بازنگری بانك جهانی در برآوردهای خود از قیمت نفت

بانك جهانی در حالی در گزارش اكتبر خود نسبت به توان كشورهای عضو اوپك برای تامین كمبود عرضه احتمالی از سمت ایران و همچنین افت تولید ونزوئلا تردید كرده است كه هشداری مشابه، پیش از این از سوی مقامات نفتی كشورمان طرح شده بود. چشم‌انداز بانك جهانی از آینده عرضه و تقاضای نفت در دنیا نشان می‌دهد كه تمایل فعلی كشورهای عضو اوپك برای افزایش تولید و صادرات نفت خام می‌تواند بازار نفت را دچار یك شوك عرضه كند كه پیامد آن افزایش چشمگیر قیمت‌ها است. در این گزارش همچنین چشم‌انداز كالاها در چهار حوزه كشاورزی، كودهای شیمیایی، فلزات و مواد معدنی و فلزات گرانبها نیز ارائه شده است. بر این اساس، پیش‌بینی می‌شود در سال 2019 قیمت فلزات روندی باثبات داشته باشد؛ در‌حالی‌كه قیمت محصولات كشاورزی تا 2 درصد رشد خواهد كرد.

بانك جهانی در عین حال نسبت به توان كشورهای عضو اوپك برای افزایش تولید و جبران كمبود عرضه ابراز نگرانی كرده و احتمال وقوع یك شوك از سمت عرضه را محتمل ارزیابی كرده است. در واقع آنچه بانك جهانی در گزارش خود به آن اشاره كرده است، نامشخص بودن میزان افت تولید ایران به واسطه تحریم‌های آمریكا و همچنین افت تولید ونزوئلا و تمایل كشورهای عضو اوپك به افزایش تولید برای بیشتر كردن درآمدهای نفتی‌شان است. بانك جهانی تاكید می‌كند «تمایل این كشورها به افزایش تولید و صادرات در حالی است كه ظرفیت مازاد تولید آنها را محدود می‌كند در چنین شرایطی بازار به دلایل مختلف طبیعی، ژئوپلیتیك و... مستعد شوك عرضه خواهد بود.» تازه‌ترین چشم‌انداز بانك جهانی از قیمت نفت نشان می‌دهد كه این سازمان بین‌المللی انتظار دارد قیمت نفت در سال 2018 به‌طور متوسط 72 دلار بر بشكه باشد و در سال 2019 نیز به 74 دلار بر بشكه افزایش پیدا كند. این چشم‌انداز قیمتی نسبت به پیش‌بینی قبلی بانك جهانی (در ماه آوریل) رشدی چشمگیر داشته و برای سال‌های 2018 و 2019 به ترتیب افزایش 7 و 9 دلاری را نشان می‌دهد. این میزان افزایش پیش‌بینی برای قیمت جهانی نفت، به نگرانی‌ از شرایطی باز می‌گردد كه در آن عرضه ضعیف شده در حالی‌كه تقاضا همچنان قوی باقی مانده است. بر‌اساس این گزارش، عدم قطعیت‌هایی كه باعث افزایش قیمت نفت در چشم‌انداز بانك جهانی شده در حال حاضر بسیار قوی است و تحریم خرید نفت ایران، افت بیشتر تولید نفت در ونزوئلا و عدم‌توانایی كشورهای عضو اوپك برای افزایش قابل ملاحظه تولید را شامل می‌شود. بر همین اساس بانك جهانی انتظار دارد قیمت جهانی نفت در نیمه نخست سال 2019 با افزایشی حداكثری و پس از آن به واسطه بهبود محدودیت‌های آمریكا در تولید نفت با كاهش همراه شود.

