درگیری پر طمطراق جامعه امروز با امكانات تكنولوژی، رسانه و فضای مجازی به اندازه كافی افراد را در كنج عزلت فرو برده است و این روزها تلاش بسیاری از خانواده ها برای جبران هزینه ها موجب شده زمان كمتری در كنار هم و دوستان، آشنایان و فامیل باشند.
از سوی دیگر همین شرایط اقتصادی و هزینه های بالا هم تعداد مهمانی ها را كاهش داده اما هنوز آداب و رسومی هستند كه ما را به حفظ صله رحم و گسترش ارتباطات امیدوار كنند.
آیین یلدا كه بطور عامیانه به شب چله هم معروف است یكی از همین سنت های قدیمی و باستانی است كه هدف، پیام و كاركرد اصلی آن حفظ و گسترش ارتباطات بین اعضای خانواده با یكدیگر، فامیل و بزرگترها است.
یلدا چند روز پیش از رسیدن موعد خود شور و شوقی وصف نشدنی در جامعه ایجاد می كند و بسیاری با خرید مایحتاج ویژه این شب آماده استقبال از بلندترین شب سال می شوند.
برنامه ریزی برای خرید و اینكه این شب را كجا برویم و در كنار چه كسانی باشیم دست كم یك هفته قبل از و هفته پایانی فصل پاییز شروع می شود.
این ذوق و شوق برای جامعه پر مشغله امروزی كه ذهن ها با فضای مجازی و كم ارتباطی درگیر است یك نعمت محسوب می شود و حمایت جامعه و مسئولان فرهنگی از این نوع آیین ها در واقع تقویت روح زندگی، افزایش روحیات افراد و كمك به قوام و دوام آنچه به عنوان جامعه شناخته می شود، است.
اگر به عمق و گذشته این آیین رجوع كنیم با توجه به اینكه بیشتر مردم در گذشته های دورتر به كشاورزی اشتغال داشتند و از سوی دیگر اهمیت آب را بهتر درك می كردند شروع زمستان به معنای شروع بارش های فراوان و نعمات خدادادی بود.
گرفتن جشن برای شروع چنین فصلی و به پیشوازی آن رفتن می تواند یكی از فلسفه های گرامیداشت شب یلدا باشد.
اما امروز اگر یلدا بتواند حضور خود را به جامعه مدرن امروزی ثابت و ماندگاری خود را حفظ كند كاركرد دیگری را عملی كرده است، هر چند بسیار كوتاه اما یلدا منشا پیوند و شادی برای جامعه ای است كه بشدت به آن نیاز دارد.
جزییات این آیین خود سنتی است كه بخشی از فرهنگ جامعه را نشان می دهد. كردستانی ها در این شب خوراكی های خاصی مصرف می كنند.
در برخی مناطق استان كردستانه خانواده ها از چند ماه قبل، خوشه‌های انگور را در زیرزمین یا مكان مناسب دیگری نخ كرده و از سقف آویزان می كنند كه به آن «آنو» (با نون مفخم) می گویند تا در شب یلدا در كنار دیگر تنقلات و همراه با مغز گردو میل كنند.
غذای این شب عموما دلمه برگ مو و كلم است كه گوشت را لابه لای آن می گذارند. سفره شب چله علاوه بر دلمه، شامل رب انار و شیره انگور، دوغ، ماست، روغن و كره محلی، پیاز و خربزه ترش است.
امروزه در كنار دلمه برگ مو و كلم، دولمه فلفل سبز و بادمجان نیز تهیه و در شب یلدا مصرف می‌شود و بعد از صرف شام، «كالك ترش» را قاچ كرده و میل می كنند.
بعد از خوردن غذای چرب و سنگین شب چله، میل كردن این خربزه‌ی ترش، هضم غذا را آسان می كند و باعث می شود بقیه شب نیز بتوان از تنقلات متنوع و میوه‌های رنگارنگ مخصوص شب یلدا نیز استفاده كرد.
