به گزارش خبرنگار فرهنگي ايرنا، نجيب مايل هروي، متولد خمام افغانستان است اما حتي پدر و مادرش هم بر سر تاريخ دقيق تولدش اختلاف نظر دارند، مادرش او را متولد 1321 و پدرش سال تولد او را 13٢٩ خورشيدي مي‌داند. نجيب، سال هاي كودكي‌اش را در هرات و سالهاي مدرسه را در كابل گذراند و ديپلمش را هم در پايتخت افغانستان گرفت.
پس از فارغ‌التحصيلي، كار خود را در زمينه امور فرهنگي در انجمن تاريخ كابل آغاز كرد و نسخه‌شناسي را از پدرش رضا مايل هروي آموخت، سال 1350 پس انتشار مقاله‌اي درخشان در كابل، به دانشگاه فردوسي مشهد رفت و تحصيل در دانشگاه را در رشته زبان و ادبيات فارسي پي گرفت.
نجيب، در سالهاي پاياني دهه 50 در كتابخانه آستان قدس رضوي، به فهرست‌برداري پرداخت و در آغاز دهه 60 كارهاي پژوهشي‌اش را آغاز كرد. در سال 1365 با گشايش بنياد پژوهش‌هاي اسلامي، انجام پژوهش‌هاي تخصصي در رشته نسخه‌شناسي را بر عهده گرفت و سال‌ها به اين كار مشغول بود. در همين سال‌ها نجيب هراتي، با دختري ايراني وصلت كرد و وهاب و شهاب، فرزندان او هستند.
نجيب مايل هروي، در سالهاي بعد از حاكميت طالبان در افغانستان و در زمان نگارش قانون اساسي جديد كشورش بسيار تلاشكرد تا زبان فارسي به عنوان زبان رسمي در اين كشور به رسميت شناخته شود.
او با مراكز علمي بزرگي در ايران همكاري كرده است كه كتابخانه مجلس شوراي اسلامي ايران، بنياد موقوفات دكتر محمود افشار و دائره‌المعارف بزرگ اسلامي از مهم‌ترين آن‌ها هستند.
مايل هروي در سال 1386 به پاس يك عمر دست‌آورد براي خدمت به تاريخ و زبان فارسي، جايزه ادبي ـ تاريخي بنياد دكتر محمود افشار يزدي را در مركز دايره المعارف بزرگ اسلامي ايران دريافت كرد و پس از آن در سالهاي اخير كتابخانه ملي ايران، دانشگاه فردوسي مشهد و پژوهشگاه علوم انساني نيز براي او چند بزرگداشت برگزار كرده‌اند.
از آثار مهم نجيب مايل هروي مي‌توان به «برگ بي برگي: يادنامه استاد رضا مايل هروي»، «اين برگ هاي پير، مجموعه بيست اثر چاپ ناشده فارسي از قلمرو تصوف»، «مذكر احباب»، «مقامات جامي، گوشه هاي از تاريخ فرهنگي و اجتماعي خراسان در عصر تيموريان»، «كتاب‌آرايي در تمدن اسلامي»، «تاريخ نسخه‌پردازي و تصحيح انتقادي نسخ خطي»، «شرح فصوص الحكم شيخ اكبر محيي الدين ابن عربي» و آثار بسياري از اين دست مي توان نام برد.
تمركز مطالعات نجيب مايل هروي، بر ادبيات عرفاني و به ويژه عرفاي گمنام بوده است. وي اين پژوهش‌ها را در قالب طرحي به‌نام «كتاب‌شناسي نگاشته‌هاي عرفاني در زبان فارسي» انجام داد و نتايج اين پژوهش‌ها در چندين كتاب و مقاله منتشر شد.
دليل توجه او به عارفان گمنام ويژگي اثرگذار آن‌ها بر ادبيات عرفاني بوده و هروي كوشيده است زمينه آشنايي مخاطبان و علاقه‌مندان ادبيات فارسي به ويژه ادبيات عرفاني را فراهم كند. در اين زمينه او نه تنها به تصحيح و ترجمه كه به گردآوري آثار پيران عارف در قالب يك مجموعه نيز پرداخت كه حاصل آن را در كتاب «در شبستان عرفان: مجموعه رسائل فارسي از پيران ايران» مي‌توان ديد. در اين زمينه آثار ديگر نجيب مايل هروي، كتاب‌هايي از جمله «روح الارواح: في شرح اسماءالملك الفتاح»، «ترجمه اسرار الخلوه»، «ترجمه حقيقه الحقائق» و غيره را مي‌توان نام برد.
مجموعه مقالات نجيب مايل هروي نيز از اهميت ويژه‌اي براي ادب‌دوستان برخوردار است، به ويژه بخش‌هايي كه در دايره المعارف بزرگ اسلامي به دست او نگاشته شده است، او در زمينه شخصيت‌ها به ويژه شخصيت‌هاي عرفاني بيش از سي مقاله در اين مجموعه دارد كه از ميان آن‌ها، ذيل واژه‌هاي «اويسيه»، «انسان كامل»، «ابوسعيد ابوالخير»، «افغانستان»، «برهان محقق»، آثار مهمي محسوب مي‌شوند.
در متن لوح سيدعباس صالحي خطاب به نجيب مايل هروي آمده است: عنايت والاي جنابعالي به پاسداشت ميراث گرانقدر ايران و اسلام و سعي بليغتان در تصحيح و پژوهش درباره نسخه هاي خطي و اهتمام به اشاعه شايسته آن دو به ويژه در قالب تدوين و انتشار مقالات و كتاب هاي علمي و پژوهشي ارزشمند، سزاوار سپاس و قدرداني است. شما به راستي از نوادر روزگار در حوزه هاي مختلف علمي و ادبي هستيد كه در پي سال ها تلاش، نقشي موثر، جريان آفرين و ماندگار در حفظ و توسعه آثار گرانقدر زبان و ادب فارسي، پرورش و آموزش نيروهاي جوان و نخبه پرور، ايفا كرده ايد.
نجيب مايل هروي، مرد نجيبي است كه از سال 1350 در ايران زيسته است و هر سال، براي تمديد گذرنامه و اقامت به سفارت مراجعه كرده است، اين قانون عجيب كه هيچ استثنايي براي چنين در گرانبهايي قايل نشده جاي تعجب دارد اما مايل هروي نجيب تر از آن بود كه حتي يك بار به اين روند اعتراض كند. اميد آن كه حمايت‌هايي كه نهادهاي دولتي داده‌اند تحقق يابد كه او با افسردگي عميقش نيازمند توجه جدي حاميان فرهنگ و ادبيات ايران است.
فراهنگي** م.ز** 9053
تهران- ايرنا- نجيب مايل هروي، نسخه‌شناس مترجم، مولف و پژوهشگر، اين روزها حال خوبي ندارد اما حاصل دانش و پژوهش او حضورش را هميشه در آسمان ادبيات فارسي، درخشان نگه مي‌دارد.