در این میان افزایش تنش‌های تجاری میان ایالات متحده آمریكا و چین و همچنین كند شدن رشد جهانی اقتصاد؛ از عدم‌ قطعیت‌هایی هستند كه بانك جهانی با اشاره به آنها فشار بر قیمت نفت را پیش‌بینی می‌كند. وضع تعرفه‌های تجاری بر واردات كالا از تعدادی از كشورها به آمریكا كه از سمت دونالد ترامپ رقم خورد و همچنین اقدامات متقابل كشورهای آسیب‌دیده از وضع تعرفه‌ها، اثرات منفی فراوانی بر بازارهای كالایی مختلف از جمله نفت داشته است. به گزارش بانك جهانی، وضع تعرفه‌های كالایی منجر به افزایش اختلاف قیمت‌ها شده و روند تجاری بین كشورها را مختل كرده است. از آنجا كه چین بزرگ‌ترین‌ مصرف‌كننده بازارهای كالایی است و بخش زیادی از تقاضای نفت را به خود اختصاص داده است، وضع تعرفه‌ بر ورود كالاهای چینی به آمریكا از سمت دولت این كشور، روند تجارت و رشد جهانی اقتصاد را با اثرات مخربی مواجه كرده است. با این حال طبق گزارش بانك جهانی، اثرات منفی جنگ تجاری در بازار نفت مانند سایر بازارهای كالایی نبوده زیرا نگرانی از كمبود عرضه از سمت ایران و ونزوئلا تا حدود زیادی این نگرانی‌ها را خنثی كرده است در غیر این صورت از آنجا كه چین طی 20 سال گذشته 50 درصد از رشد تقاضای انرژی (نفت، گاز و زغال‌سنگ) را به خود اختصاص داده، شروع جنگ تجاری میان آمریكا و این كشور می‌توانست اثر مخرب چشمگیرتری بر قیمت نفت داشته باشد.

در دیگر سو، برخی عدم‌قطعیت‌‌ها وجود دارند كه می‌توانند منجر به رشد قیمت نفت شوند از جمله تقاضای قوی‌تر نفت خام از سمت چین در پی وضع سیاست‌های محرك رشد در این كشور. در عین حال محدود شدن ظرفیت مازاد تولید كشورهای عضو اوپك و همچنین كاهش حجم ذخایر جهانی نفت خام در سال جاری، نشان‌دهنده نزدیك شدن بیش از پیش عرضه و تقاضای نفت خام به یكدیگر است. گزارش بانك جهانی با اشاره به این نشانه‌ها، بازار جهانی نفت خام را مستعد شوك قیمتی از سمت عرضه می‌داند. بر همین اساس است كه بانك جهانی، پیش‌بینی قیمت نفت خام در سال آینده میلادی را از 72 دلار برای سال 2018 به 74 دلار بر بشكه افزایش داده است. بانك جهانی در تازه‌ترین پیش‌بینی از آینده، قیمت نفت در سال 2020 را كاهشی دیده و 69 دلار بر بشكه عنوان كرده است.

** مرور قیمت نفت در سال 2018
طبق این گزارش، نفت خام در سه ماه سوم سال جاری میلادی به‌طور متوسط 75 دلار بر بشكه معامله شده است. این سطح قیمتی 2 درصد بیشتر از فصل قبل و 46 درصد بیشتر از همین بازه زمانی در سال گذشته بوده است. تنش‌های تجاری میان قدرت‌های اقتصادی دنیا و همچنین رشد تولید روزانه نفت خام در آمریكا از عواملی بوده‌اند كه در ماه‌های جولای و آگوست بر قیمت نفت فشار آورده‌اند و در ماه آگوست باعث كاهش آن به 70 دلار بر بشكه شده‌‌اند. اما با افزایش نگرانی‌ها از بازگشت تحریم‌های آمریكا علیه ایران، قیمت نفت در اوایل اكتبر سال جاری به 86 دلار بر بشكه رسید كه بالاترین سطح از اكتبر 2014 بود.

نفت خام آمریكا نیز در دوره زمانی یاد شده از 65 دلار بر بشكه به 75 دلار بر بشكه رشد داشته است. علاوه بر بازگشت تحریم‌ها علیه ایران، افت مداوم تولید نفت ونزوئلا و نگرانی‌ها از محدود شدن ظرفیت مازاد تولید نیز از عوامل اثرگذار بر رشد قیمت‌ها بوده‌اند. با این حال، كاهش اخیر رشد جهانی اقتصاد و تلاش برای افزایش عرضه از سمت كشورهای عضو اوپك به ویژه عربستان، از عواملی هستند كه تا حدودی جلوی رشد قیمت‌ها را گرفته‌اند.

** چشم‌انداز تقاضای نفت خام
تقاضای جهانی نفت خام در سال جاری میلادی، با رشد چشمگیر 1.5 میلیون بشكه‌ای در روز در سه ماه سوم، نسبت به دوره زمانی مشابه در سال 2017 همراه بوده است. به گزارش بانك جهانی، رشد تقاضای جهانی نفت خام در سال جاری هم از سمت كشورهای در حال توسعه و هم از سمت كشورهای توسعه‌یافته رقم خورده است. رشد تقاضا در سه ماه سوم سال جاری در حالی مناسب ارزیابی می‌شود كه در گزارش بانك جهانی به گزارش ماه اكتبر آژانس بین‌المللی انرژی اشاره شده كه در آن تقاضای جهانی نفت خام در سه ماه چهارم سال جاری میلادی، بیش از 100 میلیون بشكه در روز پیش‌بینی شده است. این رشد تقاضا كه عموما از سمت كشورهای در حال توسعه به خصوص چین خواهد بود در نوع خود یك ركورد به شمار می‌رود.

