«خ» مثل خودمراقبتي

در نگاه اجمالي به تهديدهاي سلامت در دو دهه اخير الگوي بيماردهي كشور از امراض واگير به مولفه هاي غيرواگير تغيير ماهيت داده كه علت اصلي آن رفتارهاي زيستي نادرست و غفلت از مراقبت هاي سلامتي است واز اين منظر سرمايه هاي انساني و مالي كشور به جاي هدايتگري در ريل توسعه در امور درماني صرف مي شود.
گرفتاري در چنگال انواع بيماري هاي غيرواگير سرمنشاء كم تحركي، الگوي نادرست تغذيه اي و غفلت از امور پيشگيري سلامت فردي و جمعي و بهداشت سلامت و روان دارد و از اين رهگذر نهادينه كردن گفتمان خودمراقبتي هدفمند از سياست هاي محوري وزارت بهداشت و درمان قرار گرفته تا نقش مردم در مراقبت از سلامت خود و اعضاي خانواده براي سالم زيستن، مديريت ناخوشي هاي جزئي، مديريت بيماري هاي مزمن و حاد برجسته و تقويت شود.
در صورتي كه 65 تا 85 درصد مراقبت هاي درماني به خود مراقبتي فردي، خانوادگي و اجتماعي تبديل شود مي توان انتظار جامعه بانشاط و سالم را در ايران اسلامي داشت كه تحقق اين مهم نيازمند نهضت نهادهاي فرهنگي و آموزشي، حوزه سلامت ، تصميم سازان كلان و مياني و رسانه ها است.
خود مراقبتي شامل رفتارهاي اكتسابي، آگاهانه هدف دار مردم براي خود، فرزندان و خانواده است كه تندرستي را تضمين كرده و سطح قابل قبولي از كيفيت زيستي سالم را در ابعاد جسمي، رواني و اجتماعي به افراد هديه مي دهدو آنان را از بيماري ها يا حوادث و عوامل خطر دور مي كند.
به عقيده كارشناسان خود مراقبتي موجب بهبود راهبردهاي زندگي، افزايش رضايت بيماران، منطقي شدن استفاده از خدمات(نياز كمتر به مشاوره ارايه دهندگان خدمات در مراكز بهداشتي)، مديريت هزينه هاي درماني، تقويت كفه نظام سلامت پيشگيري محور نسبت به درمان محور وكاهش ويزيت بيماران سرپايي بستري مي شود.
معاون فني مركز بهداشت استان مركزي در اين خصوص گفت: 129 هزار و 669 سفير سلامت خانوار براي توسعه هرچه بيشتر مولفه هاي خودمراقبتي فردي و افزايش سلامت در جامعه در استان مركزي فعاليت دارند كه با وجود آنان پوشش خود مراقبتي فردي در استان به حدود 54 درصد رسيده و در اين شاخص استان از ميانگين كشوري بالاتر است.
دكتر«عباس اسماعيلي» افزود: 2 هزار و 337 گروه خودياري با 20 هزار و 35 عضو در استان مركزي فعال هستند كه 2 هزار و 352 نفر آنان عضو گروه هاي سرطان، 6 هزار و 54 نفر عضو گروه هاي ديابت، 6 هزار و 596 نفر عضو گروه هاي فشار خون و قلبي عروقي، يكهزار و 572 نفر عضو گروه هاي بيماري هاي تنفسي و سه هزار و 461 نفر عضو ديگر گروه هاي از جمله چاقي و اضافه وزن فعاليت دارند.
وي ادامه داد: پوشش خودياري در استان مركزي حدود 6 و 39 صدم درصد است كه از ميانگين كشوري آن بالاتر بوده اما، هنوز موضوعات متنوع زيادي است كه بايد به آن ها پرداخته شود.
معاون فني مركز بهداشت استان مركزي خاطر نشان كرد: برنامه بهبود سلامت خانوار در يكهزار و 169 سازمان شامل 288 سازمان دولتي، 42 سازمان غير دولتي و 833 مدرسه استان در حال اجرا است كه اين سازمان ها 85 درصد سازمان هاي استان را شامل شده و افراد اين ارگان ها تحت آموزش هاي خودمراقبتي از جمله تغذيه، ورزش و روش صحيح نشستن قرار مي گيرند.
