روابط عربستان و الجزایر، دوستانه یا مصلحتی

به گزارش ایرنا، رسانه های الجزایری از ابتدای سفر دوره ای «محمد بن سلمان» ولیعهد سعودی كه از امارات آغاز شد، اعلام كردند كه احتمالا الجزایر یكی از مقصدهای سفر دوره ای او خواهد بود و پس از آن روز ششم دسامبر ( 15 آذر) را زمان این دیدار اعلام كردند، اما یك منبع آگاه در وزارت خارجه الجزایر سه شنبه گذشته زمان این دیدار را امروز (یكشنبه) اعلام كرد .
با این وجود روزنامه الجزایری «البلاد» به نقل از یك منبع رسمی نوشت، بن سلمان برای نخستین بار از زمان ولیعهد شدنش، دوم دسامبر برای دیداری دو روزه وارد الجزایر می شود .
البلاد افزود: یك هیات عربستانی چند روز پیش برای فراهم كردن مقدمات این دیدار، وارد الجزیره شده و خودروهای ولیعهد هم به این كشور منتقل شده است .
برخی دیگر از رسانه های الجزایری از برنامه ریزی برای دیدار بن سلمان با «عبدالعزیز بوتفلیقه» رئیس جمهوری الجزایر و «احمد اویحیی » نخست وزیر این كشور خبر داده اند.
در حالی برخی رسانه ها سعی می كنند، روابط دو كشور را بسیار نزدیك و مستحكم نشان دهند، برخی دیگر از رسانه های الجزایری از اختلاف نظرهای جدی میان الجزیره و ریاض در مورد پرونده های مختلف خبر می دهند و از سوی دیگر بر اساس نظرسنجی های انجام شده توسط برخی رسانه ها، بیشتر مردم این كشور دیدگاه مثبتی در خصوص سعودی ها ندارند.

** تاریخچه روابط الجزایر - عربستان
روابط دو كشور با فراز و نشیب زیادی همراه بوده است. اختلاف نظر میان ریاض و الجزیره (پایتخت الجزایر) از همان سال های نخستین استقلال الجزایر در سال 1962 پدیدار شد. آن زمان مصر به رهبری «جمال عبدالناصر» به یمن حمله كرد، اما عربستان به دلایل خاص خود كه یمن را منطقه نفوذ خود می دانست، شدیدا با این امر مخالفت كرد و سعی داشت مصری ها در این نبرد با شكست مواجه شوند. «احمد بن بله» نخستین رئیس جمهوری الجزایر در خصوص این پرونده با عبدالناصر موافق بود كه این باعث ناراحتی سعودی ها شد.
پس از بن بله، «هواری بومدین» رئیس جمهوری الجزایر شد. او دیدگاه خاصی در مورد فلسطین داشت و شدیدا از آن دفاع می كرد. جمله معروف « ما با فلسطین هستیم چه ظالم باشد، چه مظلوم» از اوست و الجزایری ها هنوز هم آن را تكرار می كنند. بومدین سال 1974 در اجلاسی در رباط گفت، هیچ تعاملی با دشمن صهیونیستی در كار نیست ، نه با آن مذاكره می كنیم و نه روابط خود را عادی می كنیم .
دوران بومدین به نوعی روابط با عربستان تا حد زیادی بهبود یافت و پس از بومدین، «الشاذلی بن جدید» بر سر كار آمد. «رحمون احمد لمین» محقق الجزایری در خصوص این دوران می گوید، او اهمیت چندانی برای برقراری روابط با كشورهای عربی قائل نبود. زمان حمله عراق به كویت، سعودی ها اینگونه برداشت می كردند كه الجزایر به نوعی از «صدام» در حمله به كویت حمایت می كند و الجزایر خواستار سرنگونی نظام های پادشاهی در خاورمیانه است .
در دهه نود قرن گذشته، الجزایر به مدت یك دهه با حوادث تروریستی و درگیری های خونین مواجه بود و در نتیجه تا حد زیادی به حوادث داخلی مشغول بود. در این مدت روابط عربستان و الجزایر بیشتر در قالب سفر الجزایری ها برای به جا آوردن مناسك حج بود.
تارنمای «ساسه پست» نوشت: در دهه هشتاد و نود قرن گذشته، الجزایری ها نفوذ «وهابیت سعودی» را عامل تغذیه جریان تندرو اسلامی در كشورشان می دانستند. در «دهه سیاه» در الجزایر، شیوخ عربستانی به صادر كردن فتوای جهاد و كشتار مردم الجزایر متهم بودند.
دهه نود یكی از بدترین دوران در تاریخ معاصر الجزایر بود و این كشور با مشكل تروریسم مواجه بود.
«احمد میزاب» كارشناس امنیتی الجزایری در خصوص این دوران در گفت و گو با ایرنا گفت: در این مدت بیش از 200 هزار نفر در الجزایر كشته شدند.
پس از این دوران دو كشور همواره روابط سیاسی خود را حفظ كرده اند، هرچند در خصوص برخی پرونده های منطقه ای اختلاف نظر داشته اند.

