دختر 37 ساله در منطقه پیروزی تهران فوت كرده است. در مراسم ختم وی همه فهمیده اند كه خودكشی كرده و قرص برنج خورده است، اما اینكه علت خودكشی چه بوده، هركس چیزی می گوید و شایعه ها زیاد است.
این دختر بینوا با متوسل شدن به قرص برنج و مصرف آن به زندگی خود پایان داده است، راهی كه نه؛ چاهی كه صدها نفر را در سال دیار باقی می برد، خانواده هایی را عزادار می كند و بازماندگان را در سوگ می نشاند. برخی هم خودكشی موفق ندارند و با استفاده از اصول امدادی و پزشكی نجات می یابند به زندگی برمی گرددند.
مرد ٤٠ ساله از بیرون به خانه برگشت، وقتی به خانه رسید با صحنه وحشتناكی روبه‌رو شد. همسرش بی‌حال روی زمین افتاده بود. در دستانش هم قرص برنج بود. از آنجایی كه این مرد می‌دانست همسرش در این مدت با مشكلات روحی و روانی زیادی مواجه شده و حال روحی خوبی نداشته است، متوجه خودكشی او شد. بلافاصله همسرش را به بیمارستان رساند. در بیمارستان پزشكان بعد از بررسی وضع این زن، مرگ او را تایید كردند.
مرد جوان نتوانست مرگ همسرش را تاب بیاورد. او هم به خانه برگشت. چشمش به قرص‌های برنجی كه همسرش خورده بود، افتاد. همانجا تصمیمش را گرفت. دیگر هیچ چیز برایش مهم نبود. قرص‌ها را برداشت و خورد. مرد جوان به سرنوشت همسرش دچار شد و با قرص برنج جانش را از دست داد.
قرص برنج، فسفید آمونیوم یا فسفید كلسیم یا روی به وزن سه گرم است. قرصی كه بوی سیر یا ماهی گندیده می‌دهد و تركیبی خطرناك از فسفیدها است و به عنوان یك حشره‌كش برای جلوگیری از آلودگی و آفت‌زدگی برنج انبار شده، غلات و خوراك دام استفاده می‌شود.
مسمومیت با این قرص هم از راه استنشاق، هم از راه تماس پوستی و هم به صورت خوراكی اتفاق می‌افتد. مصرف خوراكی آن باعث تهوع، درد معده، استفراغ، اسهال، تنگی نفس، احساس سرما، عطش، سردرد، تشنج و كما می شود.
همه مسمومیت با قرص برنج و مرگ های ناشی از آن خودكشی تلقی نمی شود . گاهی هم افرادی به دلیل اشتباه گرفتن با قرص های دیگر و با مصرف آن دچار مسمومیت یا مرگ می شوند، اما در مجموع آنچه به نظر می رسد این است كه در بیشتر موارد مسمومیت با قرص برنج حكایت از خود آگاهی افراد در مصرف قرص برنج را دارد، تا جایی كه دكتر ایرج حریرچی، سخنگوی وزارت بهداشت پرده از آمار صعودی خودكشی با قرص برنج در نشست خبری خود با خبرنگاران برداشت و اعلام كرد كه در 5 تا 6 ماهه امسال روزانه 2نفر به دلیل مسمومیت و خودكشی با قرص برنج جان خود را از دست می دهند.
آنچه در مبحث مصرف قرص برنج و به نوعی خودكشی با این قرص مطرح است، این است كه چرا قرص برنج به راحتی در دسترس افراد قرار دارد. به گواهی شاهدان عینی این قرص به عنوان راهی برای مبارزه با آفات برای حبوبات و به خصوص نگهداری بیشتر برنج در برخی عطاری ها به فروش می رسد و در منازل مورد استفاده قرار می گیرد اما این چنین برخی نادانسته و برخی هم كه تعدادشان كم نیست به عنوان ابزاری برای خودكشی استفاده می كنند.
*مرگ با قرص برنج هر روز 2 نفر
سخنگوی وزارت بهداشت گفته است: در 5 ماهه امسال 308 نفر فوتی ناشی از مصرف قرص برنج داشتیم كه نسبت به سال گذشته 30 درصد افزایش داشته و سال 96 نسبت به 95 مسمومان با قرص برنج 7 درصد افزایش داشته است.
وی ادامه داد: از سال 1390 تاكنون 4 هزار و 109 نفر كشته شده ناشی از مصرف این قرص داشتیم و بیشتر موارد خودكشی ناشی از این قرص در دو استان شمالی و استان تهران است.
وی اضافه كرد: مسمومیت با این قرص هیچ درمان و پاد زهر اختصاصی ندارد و اقدامات درمانی بدون نتیجه است و مهمترین اقدام در این رابطه پیشگیری است، یعنی هم جلوی خودكشی به صورت عمومی گرفته شود و هم جلوی توزیع این قرص را بگیریم.
