پیشگیری از خودكشی نیازمند آگاهی بخشی جامعه است

به گزارش ایرنا، بر اساس اعلام سازمان بهداشت جهانی، خودكشی پانزدهمین علت مرگ در جهان به شمار می‌آید و 14 درصد از كل مرگ و میرهای جهان را تشكیل می‌دهد.
بر پایه همین گزارش در سال 2016 میانگین جهانی خودكشی 10.6 و در ایران 4.1 در هر صد هزار نفر بوده است كه نشان می دهد نرخ خودكشی در كشورمان كمتر از نصف میانگین جهانی است.
سازمان بهداشت جهانی جایگاه ایران در مرگ ناشی از خودكشی را رتبه 164 از مجموع 183 كشور گزارش كرده است.
بر اساس گزارشی ارایه شده از سازمان پزشكی قانونی بیشترین میزان خودكشی از سال های 87 تا 96 در استان های تهران، كرمانشاه، فارس و خوزستان و كمترین میزان مربوط به خراسان جنوبی، سمنان و یزد بوده است.
كارشناسان و روان شناسان تاكید دارند كه خودكشی یك مساله پیچیده است و دلایل متعددی مانند زیست شناختی، ژنتیك، روانشناختی، اجتماعی، فرهنگی و محیطی دارد و لازم است عوامل و سرنخ های آن به خوبی به اطلاع مردم و خانواده ها برسد تا بتوان از این معضل پیشگیری كرد.
سمیه حسینی كارشناس بهداشت خانواده در گفت و گو با ایرنا معتقد است برای كاهش این آسیب اجتماعی نیاز به برنامه ریزی منسجم و هماهنگ شده بین دستگاه های اجرایی و نهادهای مرتبط فرهنگی و اجتماعی از جمله آموزش و پرورش، نیروی انتظامی، بهزیستی، فرهنگ و ارشاد اسلامی و تشكل های مردم نهاد است تا با شناسایی هرچه بیشتر عوامل موثر در این پدیده، با آموزش و اطلاع رسانی از بروز آن جلوگیری كنند.
وی اظهارداشت: به منظـور اثربخشـی بهتـر برنامه ‌هـا و تخصصـی شـدن فعالیت ‌هـای پیشـگیری بهتر است بین دستگاهها‌ی مسـئول، این كار تقسـیم شود.
حسینی خودكشـی جوانـان را اغلـب ناشی از عـدم رشـد مهارت ‌هـای مقابله ‌ای برشمرد و خاطرنشان كرد: بنابرایـن برای پیشـگیری اولیـه، مهارت‌ هـای مقابلـه‌ای، به خصـوص مهـارت حــل مسـاله، توســط وزارتخانه های آمــوزش و پــرورش و علــوم و بهداشــت بــه نوجوانان و جوانان آمــوزش داده شــود.
پیگیری های خبرنگار ایرنا نشان داد كه آماری از میزان خودكشی در استان اصفهان وجود ندارد و مدیران و كارشناسان بهزیستی، پزشكی قانونی و مركز بهداشت اصفهان اعلام كردند كه اجازه اعلام آمار را ندارند با این حال برخی آمار اعلام شده از سوی مسوولان كشوری نشان می دهد كه اصفهان در رتبه های بالای این آسیب اجتماعی قرار ندارد.