** مهم ترین پرونده های اختلافی میان عربستان و الجزایر
بحران در سوریه و موضع گیری در خصوص نظام حاكم بر این كشور یكی از اختلافهای عمده ریاض و الجزیره در سالهای اخیر بوده است .
روابط سیاسی و اقتصادی عربستان و الجزایر همچنان ادامه داشت، تا آنكه حوادث سال 2011 در كشورهای عربی پیش آمد، اولین اختلاف نظر الجزایر با عربستان در این سال در خصوص مساله سوریه بود.
الجزایر در خصوص بحران در سوریه نه تنها راه كشورهای عربی مخالف نظام «بشار اسد» را پیش نگرفت، بلكه سعی كرد، بی طرف باقی بماند و طی این مدت پیوسته تاكید كرده كه بحران ها و درگیری ها باید از راه گفت و گو و مذاكره به دور از خشونت حل شود.
«ولید المعلم » وزیر خارجه سوریه در ماه مارس 2016 با سفر به الجزایر، با مقام های عالی رتبه این كشور و در راس آن ها بوتفلیقه رئیس جمهوری دیدار كرد . یك ماه بعد «عبدالقادر مساهل » وزیر خارجه كنونی الجزایر كه آن زمان مسئولیت امور «اتحادیه آفریقا»، كشورهای مغرب عربی و اتحادیه عرب در وزارت خارجه را داشت ، به دمشق رفت و آنجا همبستگی كشورش را با سوریه به دلیل درد و رنج هایی كه این كشور متحمل شده را اعلام و تاكید كرد كه باید از طریق گفت و گو و آشتی ملی مشكلات موجود در سوریه حل شود.
این مساله باعث شد، برخی اعلام كنند كه یك بحران دیپلماتیك میان ریاض و الجزیره به وجود آمده و الجزایر با ادامه روابط خود با سوریه می خواهد پیام های مهمی به سعودی ها و متحدانش بدهد.
الجزایر با وجود گذشت هفت سال از بحران در سوریه ، همچنان نظام اسد را بر خلاف برخی كشورهای عربی و در راس آن عربستان، به رسمیت می شناسد و سفارتهای دو كشور در دمشق و الجزیره همچنان فعال است .

** كاهش قیمت نفت در بازارهای جهانی و نقش عربستان در آن
از سال 2014 قیمت نفت در بازارهای جهانی به شدت كاهش یافت و این باعث شد كشورهای صادركننده نفت و از جمله الجزایر با مشكلات زیادی مواجه شوند. درآمدهای نفتی الجزایر تا سال 2014 بیش از 60 میلیارد دلار بود، اما با كاهش قیمت این فرآورده در بازارهای جهانی، درآمدهای این كشور حدود 50 درصد كاهش یافت و به حدود 30 میلیارد دلار رسید.
«كمال القصیر» پژوهشگر مركز مطالعات الجزیره در این ارتباط گفت: عربستان علت اصلی كاهش قیمت نفت در سال 2014 بود . این امر باعث نوعی نارضایتی الجزیره از سیاست های ریاض شد و هنوز هم مردم الجزایر، عربستان را عامل كاهش قیمت نفت می دانند.

