به گزارش روز دوشنبه ایرنا، عربستان پس از 17 روز از ماجرای ناپدیدشدن خاشقچی تصدیق كرد كه وی كشته شده است. بن سلمان یك روز پس از این كه این منتقد حكومت برای ارائه مداركی به كنسولگری عربستان در استانبول رفت و دیگر خبری از او نشد، به شبكه خبری بلومبرگ گفت خاشقچی با پای خود كنسولگری را ترك كرده است. اكنون دولت عربستان می گوید خاشقچی بعد از مشاجره با برخی افراد در كنسولگری كه به رویارویی فیزیكی منجر شد، كشته شده است.
تبعات گسترده ناشی از مرگ خاشقچی روزنامه نگار سعودی مستقر در واشنگتن ابهاماتی را درباره توانایی بن سلمان در داخل برای حفظ قدرت در همه سطوح حكومتی و یا احتمال جایگزین كردن او از سوی پدرش یا حتی رقبایش برانگیخته است.
این درحالیست كه واكنش كُند بن سلمان به این رسوایی، در بحبوحه درز اطلاعاتی از سوی مقامات تركیه درباره مرگ خاشقچی و گزارش های ادعایی درباره شكنجه و مثله كردن او، بشدت شهرت و اعتبار ولیعهد عربستان در داخل و خارج را كه از زمان روی كار آمدن مدعی تغییر در نظام سنتی عربستان و مدرنیته كردن آن بود، خدشه دار كرده است.
** زیر سوال رفتن انگیزه های ملك سلمان
«پل سالیوان» كارشناس مسائل خاورمیانه در مركز مطالعات امنیتی دانشگاه جرج تاون، معتقد است كه ملك سلمان خود را با این تفكر كه می تواند برای پیشبرد اهدافش بلوف بزند، احاطه كرده است. احتمالا فشارها و تلاش ها در كانون قدرت عربستان برای محك زدن انگیزه های او افزایش خواهد یافت.
هر گونه نشانه ای درباره احتمال محدود كردن قدرت او از سوی ملك سلمان پادشاه 82 ساله عربستان می تواند طرح های جاه طلبانه ولیعهد جوان عربستان را زیر سوال ببرد. چنین طرح هایی شامل اصلاح اقتصاد عربستان و سیاست خارجی تهاجمی این كشور است كه عربستان را در باتلاق جنگ یمن و اختلافات مالی و دیپلماتیك با قطر گرفتار كرده است.
اقدامات جدید ملك سلمان مسئولیت مهمی را بر دوش بن سلمان قرار داد: نظارت بر كمیته مسئول بازسازی اداره اطلاعات پادشاهی عربستان كه در رابطه با مرگ خاشقچی مرتكب اشتباه شد.
گروه اروسیا روز جمعه درگزارشی در این زمینه این تصمیم پادشاه عربستان را چنین ارزیابی كرد كه این مساله نشان می دهد ملك سلمان هنوز هم روند جاری جانشینی را مناسب می داند اما او به دنبال اصلاح روند كنونی است. چنین روندی نشان می دهد كه ملك سلمان بعد از این كه برای مدتی بن سلمان به عنوان حاكم كشور قلمداد می شد، قصد ورود برای حل این بحران را دارد.
«جیمز ام دورسی» كارشناس مسائل خاورمیانه در دانشگاه صنعتی نانیانگ سنگاپور، گفت: آنچه كه در حال رخ دادن است، تلاش برای كاستن از اختیارات ولیعهد عربستان البته به طور غیر رسمی است. خانواده سلطنتی و جامعه تجاری به بهانه این كه امور خوب پیش نمی روند، تلاش های زیادی را در این زمینه بكار بسته اند و پادشاه عربستان باید مسئولیت بیشتری را برعهده بگیرد.
با این حال، برخی درون خانواده سلطنتی عربستان را همچون یك جعبه سیاه توصیف می كنند كه امكان پیش بینی آن وجود ندارد. به طور معمول خاندان آل سعود در جریان بحران ها متحد می شوند اما این بار اوضاع فرق می كند: ولیعهد 33 ساله عربستان دیگر اعضای خانواده سلطنتی را در تلاش برای حفظ قدرت از طریق بازداشت دیگر شاهزادگان به بهانه سركوب ادعایی فساد آزرده خاطر كرده و برخی دیگر از اعضای ارشد خاندان سلطنتی را به حاشیه رانده است.