** گروه های در معرض خطر خودكشی چه كسانی هستند؟
بر اساس گزارش وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكی كه توسط مركز بهداشت اصفهان در اختیار خبرگزاری جمهوری اسلامی مركز اصفهان قرار گرفت، گروه های در معرض خطر خودكشی را دانش آموزان، زنان خانه دار متاهل بین 15 تا 30 سال ، دانشجویان ، بچه های طلاق یا بی سرپرست ، خانواده های معتاد و بیكار ، زنان بی سرپرست ، بیماران صعب العلاج ، حاشیه نشین ها ، مهاجران و بازنشستگان تشكیل می دهند.
گروه های پر خطر در زمینه خودكشی نیز بیماران افسرده یا دارای سایر اختلالات روانپزشكی، اقدام كنندگان به خودكشی با سابقه قبلی، سابقه فامیلی خودكشی و افراد دارای افكار خودكشی هستند.
اختلالات روانپزشكی از نظر خطر خودكشی نیز به ترتیب شامل افسردگی، اختلالات شخصیت (ضد اجتماعی ، مرزی ، صفات تكانشگری ، پرخاشگری و تغییرات خلقی) ، سوء مصرف مواد مخدر و الكل، اسكیزوفرنیا و اختلالات روانپزشكی ناشی از علل عضوی است.
بر اساس تحقیقات بعمل آمده ، بیماری‌های جسمی كه با افزایش خطر خودكشی مرتبط هستند نیز شامل دیابت ، مولتیپل اسكلروزیس (MS) ، بیماری‌های مزمن كلیوی و كبدی، بیماری‌ های استخوان و مفاصل با درد مزمن ، بیماری ‌های قلبی عروقی و عصبی عروقی ، بیماری‌ های مغز و اعصاب ، آسیب ‌های نخاعی ، ضربه مغزی و سكته مغزی ، ایدز و انواع سرطان است.
افرادی كه معلولیت هایی مانند اشكال در بینایی، شنوایی یا راه رفتن دارند در معرض خطر خودكشی هستند.

*** بیشترین خودكشی مربوط به جوانان زیر 30 سال است
همچنین بر اساس آمارهای جهانی، خودكشی در 2 گروه سنی جوانان 15 تا 35 سال و افراد مسن بیش از 75 سال بیشترین میزان را دارد.
بر اساس آمارهای مربوط به خودكشی در ایران، بالاترین میزان خودكشی مربوط به جوانان زیر 30 سال است.
به گفته كاهانی معاون پژوهشی سازمان پزشكی قانونی كشور، میزان خودكشی در سال‌ 96 در بین افراد زیر 18 سال 8.6 درصد، 18 تا 24 سال 20.5 درصد، 25 تا 29 سال 15.4 درصد و 30 تا 39 سال 24 درصد بوده است.
افراد مطلقه ، بیوه و مجرد خطر بیشتری برای خودكشی نسبت به افراد متأهل دارند، كسانی كه به تنهایی زندگی می‌كنند یا جدا شده‌اند نیز آسیب ‌پذیری بیشتری دارند.
در میان رسته های شغلی در جهان، پزشكان، دامپزشكان، داروسازان و كشاورزان بالاترین میزان ‌های خودكشی را دارند.

*** افراد بیكار، زنان بیكار و دانش آموزان بیشترین خودكشی را دارند
بر اساس گزارش وزارت بهداشت در مطالعاتی كه در ایران صورت گرفته مشخص شده است كه افراد بیكار ، زنان خانه دار و دانش آموزان بالاترین میزان خودكشی را دارند.
به اعتقاد كارشناسان از دست دادن شغل با افزایش خطر خودكشی مرتبط است همچنین كسانی كه از مناطق روستایی به شهری یا كشوری دیگر مهاجرت می كنند مستعد رفتارهای خودكشی هستند.
بیشتر كسانی كه خودكشی می كنند برخی وقایع فشارزای زندگی را در سه ماه قبل از فوت تجربه كرده اند، از جمله این وقایع می توان به مشكلات شخصی مانند مشاجره با همسر، خانواده و دوستان یا افراد مورد علاقه، طرد شدن مانند جدایی از خانواده و دوستان، فقدان چیزی یا كسی مانند شكست مالی یا داغدیدگی، مشكلات شغلی مانند از دست دادن شغل ، بازنشستگی ، مشكلات مالی، تغییرات در اجتماع مانند تغییرات سریع در اوضاع سیاسی و اقتصادی و سایر فشارهای روانی مانند احساس شرمندگی یا نگرانی از مقصر شناخته شدن اشاره كرد.
همچنین به گفته كارشناسان، در دسترس بودن سریع روش خودكشی عامل مهمی در تعیین اینكه آیا آن فرد خودكشی خواهد كرد یا نه می‌ باشد، كاهش دسترسی به وسایل خودكشی یك استراتژی موثر پیشگیری از خودكشی است.
بخش كوچكی از خودكشی ها نیز شامل افرادی می شود كه در زندگی واقعی از طریق رسانه ها با خودكشی مواجه شده اند و ممكن است تحت تاثیر رفتار خودكشی مربوطه واقع شوند.