** تجاوز عربستان و متحدانش به یمن
الجزایر از مشاركت در عملیات موسوم به «طوفان قاطعیت» علیه یمن در ماه مارس 2015 خودداری كرد و اینگونه نخستین كشور عربی و دومین كشور اسلامی پس از ایران بود كه صراحتا مخالفت خود را با این عملیات اعلام كرد.
«رمطان لعمامره» وزیر خارجه وقت الجزایر در این ارتباط گفت كه كشور ما موضع گیری سیاسی خاص خود را دارد و ارتش الجزایر تنها داخل مرزهای كشور می جنگد.
این موضع گیری به هیچ عنوان خوشایند طرف سعودی نبود. علاوه بر این، زمان حمله عربستان و متحدانش به یمن، شماری از الجزایری ها در یمن به سر می بردند كه به جده منتقل شدند و قرار شد، الجزایر آن ها را با پروازهایی به كشورشان منتقل كند، اما در این میان حوادثی پیش آمد كه باعث انتقاد شدید رسانه های الجزایری از عربستان شد. «مراد عمراوی » خلبان هواپیمای الجزایری كه آن زمان برای بازگرداندن اتباع این كشور مقیم یمن عازم جده شده بود، گفت: عربستان پنج دقیقه پیش از رسیدن ما به جده اعلام كرد، حق ورود به حریم هوایی عربستان را نداریم.
این مساله باعث ناراحتی شدید الجزایری ها و افزایش انتقادها از عربستان شد.

** مخالفت با پیوستن به ائتلاف اسلامی ضد تروریسم به رهبری عربستان
15 دسامبر 2015 عربستان از تشكیل یك ائتلاف متشكل از 35 كشور اسلامی ظاهرا برای مبارزه با تروریسم خبر داد، اما الجزایر به این ائتلاف هم نپیوست . الجزایر آن زمان اعلام كرد كه خود بیش از 20 سال با مشكل تروریسم مواجه بوده و ابتدا باید تعریف واحدی برای تروریسم ارائه شود و بعد دست به تحركات دیگر زد.
«محمد خلفاوی» سرهنگ سابق ارتش الجزایر در این ارتباط گفت كه قانون اساسی كشور اجازه دخالت ارتش در خارج از مرزها را نمی دهد و الجزایر به هیچ كشوری برای به اشغال درآوردن كشورهای دیگر كمك نمی كند . وی با ابراز تردید در خصوص كارآمدی ائتلاف عربستان تاكید كرد كه هدف از این ائتلاف مشخص نیست.
اینكه الجزایر در این خصوص نیز دست رد به سینه عربستان زد، باعث ناراحتی مقام های سعودی شد.

** حزب الله لبنان
عربستان بارها سعی كرده تا كشورها و سازمان ها و نهادهای مختلف را قانع كند كه «حزب الله لبنان» را سازمانی تروریستی به شمار آوردند، اما برخی كشورهای عربی و در راس آن ها الجزایر با این اقدام مخالفت كرده اند . «عبدالعزیز بن علی الشریف» سخنگوی وزارت خارجه الجزایر چندی پیش در این خصوص گفت كه الجزایر، حزب الله را جنبشی سیاسی - نظامی می داند كه اهمیت زیادی در توازن قوا در داخل لبنان دارد و از سوی دیگر الجزایر در امور داخلی دیگر كشورها دخالت نمی كند و این را یكی از مهم ترین اصول سیاست خارجی خود می داند.

** بحران قطر و بی طرف ماندن الجزایر
الجزایر در جریان اختلاف نظر عربستان با قطر نیز اعلام بی طرفی كرد و از كشورهای درگیر این اختلافات خواست مشكلات موجود را از طریق گفت و گو حل كنند.
این نوع موضع گیری الجزایر و اعلام بیطرفی هرچند موضع جدیدی نبود، اما قطعا خوشایند سعودی ها كه اعتقاد دارند «هر طرفی یا با ماست یا دشمن ما»، نبود.