دكتر اسماعيلي گفت: راهبرد هاي خود مراقبتي اجتماعي با هدف مشاركت در بهبود سلامت مردم در 301 نشست شوراي اسلامي تدوين شده است و 22 شوراي اسلامي شهرها و 279 شوراهاي روستا تحت پوشش اين برنامه ها قرار گرفته اند.
وي ادامه داد: با تدوين اين برنامه ها پوشش خودمراقبتي اجتماعي در استان مركزي به 99 و چهار دهم درصد افزايش يافته كه اين رقم از ميانگين كشوري آن بالاتر است.
معاون فني مركز بهداشت استان مركزي گفت: 150 هزار و 402 دانش آموز شامل 82 هزار و 557 نفر در مقطع ابتدايي، 37 هزار و 304 نفر در مقطع راهنمايي و سه هزار و 541 نفر در مقطع دبيرستان به منظور بهبود برنامه هاي خودمراقبتي در استان به عنوان سفير سلامت دانش آموزي انتخاب و آموزش هاي خودمراقبتي به آنان ارايه شده است.
دكتر اسماعيلي افزود: شاخص جذب و آموزش سفير سلامت دانش آموزي در استان مركزي به صورت سالانه حدود 16 درصد است.
وي گفت: توجه به سلامت كارمندان دستگاه هاي اجرايي و اشاعه خودمراقبتي در نيروي كار مولفه مهم در افزايش بهره وري است.
معاون فني مركز بهداشت استان مركزي افزود: مشكلات اسكلتي، استرس و طيفي از بيماري هاي غيرواگير از مهمترين معضلات سلامتي كارمندان است كه بايد آگاهانه و با اقدامات پيشگيرانه و مداخله اي مهار شود.
وي بيان كرد: پيشگيري و تشخيص بهنگام بيماري ها در افزايش طول عمر، كاهش هزينه با بهره مندي از نيروي كار سالم و با نشاط ارتباط دارد و براي اين مهم بايد شيوه هاي زيست سالم و فرهنگ خودمراقبتي در اين قشر از جامعه نهادينه شود.
معاون فني مركز بهداشت استان مركزي ادامه داد: بسته پايه خدمات سلامت كاركنان شكل گرفته و الزاماتي براي اجراي آن وجود دارد و معاينات دوره اي، توجه به تحرك جسماني مناسب از بخش هاي آن است.
وي گفت: سياست نامه تامين سلامت كاركنان در سال 88 تدوين شده كه در آن معاينات كامل سال يك بار و آموزش سلامت تاكيد شده است.
دكتر اسماعيلي خاطرنشان كرد: بر اساس مطالعات،اجراي برنامه هاي خود مراقبتي افزايش سلامت و كيفيت زندگي، بالا بردن رضايت بيماران منطقي شدن استفاده از خدمات از جمله نياز كمتر به مشاوره و ارايه دهندگان خدمات در مراكز بهداشتي، كاهش ويزيت بيماران سرپايي و كاهش استفاده از منابع بيمارستاني را به همراه دارد.
معاون فني مركز بهداشت استان مركزي افزود: برگزاري كلاس هاي آموزشي و آشنايي مردم با برنامه هاي خود مراقبتي كاهش 40 درصد مراجعه ها به پزشكان عمومي، كاهش 17 درصدي مراجعه به پزشكان متخصص، كم شدن نيمي از مراجعه ها به اورژانس،كاهش 50 درصد بستري در بيمارستان ها و حذف نيمي از غيبت در محل كار و مدارس كمك مي كند.
دكتر اسماعيلي افزود: افزايش 100 درصدي پوشش برنامه هاي خودمراقبتي در جامعه و كاهش مراجعه مردم به پزشكان و بيمارستان ها از برنامه هاي مركز بهداشت استان مركزي است.