*** چگونه شخص با افكار خودكشی را شناسایی كنیم؟
برخی از روانشناسان می گویند افرادی كه دارای افكار خودكشی هستند نشانه‌ هایی دارند كه باید در رفتار یا سابقه قبلی آنها جستجو كنیم .
از جمله این نشانه ها می توان به رفتارهای كناره‌گیری از جامعه ، ناتوانی در برقراری ارتباط با خانواده و دوستان ، بیماری‌ های روانپزشكی ، الكلیسم ، اضطراب ، تغییر در شخصیت، تحریك‌ پذیری، بدبینی، افسردگی ، تغییر در عادات خوردن یا خوابیدن ، اقدام قبلی به خودكشی ، احساس گناه، بی‌ ارزشی یا خجالت ، فقدان مهم و جدید مانند مرگ، طلاق و جدایی اشاره كرد.
سابقه فامیلی خودكشی ، تمایل ناگهانی برای سر و سامان دادن به امورشخصی یا نوشتن وصیتنامه ، احساس تنهایی، بیچارگی یا نا امیدی، یادداشت در مورد خودكشی، بیماری جسمی و اشاره های مكرر در مورد مرگ یا خودكشی نیز از دیگر نشانه های افراد دارای افكار خودكشی است.

*** والدین و مربیان سرنخ های خودكشی را بشناسند
با توجه به اینكه بخشی از خودكشی ها در بین دانش آموزان رخ می دهد روان شناسان و روان پزشكان تاكید دارند كه باید توجه ویژه ای به آنها در خانواده ها و مدارس صورت گیرد.
یك روان پزشك كه در مركز مشاوره دانشگاه اصفهان فعالیت دارد با تاكید بر اینكه لازم است والدین و مربیان با سرنخ ها و نشانه های خودكشی آشنا شوند، گفت : آنها با آموزش هایی كه در این زمینه می بینند باید بتوانند پیام هایی كه در این رابطه از سوی فرزندان یا دانش آموزانشان دریافت می كنند را تحلیل كرده و نشانه های احتمالی را شناسایی كنند.
سهیلا صلاحی در گفت و گو با ایرنا، برخی از این پیام ها را گوشه گیری، كم حرف شدن و افت تحصیلی ذكر و اضافه كرد : مشاوران مدارس باید دوره های آموزشی مناسب در این زمینه را برای خانواده ها برگزار و در این زمینه اطلاع رسانی كنند.
این روانپزشك با بیان این كه عوامل بسیاری در خودكشی موثر است، تصریح كرد : امروزه نقش مسائل اجتماعی نسبت به سایر مسائل پر رنگ تر و بی انگیزگی، امید نداشتن، كمبودهای مالی، اختلاف طبقاتی، فقر، مهاجرت ها و اعتیاد از عوامل اساسی در خودكشی شده است.
صلاحی، گسترش فضای مجازی و شبكه های ارتباط جمعی را نیز از عوامل موثر در پر رنگ تر شدن مسائل اجتماعی در بحث خودكشی دانست و گفت : امروز جوانان و نوجوانان به واسطه فضای مجازی ، بیشتر می بینند و می فهمند و متوجه اختلاف طبقاتی خود می شوند لذا بیشتر دچار افسردگی و بحران روحی روانی می شوند.
وی خواهان اطلاع رسانی بیشتر رسانه ها از جمله رادیو و تلویزیون و همچنین شبكه های بهداشت درباره علائم خودكشی شد و تاكید كرد كه لازم است آگاهی مردم در این زمینه افزایش یابد.

