به گزارش ایرنا، برخی آرایش كردن را امری تاریخی دانسته به نوعی این امر را هنجاری اجتماعی می دانند كه در دوره های تاریخی گوناگون تنها تغییر شكل می دهد و ماهیت آن امری غیرعادی و ناهنجار محسوب نمی شود؛ برخی دیگر نیز، این مساله را نوعی ناهنجاری اجتماعی و فردی می دانند كه به خصوص در سال های اخیر تحت تاثیر فرهنگ و رسانه های غربی و پدیده مدرنیته، آسیب های جدی فردی و اجتماعی به وجود آورده است.
در حال حاضر، لوازم آرایشی به یكی از خرید های محبوب دختران و زنان كشور تبدیل شده است تا جایی كه طبق آمارها، ایران رتبه هفتم مصرف مواد آرایشی را در جهان و رتبه دوم را در بین كشورهای منطقه دارد.
بر اساس آمارها، حدود ١٥ میلیون نفر در ایران مصرف‌كننده لوازم آرایش به شمار می آیند.
گزارش ها حاكیست زنان و دختران ایرانی به طور متوسط ٤.٥ درصد از درآمد سالانه شان را برای لوازم آرایش هزینه می كنند كه این میزان حدود سه برابر از متوسط ثبت شده برای زنان اروپایی بیشتر است.
این امر بر كسی پوشیده نیست كه زیبایی باعث خرسندی انسان ها می شود، اما اشكال كار در افراط و تفریط در آرایش كردن است كه برخی اصول اجتماعی و فرهنگی را تحت شعاع قرار می دهد.
كارشناسان معتقدند آرایش بی حد و اندازه در بین زنان و دختران ایرانی از ابعاد فرهنگی و اجتماعی دلایل متعددی دارد، اما ورای همه دلایل، این مساله شاید امید و سرابی برای كسب جایگاه ویژه و پیروی از برخی اصول خودساخته و غیرواقعی در برخی قشرهای جامعه است كه به شكلی غیرمستقیم در ناخودآگاه جامعه در حال تبلیغ و گسترش است.
مدگرایی را شاید بتوان دلیلی برای رویكرد افراطی زنان ایرانی در استفاده از لوازم آرایشی دانست، این مساله نیز زاده رشد تفكراتی خودساخته و تقویت شده در اجتماع است كه زنان و دختران را به مصرف لوازم آرایشی و پیروی از مد سوق می دهد.
صاحب نظران امر می گویند: ترویج ریشه های ساختگی مانند این كه زیبایی و مد ضرورت و نیاز امروزی بشر است، آرایش را به امری گریزناپذیر و اجباری برای زنان و دختران جوان كشور تبدیل كرده است.
امروز به خاطر گسترده تر شدن وسایل ارتباط جمعی و گردش اطلاعات بسیاری از اعتقادها تغییر كرده است تا جایی كه متغیرهای جدید اجتماعی برجسته تر از باورها در بین جوانان جلوه نمایی می كند.
استفاده از لوازم آرایشی در بین زنان از قدیم و در طول تاریخ همیشه وجود داشته است و موضوع جدیدی نیست، اما مشكل آنجاست كه متغیرهای جدید اجتماعی این مساله را برجسته ساخته است و برخی هنجارها و حتی اصول اخلاقی و رفتاری پذیرفته شده اجتماعی را تحت تاثیر قرار داده است.
یكی از عوامل برجسته شدن و افراط در آرایش كردن زنان و مساله ای كه می توان به عنوان متغیر جدید اجتماعی به آن پرداخت، پایین آمدن سن آرایش در كشور به زیر 15 سال است و نكته جالب اینجاست كه در كشورهای توسعه یافته گرایش به این قضیه بیشتر در زنان مسن و در سنین بالا و میانسالی دیده می شود.
به عقیده كارشناسان، زنان در كشورهای اروپایی در مناصب اجتماعی بیشتر حضور دارند و ضرورتی برای تایید گرفتن از دیگران یا در قاب بزرگتر قرارگرفتن در جامعه نمی بینند.
در این بین نقش رسانه ها را در استفاده از لوازم آرایشی نمی تواند نادیده گرفت، چرا كه تبلیغات گسترده در رسانه به عنوان مهم ترین ابزار ارائه دهنده سرمشق های زیبایی به جامعه با وجود الگوها، مدل ها و ایده آل ها در این زمینه به قشر مخاطب تاثیرگذار است.
برخی بر این باورند، جایگاه اقتصادی و اجتماعی یكی از عوامل تعیین كننده در رفتار انسان هاست، افراد جامعه به طور طبیعی به بروز نمونه های رفتاری طبقه های بالاتر اجتماعی و اقتصادی خود گرایش دارند، در بین زنان گاهی برای رسیدن به این هدف از ابزار آرایش و زیباتر كردن چهره بهره گرفته می شود تا پایگاه اقتصادی و اجتماعی خود را تقویت كنند.
بی شك، خانواده به عنوان بنیادی ترین عامل تربیت كننده نقش خطیری در تلقین نوع رفتار فرد در خانه دارد، زمانی كه مادران بی مهابا جلوی كودكان خود آرایش می كنند، این نگرش در بین دختران نیز تشدید می شود و آنان را به سمت و سوی استفاده از لوازم آرایشی سوق می دهد.