** نوع برخورد با جنبش مقاومت اسلامی فلسطین
عربستان در چارچوب دشمنی با گروه های فلسطینی، «جنبش مقاومت اسلامی فلسطین» ( حماس ) را گروهی تروریستی می داند .«سامی بن عبدالله الصالح» سفیر پیشین عربستان در الجزایر چندی پیش در مصاحبه ای تلویزیونی با شبكه «النهار» تاكید كرد كه «حماس» گروهی تروریستی است و این باعث خشم الجزایری ها شد.
علاوه بر این مقام های رسمی الجزایر نیز پیوسته اعلام كرده اند كه از فلسطین حمایت می كنند و «سامی ابوزهری » سخنگوی حماس نیز بارها به الجزایر سفر كرده كه آخرین دیدار او از این كشور هفته های گذشته بود .

** عربستان و تلاش برای دور كردن الجزایر از ایران
عربستان همواره تلاش كرده تا به شیوه های مختلف، الجزایر را از ایران دور كند و شاید یكی از مهم ترین برنامه های این كشور نیز همین باشد، اما تاكنون موفق به این كار نشده، زیرا دولت الجزایر پیوسته سعی كرده در سیاست های خود مستقل باشد و در نتیجه اكنون روابط خود را با ایران در بالاترین سطوح ادامه می دهد و در عین حال سعی می كند روابط خوبی هم با عربستان داشته باشد و به نوعی در این میان توازن ایجاد كند. تارنمای «ساسه پست» در این خصوص نوشت كه الجزایر می خواهد در خصوص رابطه با ایران و عربستان، بیطرف بماند .
«احمد ایدابیر» پژوهشگر حوزه روابط بین الملل و امور راهبردی در دانشگاه «تمنراست» در این خصوص گفت كه الجزایر نمی خواهد دو كشور اثرگذار در منطقه یعنی ایران و عربستان را از دست بدهد و به همین دلیل همیشه در پی راه حل های میانه بر اساس اصل گفت و گو و مذاكره است.

** عربستان و مساله صحرای غربی
مساله صحرای غربی كه مغرب آن را بخشی از خاك خود می داند و در عین حال ساكنان این منطقه بویژه «جبهه پولیساریو» خواستار برگزاری همه پرسی در آن و استقلال هستند، از جمله دیگر مسائل اختلافی میان عربستان و الجزایر است.
الجزایر پیوسته بر حق مردم صحرای غربی برای تعیین سرنوشت خود تاكید كرده ، اما عربستان حمایت خود را از مغرب در این خصوص اعلام و تاكید كرد كه صحرای غربی بخشی از خاك مغرب است كه البته چنین موضع گیری به هیچ وجه خوشایند الجزایر نبود.
«توفیق رباحی » نویسنده و روزنامه نگار الجزایری گفت: عربستان سعی می كرد در جنگ یمن مرحله به مرحله الجزایر را به سمت خود بكشاند، اما موفق نشد، بنا بر این سعی كرد دست به تحركاتی بزند كه الجزایر را ناراحت كند. در مساله صحرای غربی ریاض اعلام كرد كه كشورهای عربی از موضع گیری مغرب در خصوص صحرا حمایت می كنند . آن زمان رسانه های الجزایری این اقدام عربستان را «خنجر زدن از پشت به الجزایر» دانستند. البته رسانه های عربستانی بعدها و پس از آنكه مغرب در جریان اختلاف نظر عربستان با قطر، از عربستان اعلام حمایت نكرد، به نوعی صحرا را منطقه ای جدا از خاك مغرب دانستند.