رئيس گروه آموزش و بهبود سلامت دانشگاه علوم پزشكي اراك نيز در اين خصوص گفت: با توجه به گذار بيماري ها از واگير به غير واگير و درمان قطعي به بيماري هاي مراقبت مادام العمر، نقش مردم در مراقبت از سلامت خود و اعضاي خانواده براي سالم زيستن، مديريت ناخوشي هاي جزئي، مديريت بيماري هاي مزمن و حاد روزانه در حال افزايش بوده و بر اساس مطالعات انجام شده پيش بيني مي شود 65 تا 85 درصد مراقبت ها بايد به خود مراقبتي تبديل شود.
«ناديا مشايخي» افزود: حيطه خود مراقبتي شامل بهبود سلامت، اصلاح سبك زندگي، پيشگيري از بيماري، خود ارزيابي، حفظ سلامت، مشاركت در درمان و توانبخشي است.
رئيس گروه آموزش و بهبود سلامت دانشگاه علوم پزشكي اراك گفت: مطالعات بيانگر آن است كه ترويج خود مراقبتي به عنوان يك رويكرد سلامت متكي بر مردم، صرفه جويي هفت درصدي در هزينه ها را به همراه دارد.
وي ادامه داد: اين صرفه جويي هزينه در مراقبت هاي سطوح پايه، تخصصي و همچنين پذيرش برنامه ريزي شده است.
رئيس گروه آموزش و بهبود سلامت دانشگاه علوم پزشكي اراك گفت: در برنامه تحول نظام سلامت راهبردهاي ملي خود مراقبتي به عنوان يكي از زيربخش هاي مهم طراحي شده و بسته خود مراقبتي از مهر ماه سال 94 براي اجرا ابلاغ شده است.
مشايخي افزود: دانشگاه علوم پزشكي اراك با جذب و آموزش 129 هزار و 669 سفير سلامت به شاخص 54 درصد در خود مراقبتي فردي دست يافته و در خود مراقبتي سازماني نيز اين برنامه ها در يكهزار و 169 سازمان و مدرسه در حال اجرا است.
وي ادامه داد: با جذب و اجراي برنامه هاي خود مراقبتي در اين سازمان ها شاخص خود مراقبتي سازماني دانشگاه علوم پزشكي اراك 85 درصد رسيده است.
رئيس گروه آموزش و بهبود سلامت دانشگاه علوم پزشكي اراك گفت: 16 درصد دانش آموزان استان مركزي با همكاري اداره كل آموزش و پرورش به عنوان سفيران سلامت دانش آموز جذب شده اند و با همكاري دانشگاه ها، حوزه علميه و پادگان ها برنامه جذب و آموزش سفيران سلامت جوان در زمينه خود مراقبتي در حال تدوين و اجرا است.
معاون بهداشتي دانشگاه علوم پزشكي اراك نيز در اين خصوص گفت: بيماري هاي غيرواگير سرمايه هاي انساني و مالي جامعه را مي بلعد درحالي كه با توجه به برنامه هاي پيشگيري و مراقبتي قابل كنترل است.
دكتر «جواد نظري» افزود: نارسايي هاي قلبي و عروقي، انواع سرطان ها، ديابت، فشار خون و حوادث رانندگي بالاترين آمار مرگ و مير در استان مركزي را به خود اختصاص داده است.
وي بيان كرد: در دهه هاي قبل بالاترين ميزان مرگ و مير مربوط به بيماري هاي واگيردار اما اكنون بيماري هاي غيرواگير كيفيت زندگي مردم را تهديد مي كنند.
رئيس مركز بهداشت استان مركزي خاطرنشان كرد: اگر بيماري هاي غيرواگير به موقع شناسايي شوند قابل كنترل خواهند بود اما بي توجهي به مسايل خودمراقبتي و خود كنترلي مي تواند مشكلات غيرقابل جبراني را در سلامت افراد ايجاد كند.
دكتر نظري يادآور شد: بحث سلامت ميانسالان استان مركزي از دي ماه سال گذشته در مراكز خدمات جامع سلامت شهري و روستايي، پايگاه هاي سلامت و خانه هاي بهداشت اين استان دنبال مي شود.
