حفاظت و صیانت از خانه های تاریخی به عنوان مهمترین اجزای تشكیل دهنده محلات قدیمی، منظری زنده از نماهای متشكل از تلفیق معماری و هنر ایرانی - اسلامی و حافظ هویت تاریخی و فرهنگی شهر، ضرورت بنیادین برای حفظ هویت تاریخی در محلات قدیمی محسوب می شود.
خانه ها و آثار تاریخی فراوان با تلاش بسیار به خاطر ارزش و اهمیت تاریخی آنها با تشكیل پرونده و صرف زمان و بودجه در فهرست آثار ملی ثبت می شوند اما به دلیل بی توجهی بعد از ثبت در فهرست آثار ملی و به خاطر اعمال قوانین دست و پاگیر برای انجام طرحهای بازسازی و نوسازی در اثر تاریخی و محوطه آن، ثبت ملی آنها در افكار عمومی به عنوان زنجیر نامرئی برای مالكان خانه های تاریخی شناخته می شود.
مالكانی كه گلایه های فراوان از بی توجهی ها، بی پولی ها و محدودیت های دست و پاگیر از سوی میراث فرهنگی برای هرگونه تحرك در خانه های تاریخی خود دارند، ثبت ملك خود در فهرست آثار ملی را به مثابه تصاحب با پوشش قانون می دانند.
طی روزهای اخیر خبر تخریب خانه تاریخی سیدان در مشهد بخاطر گودبرداری یك پروژه اقامتی در كنار آن به یكی از اخبار دردناك برای دوستداران تاریخ ، فرهنگ و هنر تبدیل شد. اما داستان به اینجا ختم نشد و حكم نهایی دیوان عدالت اداری مبنی بر خروج این اثر تاریخی از فهرست آثار ملی كه البته با بی اطلاعی اداره كل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خراسان رضوی همراه بود، آهی ناشی از تاسف را از نهاد همه تاریخ دوستان بلند كرد.
خانه ای كه در سایه بی توجهی و بی پولی مرمت نشد، بخاطر ناآگاهی و ضعف در دانش فنی بر اثر گود برداری پروژه كنار آن تخریب و در موج نارضایتی مالك از فهرست آثار ملی خارج شد.
* خروج از ثبت ملی پس از 13 سال
مالك خانه تاریخی سیدان در این باره به خبرنگار ایرنا گفت: حكم دیوان عدالت اداری مبنی بر خروج این خانه از فهرست آثار ملی 24 مهر ماه امسال صادر و 25 همین ماه به اینجانب ابلاغ شد.
عباس قوی پنجه با بیان اینكه این خانه برای مدت 13 سال در فهرست آثار ملی ثبت بوده است، افزود: در طول این مدت به رغم خرابی های فراوان در خانه اجازه هیچگونه بازسازی و نوسازی از سوی اداره كل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان داده نمی شد.
وی اظهار داشت: در طول 13 سال ثبت ملی این خانه به همین میزان عذاب كشیدیم و دچار مشكلات فراوان شدیم.
وی گفت: تاكنون 2 بار رای دادگاه مبنی بر خروج این خانه از فهرست آثار ملی صادر شده بود كه هر بار با مخالفت و اعتراض میراث فرهنگی استان اجرای آن به تعویق افتاد اما این بار رای نهایی در این زمینه صادر شد.
قوی پنجه با بیان اینكه این خانه به دلیل بی توجهی های فراوان میراث فرهنگی در شرف تخریب بود، افزود: در صورت عدم هشدار شهرداری مبنی بر احتمال ریزش خانه با توجه به اجرای پروژه اقامتی حاشیه آن، در روز تخریب كه بیش از 10 نفر در این منزل حضور داشتند، فاجعه انسانی به بار می آمد.
وی اظهار داشت: زمانی كه این خانه تاریخی سرپا و زنده بود هیچ كس سراغی از ما نگرفت و تلاش برای حفظ آن نكرد و زمانی هم كه نیازمند بازسازی شد اجازه بازسازی ندادند و گفتند ما هم بودجه خرید نداریم.
وی گفت: این خانه تقریبا تخریب شده و دیگر ساخت مجدد آن هم بی فایده است لذا تصمیم به فروش زمین آن را دارم.
* ثبت ملی تصرفی بدون حمایت های بعدی است
پسر مالك خانه سیدان نیز با اشاره به مشكلات متعددی كه از محل ثبت این خانه برای مالكان آن ایجاد شد، گفت: میراث فرهنگی استان ارگانی بی تفاوت و بی مسئولیت نسبت به آثار تاریخی است و صرفا با ثبت خانه های قدیمی در فهرست ملی، خون مردم را در شیشه می كند.
حسن قوی پنجه كه به نیابت از پدر پیگیر امور قضایی این خانه است، افزود: در طول 13 سال ثبت این خانه در فهرست آثار ملی هیچ كمك و حمایتی برای این خانه انجام نشد و صرفا مالكان را در این خانه اسیر كردند در حالی كه اجازه انجام هیچ كاری نداشتیم و حتی خود میراث فرهنگی نیز به بهانه بی پولی اقدام به خرید خانه نمی كرد.