خوردن تنقلات و خشكبار از جمله انجیر خشك، برگ گلابی، برگ زردآلو، هسته زردآلو كه همراه با سماق حرارت دیده، توت خشك، تخمه بو داده كدو و همچنین گندم برشته كه با شیره گز مخلوط شده و به صورت گلوله‌های كوچكی در آمده از دیگر خوراكی هایی است كه در این شب مصرف می شود.
میوه‌های شب چله شامل هندوانه، سیب، گلابی، به، انار و آلو است كه تهیه آن از ضروریات این شب است و مردم از چند روز قبل آنها را تهیه می كنند.
هندوانه از جمله میوه‌هایی است كه حتما باید سر سفره یلدا باشد چون فصل آن سر رسیده معمولا هندوانه های شیرین و قرمز نیست ولی خوردن هندوانه به نوعی وداع و خداحافظی با فصل گرماست و پیشوازی از زمستان محسوب می شود بنابراین خانواده سعی می كنند این میوه را حتما تهیه كنند.
یكی از كارشناسان فرهنگی در رابطه با شب یلدا و تاثیر آن در نزدیك كردن خانواده ها به یكدیگر به خبرنگار ایرنا گفت: در كردستان جشن یلدا فرصتی برای به فكر هم بودن است مثلا در هر محله‌ای اگر خانواده‌هایی باشد كه استطاعت مالی مناسبی برای برگزاری این مراسم نداشته باشد از طرف دیگران برای این خانواده شام برده می شود.
امیر صادقی با اشاره به اینكه كالك تورش یكی از میوه هایی است كه مصرف آن در شب یلدا در مناطق مختلف كردستان مرسوم است، افزود: چون در بازار «كالَك تورش» به تعداد كافی موجود نیست و معمولا گران است، اگر زن منزل در همسایگی یا در فامیل بداند زن بارداری هست حتما از آن كالك (خریزه محلی) ترش برایش می برد.
وی اظهار داشت: همچنین در این شب اگر همسایه‌ها مایل باشند از غذایی كه تهیه كرده‌اند به یكدیگر می دهند كه به آن «كاسه هاوسا» یا كاسه همسایه می گویند.
صادقی تاكید كرد: از رسم‌های جالبی كه در این شب در كردستان رایج است می توان به خوانچه بردن از طرف خانواده پسر برای نامزدش اشاره كرد.
وی گفت: در این خوانچه‌ها باید از شام گرفته تا خشكبار و میوه برای خانواده عروس ببرند به صورتی كه آن شب، خانواده عروس برای برگزاری شب یلدا یا شب چله هیچ تداركی از قبل نمی بینند.
صادقی اضافه كرد: رسم دیگری وجود دارد به نام «شه و زمسانی» كه در آن عروس اولین شب چله را در خانه شوهر تجربه می كند كه به این معناست كه این بار خانواده عروس باید خوانچه‌هایی را كه تمام نیازهای شب چله خانواده داماد را بر طرف می كند را به منزل داماد ببرند.
وی با بیان اینكه از دیگر تمهیدات برای گذران این شب، انجام برخی بازی‌های محلی است، افزود: مشهورترین این بازی ها در كردستان «گوروابازی» یا جوراب بازی است.
صادقی با اشاره به اینكه این بازی دسته جمعی است و شركت كنندگان به دو گروه تقسیم می‌شوند و دارای هیجان بسیار زیادی است، گفت: همه مهمان ها می توانند در این بازی شركت كنند و معمولا انجام آن با ابراز هیجانات افراد همراه است و چند ساعتی از شب را به خود اختصاص می دهد.
صادقی با تاكید بر اینكه ویژگی اصلی شب چله، جمع شدن خانواده‌ها در كنار هم است اضافه كرد: در این جمع شدن‌ها بسیاری از كدورت ها برطرف می شود بخصوص امروزه كه خانواده‌ها كمتر همدیگر را ملاقات می كنند، فرصت مناسبی برای تجدید دیدار است.
6108/9102
سنندج - ایرنا - یلدا به عنوان یك آیین سنتی این روزها و در بحبوحه زندگی مدرن و پر مشغله اهمیت مضاعفی پیدا كرده و با وجود شرایط اقتصادی باز هم تلاش می كند شكاف ایجاد شده میان دل ها را پر كند.