**جانشینان احتمالی بن سلمان
تعداد نامزدهایی كه ممكن است به عنوان گزینه جانشین بن سلمان مطرح باشند، معدود است: «محمد بن نائف» ولیعهدسابق و خالد بن سلمان برادر ولیعهد عربستان از نامزدهای احتمالی هستند. بن خالد سفیر آمریكا در عربستان است كه بعد از ناپدیدشدن خاشقچی بلافاصله به عربستان بازگشت.
با این حال «نیل پاتریك» محقق و كارشناس امور خاندان سعودی می گید: نمی توانم گزینه های قابل قبولی را ببینم. روی كار اوردن محمد بن سلمان به منزله شكست كامل برای ملك سلمان است. انتصاب برادر كوچكتر محمد سلمان ممكن است ابهاماتی را درباره خروج واقعی بن سلمان از قدرت برانگیزد.
** فشارهای خارجی بر ولیعهد عربستان
نتایج تحقیقات عربستان درباره مرگ خاشقچی نمی تواند فشار بر دولت «دونالد ترامپ» رئیس جمهوری آمریكا را كاهش دهد. هر چند ترامپ روایت سعودی ها را معتبر دانسته است قانونگذاران هر دو حزب اصلی در آمریكا تحقیقات سعودی را بعد از تهدید تحریم ریاض، زیر سوال بردند.
«باب كوركر» سناتور جمهوری خواه و رئیس كمیته روابط خارجی سنای آمریكا در توئیتی نوشت: روایت سعودی ها درباره ناپدیدشدن خاشقجی هر روز تغییر می كند، بنابراین نباید روایت جدید آنها را معتبر دانست.
وی روز یكشنبه در گفت و گو با سی ان ان، ولیعهد عربستان را در این قتل مقصر دانست و گفت او باید تاوان بپردازد.
«رند پال» عضو كمیته روابط خارجی سنای آمریكا پا را از این هم فراتر گذاشت و شامگاه یكشنبه به وقت محلی در گفت و گو با شبكه خبری فاكس نیوز وابسته به مقامات كاخ سفید گفت به هیچ عنوان ادعاهای سعودی در مورد قتل جمال خاشقچی را باور نمی كند و لازم است كه آمریكا فروش اسلحه به ریاض را متوقف كند.
وی حتی گفت بن سلمان باید قتل خاشقچی را مدیریت كرده باشد و صراحتا می گویم او باید برود.
روایت سعودی ها بعید است كشورهای جهان و رهبران تجاری را كه از حضور در یك كنفرانس بین المللی سرمایه گذاری در ریاض پا پس كشیده اند، قانع كند.
آنچه كه سعودی ها درباره مرگ خاشقچی گفتند، همچنین به كام پایتخت های اروپایی خوش نیامد و دولت های انگلیس، فرانسه و آلمان با صدور بیانیه مشتركی عنوان كردند كه «هیچ چیز نمی تواند این قتل را توجیه كند» و خواستار شفاف سازی فوری شدند.
پاتریك كارشناس مذكور در بالا پیش بینی كرده كه اكنون بن سلمان ممكن است به مشروعیت پدرش تكیه كند و با توجه به این كه گزینه قابل قبولی برای جایگزینی دارد، بتواند قدرتش را حفظ كند.
**كاهش اعتماد به عربستان
بحران خاقشچی حتی اگر به بركناری بن سلمان از قدرت منجر نشود، اعتماد سرمایه گذاران به این كشور به عنوان محلی برای فعالیت را كاهش داده است.
به گفته تحلیلگران، این بحران ضربه ای مهلك به تلاش های بن سلمان برای قانع كردن جهان درباره اعتبار كشورش به عنوان محلی برای امضای معاملات تجاری به منظور پیشبرد طرح های اصلاحاتی اش بوده است.
اتهامات عربستان در خصوص سرنوشت خاشقچی فشارهای سیاسی برای منزوی كردن این كشور را افزایش داده است.