وی با بیان اینكه مادر پیرم در این سالها بسیار تحت فشار بود، اظهار داشت: در نهایت با كمك و حمایت دیوان عدالت اداری و روشن شدن بی توجهی های میراث فرهنگی، دیوان حكم نهایی نسبت به خروج خانه از فهرست آثار ملی را صادر كرد.
* میراث فرهنگی، بی خبر از حكم دیوان عدالت اداری
معاون میراث فرهنگی اداره كل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خراسان رضوی گفت: هنوز مستند قانونی حكم دیوان عدالت اداری مبنی بر خروج خانه سیدان از فهرست آثار ملی به ما ابلاغ نشده است.
مرجان اكبری با بیان اینكه واحد حقوقی این اداره كل هنوز از حكم صادره بی اطلاع است، افزود: آخرین مكاتبه انجام شده با دیوان عدالت اداری مربوط به مرداد ماه امسال است و پس از این تاریخ مكاتبه دیگری انجام نشده است.
* خروج پنج خانه از فهرست آثار ملی
اكبری با بیان اینكه شكایت مالكان به دیوان عدالت اداری و درخواست آنان برای خروج ملك خود از فهرست آثار ملی از مسائل پیش روست، اظهار داشت: مالكان شكایت خود را به دیوان عدالت اداری ارسال می كنند و ما نیز دفاعیات خود را ارائه می كنیم.
وی گفت: در این ارتباط از سال 1387 تاكنون پنج خانه از فهرست آثار ملی خارج شده و دیگر زیر پوشش میراث فرهنگی استان نمی باشد.
وی افزود: مهمترین مشكل در این زمینه كافی نبودن بودجه های حفاظتی است كه میراث فرهنگی امكان خرید این خانه ها را از مالكان ندارد.
اكبری اظهار داشت: به همین دلیل تنها می توانیم نسبت به اعمال قوانین حفاظتی و حمایتی در خصوص خانه ها اقدام نماییم كه همین امر نارضایتی و گلایه های مالكان را در بر دارد.
وی گفت: سال 1387 در ابلاغ كتابچه جزئیات و ضوابط طرح بهسازی و نوسازی بافت پیرامون حرم مطهر رضوی از سوی وزارت راه و شهرسازی 40 اثر تاریخی ملی و حریم آنها اعلام شد كه اكنون از این تعداد 28 اثر باقی مانده زیرا هفت اثر تخریب و پنج مورد نیز از فهرست آثار ملی خارج شده است.
* بی تفاوتی به آثار تاریخی
سخنگوی شهرداری منطقه ثامن مشهد نیز به خبرنگار ایرنا گفت: در زمینه حفاظت و مراقبت از آثار تاریخی ملی تلاش لازم انجام نمی شود و شهرداری نیز به رغم اینكه وظیفه ای ندارد صرفا با هدف حفظ و احیای این آثار ارزشمند اقدام به خرید شماری از این آثار و زمینه حضور سرمایه گذاران را در آن فراهم كرده است.
مهدی زمانی خلیل آباد افزود: رها كردن آثار تاریخی پس از ثبت آن در فهرست آثار ملی كاری است كه در مورد همه آثار تاریخی انجام می شود و همین امر موجب بروز مشكلات متعدد شده است.
وی ادامه داد: در زمینه خانه سیدان و احتمال تخریب آن هشدار های لازم و گوشزدهای پی در پی انجام شده بود اما این مورد نیز همانند بسیاری موارد دیگر مورد بی توجهی قرار گرفت.
وی اظهار داشت: رفتار منفعلانه میراث فرهنگی در زمینه آثار تاریخی بسیار نادرست است.
* رهاشدگی پس از ثبت ملی آثار
رئیس كمیسیون عمران شورای اسلامی شهر مشهد نیز در این باره به خبرنگار ایرنا گفت: شاهد نگاه موزه ای به آثار ملی هستیم و توجه به حفظ و مرمت آثار با این نگاه كه در زندگی جاری مردم و گردشگری شهر تاثیرگذار است، بسیار ضعیف می باشد.
محمدهادی مهدی نیا افزود: در بیشتر شهرها پهنه ها و سایت های تاریخی و میراثی به گونه ای در نظر گرفته می شود كه در مسیر این حوزه های گردشگری، زندگی جاری شهر هم بر سر جای خود باشد و زیبایی های زندگی در چهره آثار تاریخی قدیمی رخ نمایی كند، حال آنكه در شهر ما چنین نیست.
وی اظهار داشت: هم اكنون میراث فرهنگی تنها به ثبت آثار می پردازد و به جای مرمت و حفظ اثر، اقدام به ایجاد محدودیت برای مردم و اشخاص می كند.
وی گفت: حوزه قوانین و مقرارت ما نیز مبتلا به نگاه موزه ای صرف به میراث فرهنگی و آثار تاریخی است حال آنكه اعتبارات لازم برای مواجهه صحیح با آثار تاریخی را نداریم.
7496 / 6053
مشهد- ایرنا- كم توجهی میراث فرهنگی نسبت به آثار به ویژه خانه های تاریخی و بی مهری به مالكان شخصی این خانه ها موجب خروج املاك تاریخی از فهرست آثار ملی شده است.