سخنگوی وزارت بهداشت تاكید كرد: در این راستا باید اقدامات وسیعی انجام شود كه یكی از اقدامات نامه وزیر بهداشت است، در این نامه پیشنهاد شده كسانی كه این قرص را توزیع می‌كنند در صورت وقوع خودكشی در جرم ناشی از آن شریك باشند.
*308 نفر بر اثر مسمومیت با قرص برنج فوت كردند
كامبیز سلطانی نژاد، عضو هیات علمی سازمان پزشكی قانونی گفت: 308 نفر از ابتدای فروردین تا پایان مرداد امسال بر اثر مسموم شدن با قرص برنج در كشور جان خود را از دست دادند كه در مقایسه این میزان جانباخته با قرص برنج با مدت مشابه سال گذشته با 236 نفر فوتی 30.5 درصد افزایش را نشان می دهد.
وی افزود: در این مدت از كل تلفات مسمومیت با قرص برنج 200 نفر مرد و 108 نفر زن بودند كه بر اساس آمارهای موجود تعداد مردان نسبت به مدت مشابه سال گذشته 34.2 درصد و تعداد زنان 24.1 درصد بیشتر شده است.
وی ادامه داد: در پنج ماهه امسال استان های تهران با 69، گیلان با 40 و مازندران با 37 فوتی بیشترین آمار تلفات قرص برنج را داشتند، این در حالی است كه تعداد تلفات قرص برنج در بیش از دو سوم استانها كمتر از 10 فوتی بود و در تعداد قابل توجهی از استانها نیز، مرگ با قرص برنج، صفر بوده است.
* رشد 7 درصدی فوتی بر اثر قرص برنج در سال 1396
سلطانی نژاد گفت: سال گذشته نیز آمار فوتی های قرص برنج نسبت به سال قبل از آن با رشد 7 درصدی مواجه بود، در سال گذشته 640 نفر (411 مرد و 229 زن) بر اثر مسمومیت با قرص برنج در كشور جان باختند در حالی‌كه تعداد تلفات در سال قبل از آن برابر با 598 نفر بود.
وی افزود: در این مدت همچنین استان های تهران با 134، مازندران با 88 و گیلان با 69 فوتی بیشترین آمار تلفات قرص برنج را داشته اند.
* سیر صعودی مرگ ها با قرص برنج در سال های اخیر
عضو هیات علمی پزشكی قانونی خاطر نشان كرد: بر اساس آمارهای پزشكی قانونی در سال های اخیر آمار تلفات مسمومیت با قرص برنج بیشتر با سیر صعودی مواجه بوده است و طی هفت سال گذشته (از 1390 تا 1396) آمار مرگ ناشی از مسمومیت با قرص برنج بیشتر با روند صعودی همراه بوده است و فقط در سال های 1393 و 1394 این آمار كاهش یافت، اما در دو سال بعد از آن نیز دوباره روند افزایشی را در پیش گرفت.
وی افزود: در این سال ها به طور كلی 4 هزار و 109 نفر در كشور بر اثر مسمومیت با قرص برنج جان خود را از دست دادند كه كمترین آن مربوط به سال 1390 با 463 فوتی و بیشترین آن مربوط به سال 1392 با 661 فوتی بوده است.
* قرص برنج هیچ پادزهری ندارد
وی اعلام كرد: با توجه به اینكه تاكنون مكانیسم دقیق بروز اثرات سمی فسفیدآلومینیوم (قرص برنج ) در انسان شناخته نشده است، هیچ پادزهر اختصاصی در درمان مسمومیت حاد با آن وجود ندارد و اقدامات درمانی فقط شامل اقدامات حمایتی ـ علامتی است.
سلطانی نژاد افزود: از لحاظ زمان بروز علائم و نشانه های بالینی نیز بعد از 10 تا 15 دقیقه از مصرف خوراكی قرص فسفید آلومینیوم، علائم و نشانه های مسمومیت ظاهر می شوند و مرگ در مدت كمتر از 6 ساعت ممكن است رخ دهد.
* علائم مسمومیت
وی در مورد علائم ناشی از مسمومیت با قرص برنج نیز گفت: در صورت مسمومیت خوراكی، علائم تحریكی دستگاه گوارش شامل تهوع، استفراغ و دردهای شكمی است و بیشتر مرگ و میرها در خلال 12 تا 24 ساعت اولیه مسمومیت اتفاق افتاده است.
وی تاكید كرد: معمولا مرگ ناشی از ایست قلبی ـ تنفسی است و مرگ و میر بعد از 24 ساعت اغلب ناشی از نارسایی كبدی و كلیوی است، علائم بالینی در این نوع مسمومیت، ناشی از درگیری سیستم قلبی ـ عروقی، گوارشی، عصبی و ریوی است.