طبق گزارش بانك جهانی، پیش‌بینی می‌شود سرعت رشد تقاضای نفت خام در سال 2019 مانند سال 2018 باشد و عمدتا از سمت كشورهای آسیایی به ویژه چین و هند، هدایت شود. با این حال نگرانی از كند شدن رشد جهانی اقتصاد و همچنین قیمت‌های بالاتر نفت خام، ممكن است به روند رشد تقاضای نفت در سال آینده میلادی، به خصوص در كشورهای نوظهور فشار وارد كند. از آنجا كه قیمت نفت از ابتدای سال جاری میلادی 21 درصد افزایش یافته و ارزش پول بسیاری از اقتصادهای نوظهور نیز در مقابل دلار آمریكا ضعیف شده است، خرید طلای سیاه برای بسیاری از كشورها به ویژه تركیه و آرژانتین بسیار گران تمام خواهد شد. بر همین اساس، آژانس بین‌المللی انرژی و اوپك نیز از جمله‌ سازمان‌هایی بوده‌اند كه علاوه بر بانك جهانی، در گزارش ماه اكتبر خود نسبت به كند شدن رشد تقاضا ابراز نگرانی كرده‌اند. آژانس و اوپك همچنین پیش‌بینی‌هایشان از روند تقاضا در سال 2019 را به ترتیب به میزان 110 هزار بشكه در روز و 50 هزار بشكه در روز كاهش داده‌اند.

** سیر صعودی تولید طلای سیاه
طبق گزارش بانك جهانی، تولید نفت خام در سراسر دنیا در سال 2018 روندی رو به رشد داشته و در سه ماه سوم امسال نسبت به دوره مشابه سال قبل، 2.3 میلیون بشكه رشد در روز را به ثبت رسانده است. این میزان رشد عمدتا به افزایش تولید نفت خام آمریكا مربوط می‌شود كه در ماه‌های اخیر ركورد تولید 11 میلیون بشكه در روز را به ثبت رسانده است. این میزان رشد تولید باعث شده تا روند تولید در سال جاری نسبت به تقاضا رشد سریع‌تری داشته باشد به‌طوری‌كه بازار نفت از شرایط كمبود عرضه به سمت مازاد عرضه در حال حركت است. با این حال به نظر می‌رسد محدودیت خطوط لوله انتقال نفت خام و دیگر زیرساخت‌ها در آمریكا، روند رو به رشد تولید نفت این كشور را به ویژه در نیمه نخست سال 2019 با افتی فراتر از انتظار مواجه سازد.

به گزارش بانك جهانی، این میزان افزایش عرضه با وجود افت تولید مداوم از سمت ونزوئلا رقم خورده است. تولید روزانه نفت خام ونزوئلا در حال حاضر به 1.2 میلیون بشكه در روز سقوط كرده است كه معادل نیمی از تولید روزانه نفت خام این كشور در سال 2016 است. در كنار افزایش تولید روزانه نفت در آمریكا، رشد تولید عربستان و روسیه نیز در افزایش سطح عرضه اثرگذار بوده است. این دو كشور به منظور جبران كاهش عرضه نفت از سمت ایران، تولیدات خود را از ماه مه به این سو افزایش داده‌اند. طبق گزارش بانك جهانی، كشورهای عضو و غیرعضو اوپك، پس از نشست ماه ژوئن كه تصمیم به افزایش تولید یك میلیون بشكه‌ای در روز گرفتند، از ماه مه به این سو توانسته‌اند سطح تولید روزانه خود را بیش از 600 هزار بشكه در روز افزایش دهند. عربستان سعودی و روسیه بیشترین افزایش تولید را در میان كشورهای عضو و غیرعضو اوپك داشته‌اند. بر همین اساس عربستان ادعا كرده به زودی تولید روزانه خود را به 11 میلیون بشكه در روز می‌رساند و روسیه نیز در ماه سپتامبر موفق شد به ركورد تولید 11.4 میلیون بشكه در روز دست یابد.

منبع: روزنامه دنیای اقتصاد؛ 1397،8،9
گروه اطلاع رسانی**1699**2002