** افكار عمومی در الجزایر در خصوص عربستان و سیاست های این كشور
مردم الجزایر دیدگاه متفاوتی در خصوص عربستان دارند و در عین حال كه برخی جریان های سلفی و گروه های دیگر از عربستان حمایت می كنند، تعدادی از جریان های سیاسی الجزایر مخالف عربستان و سیاست های این كشور هستند.
در ماه دسامبر 2017 یكی از ورزشگاه های الجزایر در «عین ملیله» شاهد نمایش یك پلاكارد بسیار بزرگ در مخالفت با سیاست های عربستان در مورد فلسطین بود. در این پلاكارد «سلمان بن عبدالعزیز» شاه عربستان و رئیس جمهوری آمریكا دو روی یك سكه دانسته شده بود كه این با واكنش شدید عربستان مواجه شد و البته مقام های الجزایری به دلجویی از مقام های سعودی پرداختند.
آن زمان مقام های رسمی از تحقیقات در این خصوص خبر دادند . «الطیب لوح» وزیر دادگستری الجزایر روابط دو كشور را برادرانه و نزدیك دانست .
در 6 ماه گذشته رسانه های الجزایری سه نظرسنجی در خصوص نگرش مردم این كشور در خصوص عربستان انجام داده اند كه نتایج هر سه مورد نشان می دهد عموم مردم الجزایر دیدگاه مثبتی نسبت به عربستان ندارند.
روزنامه پرشمارگان «الشروق» الجزایر در روزهای گذشته و در آستانه دیدار بن سلمان از این كشور اقدام به نظرسنجی از مردم در خصوص این دیدار كرد كه نتایج آن نشان داد 72.5 درصد مردم الجزایر مخالف سفر بن سلمان به كشورشان هستند.
نكته قابل توجه این است كه روزنامه الشروق از جمله روزنامه هایی است كه وابسته به اسلامگراها محسوب می شود و انتظار می رفت مخاطبان آن بیشتر از عربستان حمایت كنند.
جدا از این شمار زیادی از شخصیت ها، احزاب و همچنین كاربران فضای مجازی مخالفت خود را با سفر بن سلمان به الجزیره اعلام كرده اند.
چندی پیش روزنامه پرشمارگان «الخبر» الجزایر اقدام به نظرسنجی از مخاطبان خود در خصوص روایت سعودی ها از قتل «جمال خاشقچی » روزنامه نگار منتقد عربستانی كرد كه 91 درصد از شركت كنندگان در این نظرسنجی، روایت سعودی ها از این قتل را غیر قابل قبول دانستند ، 5.1 درصد این روایت را قانع كننده و 3.6 درصد نیز اعلام كردند نظری در این خصوص ندارند .
این روزنامه خردادماه گذشته نیز در یك نظرسنجی این سوال را مطرح كرده بود كه از میان چهار كشور عربی راه یافته به جام جهانی روسیه (مصر، تونس ، مغرب و عربستان) كدام تیم را تشویق می كنید كه 48 درصد شركت كنندگان در این نظرسنجی اعلام كردند، تیم تونس را تشویق می كنند، 44.5 درصد تیم مغرب را تشویق و 4.9 درصد از تیم ملی فوتبال مصر حمایت كردند و تیم ملی عربستان كمترین مشوق را داشت و تنها 2.6 درصد الجزایری ها اعلام كردند، تیم عربستان را تشویق می كنند.
با اینكه الجزایر و عربستان در پرونده های زیادی با هم اختلاف نظر دارند، اما در عین حال تبادل دیدار مقام های دو كشور در سطوح بالا طی چند سال گذشته پیوسته ادامه داشته و الجزایر در مواردی نیز موضع گیری هایی در حمایت از عربستان نیز داشته است، یكی از نمونه های آن واكنش الجزایر به خبر درگذشت شاه عربستان بود. رئیس جمهوری الجزایر در سال 2015 و پس از درگذشت «عبدالله بن عبدالعزیز» شاه سعودی سه روز عزای عمومی اعلام كرد. وزارت خارجه الجزایر در خصوص پرتاب موشك یمنی ها به سمت ریاض، این اقدام را محكوم كرد، در خصوص مساله اختلاف عربستان و كانادا در بیانیه ای اعلام كرد از عربستان حمایت می كند.
كانادا آن زمان از عربستان به دلیل بازداشت شماری از فعالان حقوقی و اجتماعی شدیدا انتقاد كرده بود كه این با واكنش سعودی ها مواجه شد .
خاورم **2041**1651