سفرنامه ها می گویند كه چه بر سر ایران آمده است!

به گزارش خبرنگار فرهنگی ایرنا، كیومرث ساجدی، استاد دانشگاه تهران، در این جلسه رونمایی كه شامگاه چهارشنبه در نشر ققنوس برگزار شدف به دوره تاریخی نگارش كتاب نماهایی از ایران، اشاره كرد و گفت: مشاهدات این كتاب به ایران 1328 ه.ق برمی‌گردد، نگارش آن پر از كنایه است، جان ملكم به طور مستقیم بدگویی نمی كند اما حرف او صداقت ندارد و نگاهی جاسوس‌وار دارد، با این وجود برای جامعه‌شناسی آن دوره بسیار ارزشمند است.
وی افزود: مساله شرق از این كتاب آغاز می‌شود و این موضوع مهمی است كه بعد از جنگ جهانی اول مطرح می‌شود، حرف‌های جرج بوش پسر درباره خاورمیانه جدید را به یاد بیاورید، آن هم از همین كتاب آغاز می‌شود و پس از جنگ دوم جهانی قرار بود كه به وقوع بپیوندد اما تمركز اروپا و آمریكا بر مقابله با كمونیسم است، در هر حال خاورمیانه مسلمان چیزی نیست كه غرب بپسندد. صحبت از خلیج فارس هم بسیار زیاد است، چرا كه این منطقه بسیار اهمیت دارد.
ساجدی ادامه می‌دهد: مهم‌ترین اطلاعاتی كه سفرنامه‌ها به ما می‌دهند، این است كه كشور ما را چگونه می‌دیدند و چه تصویری در ذهنشان ساخته‌اند؟ مرحوم ماهیار نوابی، یك جلد كامل از كتاب مراجعش را به سفرنامه ها اختصاص داده است. ما با خواندن این كتاب‌ها تازه می‌فهمیم چه بلائی بر سر ما آمده است!

**جعفری: باید بااحتیاط سفرنامه‌ها را بخوانیم
دكتر محمود جعفری دهقی با بازگویی بخشی از اتفاقات تاریخی كه در كتاب نماهایی از ایران آمده است، گفت: انگلیسی‌های زیادی به ایران آمده‌اند و گزارش‌های زیادی تهیه كرده‌اند. چند نكته در همه این گزارش‌ها به چشم می‌آید، در دوره این سفرنامه، به دلیل محدودیت‌های اجتماعی، دسترسی نویسنده به زنان كم بوده است، روحانیون هم به دلیل مخالفت با اروپایی‌ها، خود را در دسترس آنان قرار نمی‌دادند.
وی افزود: دوره‌های سفر به ایران هم در نوع نگارش این مطالب اهمیت دارد، در دوره آقامحمدخان، به دلیل تغییر حكومت از زند به قاجار، سفر اروپایی‌ها كم بوده و در دوره ناصرالدین شاه بسیار زیاد شده است. در آثار این دوره به این نكته كه دربار و مردم ایران به رسوم غربی روی آورنده‌اند توجه شده و زیاد شدن مشكلات اجتماعی، مثل رشوه، ریا و مواردی از این دست مطرح شده است.
جعفری دهقی، به سفرنامه‌هایی كه اروپایی‌ها از ایران نوشته‌اند اشاره كرد و ادامه داد: به طور كلی سفرنامه‌هایی كه درباره ایران نوشته شده‌اند، 2 جنبه دارند، یك بخش مسائل مثبت و پیشینه تاریخی پیگیری كرده‌اند، بخش دیگری كه تنها به ویژگی‌های منفی و مشكلات اجتماعی پرداخته است. برای تحلیل درست باید بدانیم كه این افراد چه كسانی بوده‌اند؟ بررسی این آثار با واقعیت تاریخی اهمیت زیادی دارد، زیرا گاهی تناقض زیادی دیده می‌شود.
جعفری آشفتگی اجتماعی و سیاسی را در نگارش سفرنامه‌ها تاثیرگذار دانست و بیان كرد: این سفرنامه نویسان از دوره صفویه آمده‌اند و رفته‌اند، كشور ما همیشه در یك وضعیت نبوده است، آنها هم گاهی اهداف سیاسی داشته‌اند و وقتی به ایران آمدند نظرشان تغییر كرده است. كسی كه می خواهد از این آثار استفاده كند، باید توانایی تحلیل داشته باشد و با توجه به حقایق تاریخی به آن‌ها استناد كند.
وی درباره كتاب نماهایی از ایران گفت: این اثر خسته كننده نیست و مخاطب را جذب می‌كند، توضیحات سودمندی كه مترجم به اثر اضافه كرده ، بسیار خوب است.
شهلا طهماسبی، مترجم كتاب با خواندن بخش‌هایی از اثرش، گفت: این كتاب بدون ذكر نام مولف چاپ شده، حتی در چاپ سال 2011 هم نام نویسنده نیامده است و من فكر می كنم به این دلیل بوده كه نویسنده نظرات خود را كه توهین‌آمیز است به آسانی بگوید.
كتاب نماهایی از ایران اثر سر جان ملكم، با ترجمه شهلا طهماسبی توسط نشر ققنوس منتشر شده است.
فراهنگ**9211** 1418