* ضرورت اعمال تدابیر سختگیرانه برای جلوگیری از توزیع قرص برنج
این عضو هیات علمی پزشكی قانونی اعلام كرده است، بنا به آمارها، طی سال های گذشته بیشتر شاهد افزایش تلفات قرص برنج در كشور بودیم به نحوی كه سال گذشته نیز این آمار با افزایش 7 درصدی نسبت به سال قبل از آن مواجه بود، بنابراین این روال افزایشی كه در دو سال گذشته شاهد آن بودیم اعمال تدابیر ویژه و سختگیرانه تر برای جلوگیری از ورود غیرقانونی قرص برنج به كشور و ممنوعیت فروش آن را دو چندان می كند.
* از سال 1382 به بعد مسمومیت با قرص برنج بیشتر شد
سلطانی نژاد، دبیر انجمن سم شناسی و مسمومیت ایران گفت: از یك دهه هایی به این طرف و از سال 1382به بعد در كشور مسمومیت با قرص برنج واضح تر شد، تا جایی كه در سال 1384بعد از گزارشی كه پزشكی قانونی ارائه داد در هیات نظارت بر سموم كه بسیاری از ارگان ها مانند پزشكی قانونی، وزارت بهداشت و دامپزشكی و جهاد كشاورزی عضو آن هستند و كار اجرایی آن بر عهده سازمان حفظ نباتات است، هر گونه تولید و مجوز واردات و فروش این قرص حذف و ممنوع شد. اما در حال حاضر به صورت قاچاق و غیر قانونی این قرص در دسترس است.
* فروش و عرضه قرص برنج جرم انگاری نشده است
وی خاطرنشان كرد: آنچه مشكل است این است به رغم اینكه خودكشی با این قرص زیاد شده است و این قرص پادزهر اختصاصی ندارد، موارد مربوط به فروش و عرضه قرص برنج جرم انگاری نشده است.
دبیر انجمن سم شناسی و مسمومیت ایران گفت: معاونت قوه قضاییه راجع به این موضوع دارد كار می كند و بررسی های لازم را انجام داده است، اما باید نگرش های همه جانبه نیز انجام شود، آنچه مهم است این است كه پیشنهاد جرم انگاری در خصوص قرص برنج انجام شده است.
وی اعلام كرد: پیش از این در مورد فروش و عرضه قرص برنج اقدامات مفیدی توسط نیروی انتظامی انجام شد و مراكز فروش هم معرفی شدند كه شاید این اقدامات كافی نبود.
* احتمال زنده ماندن
سلطانی نژاد تصریح كرد: در صورت مسموم شدن فردی با قرص برنج مسموم هرچه سریعتر باید به مراكز درمانی و پزشكی ارجاع داده شود و در صورت اینكه ارجاع در یك ساعت اولیه مسمومیت باشد احتمال زنده ماندن فرد مسموم افزایش می یابد.
وی با بیان اینكه این ارجاع همیشه به معنای نجات فرد مسموم نیست، خاطرنشان كرد: نجات فرد مسموم به عوامل دیگر مانند تاریخ انقضای قرص و نحوه مصرف مانند، خوردن قرصی كه در آب حل شده باشد بستگی دارد و همچنین سن فرد، مصرف داروهای دیگر به صورت همزمان و داشتن بیماری های قلبی و عروقی در میزان مرگ میر با این قرص تاثیرگذار است.
*40درصد از مسمومیت ها با قرص برنج به مرگ می انجامد
دبیرانجمن سم شناسی و مسمومیت ایران گفت: معمولا در برخی از كشورها از افرادی كه دچار مسمومیت با قرص برنج می شوند و به بیمارستان ها ارجاع داده می شوند حدود 60تا 70درصد فوت می كنند. در كشور ما 40درصد از مسمومیت ها قرص برنج كه به بیمارستان ها ارجاع داده می شودند به مرگ منجر می شود.
* قرص برنج در منزل نباشد
وی اعلام كرد: معمولا این قرص به دلیل دفع آفات نباتات انباری در برخی از خانواده ها استفاده می شود و اولین توصیه برای جلوگیری از مسمومیت با این قرص چه خواسته و چه ناخواسته این است كه این قرص در منزل نگهداری نشود.
سلطانی نژاد ادامه داد: یكی از راههای دیگر كاهش مسمومیت و مرگ و میرهای ناشی از مصرف این قرص این است كه این موضوع و خطرات ناشی از مصرف این قرص به صورت جدی در رسانه ها و به خصوص رسانه ملی اطلاع رسانی درست شود و در صورت مشاهده مسمومیت در اسرع وقت مسموم به مراكز درمانی منتقل شود.
گزارش از ناهید حاجی خانی
اجتمام *2181 * 3063
تهران- ایرنا- داروها عموما اگر بجا مصرف شوند، نجات بخش هستند، اما قرص «برنج» كه در ظاهر آفتكش غلات است، مصرف خواسته یا ناخواسته آن مرگی زجرآور را رقم می زند. مرگی كه امسال روزی دو قربانی در ایران گرفته است.
