در خصوص آداب و رسوم شب يلدا در شهرستان مرند و اينكه سابقه برگزاري آئين شب يلدا كه در آذربايجان معروف به «چيلله گجه سي» مي باشد در اين شهرستان چقدر است به سراغ دكتر ميرهدايت سيدمرندي مورخ و محقق رفتيم.
وي در گفتگو با ايرنا، آئين شب يلدا را يك نوع فولكور بيان كرد و افزود: نمي توان دور خرده فرهنگ ها و فولكلورها ديوار كشيد ولي بعضي از آن ها در شهرهاي معدودي اجرا مي شده است بعنوان مثال در مرند نزديك عيد رسم «قيشدان چيخديلار» را برگزار مي كردند كه مخصوص اين شهر بود.
وي ادامه داد: شب يلدا نيز فولكلوري است كه از ايران نشات گرفته و در برخي كشورهاي ديگر هم جشن گرفته مي شود.
اين مورخ و محقق مرندي اظهار داشت: شب كريسمس كه همزمان با 4 دي مي باشد همان شب يلداي ايرانيان است كه در دوره ساسانيان به اروپا انتقال يافته و گرامي داشته مي شود و پس از شايع شدن دين مسيحيت، اين جشن با نام ميلاد حضرت مسيح (ع) تداوم يافته است.
سيد مرندي در مورد رسوم شب يلدا در مرند گفت: شب يلدا اكنون در شهرستان مرند همانند شهرهاي ديگر جشن گرفته مي شود منتها در قديم كه از طرف خانواده داماد به نامزدش «خنچا» فرستاده مي شد چند طاقه نيز پارچه قرمز مي گذاشتند.
وي خاطرنشان كرد: يكي از ويژگي هاي شب يلدا اين است كه بلندترين شب سال است و از فرداي آن شب طولاني نور خورشيد بيشتر مي شود و به خاطر همين كشاورزان و آبا و اجداد ما اين شب را جشن مي گرفتند و زياد شدن نور خوشيد همچنين گرما را به همراه داشت در نتيجه مرندي ها پارچه قرمز مي فرستادند كه قرمزي آن نشانه حرارت و آتش است.
اين محقق مرندي همچنين رنگ قرمز را در ايران مختص مرند مي داند و دليل خود را اينطور بيان مي كند: كه مرند از معدود شهرهاي جهان است كه كرم قرمز در درختان مخصوصي توليد مي شد و مرندي ها اينها را در آب داغ انداخته و پس از مردن رنگ زيباي قرمز بدست مي آمد و در رنگ آميزي فرشها استفاده مي شد و به اين دليل در مرند بيشتر قرمز مي پوشيدند و به نظر بنده لباسهاي قرمز سرخ جامگان را نيز مرنديها مي دادند چون رنگ قرمز در ايران، مخصوص مرند بود.
سيد مرندي به اشعاري كه مردم در روزگار پيشين در مورد شب يلدا در مرند مي گفتند اشاره مي كند:
آچيلله چيلله ياريم آتين غمچيله ياريم
نجسن بيرسوز ديرم قلبين آچيلا ياريم
آچيلله چيلله ياريم آتين غمچيله ياريم
بوگون ياريم گلجك يولو آچ گله ياريم
چيخدي پاييز گلدي چيلله آخشامي شاخدا وورور سويوخ كسير
قارپيز كسك چيلله نين آخشاميندا سوواخ بو چيلله ني تندير داميندا
داشقاسي ساتسين آتينين يونجاسين، بلكه دوزدسين قيزينين خونچاسين
به گزارش ايرنا، در شهرستان مرند نيز همچون ديگر نقاط كشور، مردم با فرا رسيدن شب يلدا، آداب و رسوم خاصي را برپا مي دارند.
شب يلدا در مرند مانند ساير شهرهاي آذربايجان به «چيلله گجه سي» معروف است و خانواده ها در اين شب بلند دور هم جمع شده و بعد از خوردن تنقلات و ميوه، تا پاسي از شب به صحبت و گفت و گو مشغول مي‌شوند.
در اين شب همچنين از خانه داماد به خانه نامزدشان «خونچا» ( ظرفي شامل شيريني، ميوه، پارچه، آينه و ... ) فرستاده مي شود.
همچنين علاوه بر فرستادن چيلله ليه ( سهم چله ) براي نوعروس، پدر عروس نيز سهم دختر و دامادش را كه شامل هندوانه، ميوه، آجيل، شيريني و يك قواره پيراهني است روانه منزل داماد مي كند.
صله رحم در شب يلدا مهمترين آداب و رسوم است كه از زمان هاي قديم در مرند و شهرها و روستاهاي اطراف رواج داشته و اكنون نيز اين سنت زيبا بجا آورده مي شود.
فرزندان و نوه ها در خانه پدربزرگ و مادربزرگ دور هم جمع مي شوند و برادران نيز همراه با هدايايي به ديدار خواهران مي روند.
اولين چيزي كه با بردن نام شب يلدا در اين شهرستان به ذهن خطور مي كند و در همه خانه ها آن را مي توان مشاهده كرد، هندوانه است كه با وجود سردي هوا، نشانه خونگرمي، شادابي و سرزندگي است.
آنچه بيان شد تنها بخشي از رسوم شب يلدا در شهرستان مرند است كه اكنون نيز بدان عمل مي شود و نسل جوان نيز با تداوم بخشيدن به آنها، اجازه نمي دهند اين آداب و سنن زيبا كه از گذشتگان به ما ارث رسيده به فراموشي سپرده شود.
/3071/9916
تبريز- ايرنا -شب يلدا بلندترين شب سال، آئيني باستاني است كه آن را با آداب و سنن مخصوصي در هر نقطه از ايران جشن مي گيرند و حتي گفته مي شود رنگ جهاني به خود گرفته است اما به نظر مي رسد شهرستان مرند به جهت پيشينه تاريخي در برگزاري اين جشن صبغه اي طولاني دارد.