*** اعضای خانواده برای یكدیگر وقت بیشتری در نظر بگیرند
یك كارشناس سلامت روان در مركز بهداشت استان اصفهان در گفت و گو با ایرنا با بیان این كه بیشترین میزان خودكشی بین 15 تا 35 سال است، گفت : در این سنین هویت افراد شكل می گیرد و اگر مشكل ارتباطی با خانواده خود داشته باشند دچار مشكل می شوند.
شهره اخوان با بیان این كه امروز با ضعف مهارت های ارتباطی در بیشتر خانواده ها مواجه هستیم، افزود : اعضای خانواده به ویژه والدین باید وقت بیشتری برای فرزندان خود و دیگر اعضای خانواده اختصاص دهند تا زمینه های خودكشی از بین برود.
به گفته وی در بسیاری از موارد، افرادی كه اقدام به خودكشی كرده اند قبل از اقدام، فكر خود را به دیگران از جمله اعضای خانواده گفته اند اما این موضوع جدی گرفته نشده یا به آن بی توجهی شده است.
این كارشناس سلامت روان، كیفیت زمان برای در كنار خانواده بودن را بسیار مهم دانست و گفت : والدین می توانند برخی فعالیت های جایگزین را به جای بودن در فضای مجازی برای در كنار فرزندان خود بودن در نظر بگیرند مانند پارك یا سینما رفتن.
اخوان با بیان این كه دفاتر سلامت روان اجتماعی مراكز بهداشت كشور بر اساس دستورالعمل وزارت بهداشت موظف به آموزش بهورزان و مراقبان سلامت درباره خودكشی هستند، اضافه كرد : بر این اساس لازم است كه همه افراد بالای پنج سال مراجعه كننده به شبكه های بهداشت و مراكز جامع سلامت از نظر اختلالات روان پزشكی و افكار خودكشی مورد غربالگری قرار گیرند.
وی با اشاره به این كه افراد مستعد خودكشی در این غربالگری ها شناسایی می شوند، ادامه داد : این افراد مورد نظارت و حمایت كارشناسان مراكز بهداشت قرار گرفته و علاوه بر ارائه دوره های آموزشی توانمندسازی و مشاوره، تحت درمان روانپزشكی قرار می گیرند.
این كارشناس با اشاره به نقش رسانه ها در این موضوع، تصریح كرد : بر اساس استانداردها و معیارهای موجود، رسانه ها نباید تصاویر و روش های خودكشی را منتشر كنند و مطالب و محتوای تولید شده در آنها بیشتر با موضوع آموزش برای پیشگیری باشد.

*** موارد مشكوك به خودكشی به اورژانس اجتماعی گزارش شود
معاون امور اجتماعی بهزیستی استان اصفهان در گفت و گو با ایرنا با بیان این كه این سازمان به عنوان متولی اورژانس اجتماعی در كنترل و كاهش آسیب های اجتماعی مداخله دارد، تصریح كرد : یكی از این آسیب ها، خودكشی و افكار و اقدام به خودكشی است.
مجتبی ناجی با بیان این كه مردم می توانند هر مورد مشكوك به خودكشی را به اورژانس اجتماعی با شماره تلفن 123 اعلام كنند، افزود : تیم های تخصصی شامل مددكار اجتماعی و روان شناس به محض دریافت چنین گزارش هایی در محل حاضر شده و خدمات روانپزشكی ارائه می كنند.
وی با تاكید بر این كه پیشگیری از خودكشی، فقط به معنی مداخله در لحظه نیست، گفت : پیشگیری از این آسیب اجتماعی باید از مراحل قبل با مطالعات، تحقیقات و بررسی بالینی صورت گیرد.
ناجی اختلالات خلقی، افسردگی، اضطراب و اختلالات شخصیتی را از نشانه های فرد دارای افكار خودكشی برشمرد و اضافه كرد : باید بر روی مولفه هایی كه باعث زمینه سازی خودكشی می شود، تحقیق كرد.
معاون امور اجتماعی بهزیستی استان اصفهان با بیان این كه راه های مقابله با ناكامی و كنترل خشم و اضطراب باید توسط سازمان آموزش و پرورش، بهزیستی، مراكز بهداشت و حتی نیروی انتظامی به مردم آموزش داده شود، تصریح كرد : مرز بین اختلال و سلامت روانی بسیار باریك است لذا شناسایی به موقع این نشانه ها، كاهش عوامل خطر، تقویت عوامل محافظت بخش و امید بخش و نشاط اجتماعی از اهمیت خاصی برخوردارست.
وی، خودكشی را از آسیب های اجتماعی نادر خواند و بدون اشاره به آمار، تاكید كرد كه این آمار در كشور و استان اصفهان بسیار كم است اما همین آمار ناچیز نیز باید جدی گرفته شود.
3011/6026/