**گمانه زنی خروج بن سلمان از قدرت
در حالی كه برخی سناتورهای آمریكایی داستان سعودی ها را درباره كشته شدن خاقشچی در یك نزاع فیزیكی در كنسولگری توهین آمیز دانسته اند، یك سناتور آمریكایی به صراحت گفته است كه بن سلمان باید برود زیرا هیچ اتفاقی در عربستان بدون اطلاع وی رخ نمی دهد.
لیندسی گراهام با اذعان بر این كه او بزرگترین مدافع سعودی ها در سنا بوده است گفت، ولیعهد عربستان در قتل خاقشچی نقش داشته و اكنون از من انتظاردارد آن را نادیده بگیرم. احساس می كنم بن سلمان از من سوء استفاده می كند.
«برنی سندرز» سناتور آمریكایی در توئیتی نوشت: بسیاری از آمریكایی در دفاع از دمكراسی جنگیدند و كشته شدند. نمی توانیم رئیس جمهوری داشته باشیم كه یك حاكم قاتل را به عنوان «فردی قوی» كه كشورش را واقعا دوست دارد، تحسین می كند.
با افزایش شكاف بین ترامپ و قانونگذاران هم حزبی اش اكنون باید دید فشارها در داخل واشنگتن، ترامپ را كه تاكنون نشان داده برای حفظ منافع مالی خود حاضر است از این نقض آشكار حقوق بشر چشم بپوشد، وادار می كند تا در مراواده با ولیعهد عربستان تجدید نظر كند یا چالش های داخلی در عربستان آینده قدرت ولیعهد جوان این كشور را تغییر می دهد.
«جوزف كچیچیان» ازكارشناسان مركز تحقیقات و مطالعات اسلامی ملك فیصل در عربستان معتقد است؛ در داخل عربستان فقط یك نفر وجود دارد كه می تواند محمد بن سلمان را به چالش بكشد و آن هم پدرش ملك سلمان است.
وی افزود: اما پادشاه عربستان نه تنها ممكن است مساله خاشقچی را لكه ننگی برای اعتبار و شهرت فرزندش قلمداد كند بلكه تاثیر آن بر تداوم برنامه اصلاحاتی موسوم به چشم انداز 2030 را كه بن سلمان آغازگر آن بوده است، مدنظر داشته باشد.
برخی سلامت روان ملك سلمان را برای درك همه آنچه كه اتفاق افتاده زیر سوال برده اند. «مداوی الراشد» استاد مدرسه اقتصاد لندن و نویسنده چند كتاب درباره عربستان در این زمینه گفت: برخی نگران وضعیت سلامت روان ملك سلمان هستند آیا او واقعا در شرایطی است كه در اواخرعمر خود چنین تصمیماتی را اتخاذ كند؟
برخی از مخالفان ولیعهد عربستان امیدوارند شاهزاده احمد بن عبدالعزیز برادر 73 ساله ملك سلمان تخت پادشاهی را به چالش بكشد. منتقدان ولیعهد عربستان ماه گذشته هنگامی كه احمد بن عبدالعزیز در جمع معترضان جنگ یمن در لندن سخنرانی كرد، جشن گرفتند.
وی در سخنانی گفت: این جنگ چه پیامدی برای ال سعود دارد. پادشاه عربستان و ولیعهد او مسئول هستند.
این مقام سعودی در پاسخ به پرسشی درباره جنگ یمن گفت امیدوارم این وضعیت هر چه زودتر تمام شود. منتقدان ولیعهد عربستان در اینترنت به او ابراز وفاداری كردند اما وی مدعی شد كه تفسیر غلطی از اظهاراتش ارائه شده است. او در لندن بسر می برد و از بازگشت به كشورش واهمه دارد.
اروپام**9158**1485
تهران-ایرنا- مرگ «جمال خاشقچی» روزنامه نگار و منتقد حكومت سعودی، توانایی «بن سلمان» ولیعهد عربستان را در حفظ قدرت در همه سطوح حكومت سلطنتی عربستان زیر سوال برده و بشدت به اعتبار وی در داخل و خارج به عنوان اصلاح طلبی كه به دنبال مدرنیزه كردن كشورش می باشد، لطمه زده است.