وي گفت: در اين راستا افراد جامعه هدف در گروه هاي سني 30 تا 70 سال مي توانند براي آگاهي از برنامه هاي پيشگيري و كنترل بيماري هاي غيرواگير به اين مراكز مراجعه و پرسش نامه هاي خطر سنجي را نيز تمكيل كنند.
معاون بهداشتي دانشگاه علوم پزشكي اراك افزود: در اين مراكز افراد بر اساس درصد خطر رده بندي مي شوند و آموزش هاي لازم در هر گروه توسط مراقبان و مشاوران سلامت به افراد ارايه مي شود.
دكتر نظري اظهار كرد: كنترل نمك نان از برنامه هاي مهم دانشگاه علوم پزشكي براي افزايش سلامت شهروندان است كه با جديت دنبال مي شود و همه تلاش ها به كار گرفته شده تا نمك استفاده شده در نان ها به زير يك درصد برسد.
معاون بهداشتي دانشگاه علوم پزشكي اراك ياد آور شد: 272 مدرسه مروج سلامت در اين استان وجود دارد كه بازوي خودمراقبتي محسوب مي شوند.
نظري افزود: فعاليت 272 مدرسه مروج سلامت استان مركزي در سال تحصيلي گذشته با همكاري آموزش و پرورش و دانشگاه علوم پزشكي آغاز شده كه اين مهم نشانگر اهميت دولت به مقوله سلامت است.
وي ادامه داد: مدارس پنج ستاره مروج سلامت استان از 6 و 12 صدم درصد در سال تحصيلي 95 به 17 و 28 صدم درصد در سال تحصيلي قبل افزايش يافته است و تمامي تلاش به كار گرفته شده تا خدمات بي كيفيت در راستاي ترويج سلامت در مدارس نباشد.
رئيس مركز بهداشت استان مركزي خاطرنشان كرد: هدف مدارس مروج سلامت نهادينه كردن مفاهيم سلامت و ترويج راهبردهاي خودمراقبتي در جامعه دانش آموزي است.
نظري ادامه داد: رصد مستمر نيازهاي بهداشتي و سلامت دانش آموزان و آموزش شيوه زندگي سالم محور فعاليت هاي مدارس مروج سلامت است.
وي گفت: شيوع بيماري هاي غيرواگير از مهمترين عوامل مرگ و مير كشور است و اصلاح رفتارهاي زيستي بهترين شيوه در مهار اين بيماري ها به شمار مي آيد.
معاون بهداشتي دانشگاه علوم پزشكي اراك يادآور شد:تحقيقات موجود بيانگر آن است كه هشت تا 12 درصد كودكان به بيماري آسم مبتلا هستند كه مي توان با مداخله هدفمند و تغيير سبك زندگي بخشي از اين معضل را كم كرد.
نظري خاطرنشان كرد: شناسايي بهنگام بيماري آسم در بين دانش آموزان و كنترل انجام فعاليت فيزيكي در كاهش اين معضل موثر است.
وي گفت: به ازاي هر يكهزار كودك سه و پنج دهم نفر در سنين نوجواني به بيماري تشنج مبتلا مي شوند و حدود سه درصد كودكان نيز با اختلالات شنوايي و بينايي روبه رو هستند كه شناسايي اين موارد در سنين پايين بر روي كيفيت تحصيلي و پيشگيري از بسياري مشكلات اثر دارد.
معاون بهداشتي دانشگاه علوم پزشكي اراك توضيح داد: بي اشتهايي با يك و پنج دهم درصد و پرخوري عصبي با فراواني پنج درصد در بين دختران شايع است كه ساماندهي اين معضل نيز بايد از سنين پايين رصد شود و مداخله بهنگام براي آن در دستور كار قرار گيرد.
استان مركزي با يك ميليون و 99 هزار نفر جمعيت و 12 شهرستان داراي 20 بيمارستان فعال با يكهزار و 945 تخت مصوب و 750 تخت فعال در قالب 85 بخش درماني است.
گزارش از مهدي عظيمي
1955/6013/