كارشناسان تاكید می كنند: دیدگاه مردسالار در طول تاریخ همواره وجود داشته است، بنابراین در چنین ساختاری زنان و دختران جوان برای زیبا جلوه كردن در نظر مردان آرایش می كنند، بسیاری از زنان در جامعه كنونی به این درجه از آگاهی دست نیافته اند كه در راستای خواست نظام مردسالار نباید حركت كرد.
به نظر می رسد با آموزش، افزایش آگاهی و كار رسانه ای باید زنان را به یادگیری مهارت های زندگی و اتكا به توانایی ها به جای اهمیت بیش از حد به ظاهرشان تشویق كرد.
از آن جایی كه حلقه مفقوده مصرف لوازم آرایشی در كشور، فرهنگ آن است بنابراین فرهنگ سازی به منظور افزایش آگاهی و ارتقای فرهنگ صحیح آرایش كردن در زمان و مكان مناسب برای دختران و زنان كشور ضروری است.
در كنار اشاعه فرهنگ استفاده درست از لوازم آرایشی، اطلاع رسانی از مضرات كاربرد بیش از حد آن امری اجتناب ناپذیر است.
متولیان حوزه فرهنگی و اجتماعی كشور نیز باید نسبت به رفتارها، نحوه برخورد و اقدامات در استفاده بیش از حد لوازم آرایشی بین دختران و زنان بازبینی داشته باشند.
** آرایش دغدغه زنان جامعه نشود
بانوی سمنانی، آراستگی را برای زنان امری طبیعی و لازم برشمرد و گفت: در دین اسلام به رعایت بهداشت و دارابودن آراستگی بارها اشاره شده است.
الهه دانشجو افزود: آرایش ملایم بسته به مكان و زمان، امری بدیعی برای زنان در جامعه است.
وی تصریح كرد: آرایش كردن به خودی خود برای زیبا شدن زنان مساله ای است كه همواره وجود داشته چرا كه همه انسان ها از گذشته تا امروز، به دنبال زیبا شدن و جلوه گری بودند.
دانشجو بیان كرد: زمانی كه خود را جلوی آینه آراسته و با آرایش مشاهده می كنم، احساس خوشایندی به من دست می دهد، به گونه ای احساس تایید شدن و رضایتمندی در درونم به وجود می آید.
این بانوی سمنانی تاكید كرد: آرایش كردن را دوست دارم، اما افراط و فراگیری این قضیه را در بین زنان و به خصوص دختران مناسب نمی دانم چرا كه آرایش غلیظ در فرهنگ و هویت غنی ایرانی مذموم است.
دانشجو با تاكید بر این كه آرایش كردن زنان نباید برای آن ها تبدیل به دغدغه شود، ابراز داشت: زنان و دختران ایرانی بدون آرایش نیز باید راحت و بی دغدغه در انظار و جامعه حضور داشته باشند.
** آرایش در بین كودكان آسیب است
بانوی دیگری گفت: براساس عرف، افراط در آرایش كردن مورد پسند نیست.
عاطفه عمویی افزود: همواره حد و مرزی برای مسایل در جامعه وجود داشته كه این امر در مورد آرایش كردن نیز صدق می كند و استفاده بیش از حد از لوازم آرایشی پدیده منفی محسوب می شود.
وی بیان كرد: مصرف لوازم آرایشی در جامعه و مراجعه به آرایشگاه های زنانه و به تبع آن افزایش این اماكن در كشور در حد متعارف نیست.
عمویی ادامه داد: الان شرایط به گونه ای شده كه زنان و دختران برای كوچكترین مراسمی به آرایشگاه ها رفته و آرایش غلیظ می كنند.
این بانوی افزود: حتی دختر بچه ها در جشن های تولد و یا عروسی با آرایش ظاهر می شوند و این امر در جامعه به عنوان یك مساله عادی در حال نهادینه شدن و آسیب جدی به جامعه است.
عمویی یادآور شد: به نظر من آرایش كردن برای از بین بردن نشانه های پیری است، بنابراین برای خانم های مسن مناسب بوده و لزومی به آرایش در بانوان و دختران جوان نیست.
** خواسته های جامعه موثر بر ظاهر افراد
استاد دانشگاه در رشته جامعه شناسی گفت: فرآیند بدن مندی در دنیای مدرن مبحث مهمی است و انسان ها را از قرون وسطی تا جهان مدرنیته، درگیر این مساله بودند.
داروین صبوری افزود: بدن در گذشته، پلی به سمت گناه و یا امانتی الهی محسوب می شد كه انسان ها هیچ گونه حقی در تصرف آن نداشته اند.
وی تصریح كرد: در جهان مدرن مسایلی نظیر علوم پزشكی و بهداشت به كمك انسان ها برای تغییر بدن آمد و آن را از مفهوم انتزاعی به انضمامی رساند، مفهوم انضمامی بدن به عبارتی در شكل گیری و اثرپذیری از خواست های جامعه است.
** نقش رسانه ها در جلوه گری
این استاد دانشگاه جامعه شناسی اظهارداشت: اكنون، بدن بیلبوردی از خود انسان ها شده است و انسان ها با توجه به خواسته ها جسم را زیباتر می كند.
وی به نقش رسانه ها در گسترش این مقوله اشاره و خاطرنشان كرد: بخش اعظمی از چگونگی و نوع زیبایی ها در دست انسان نیست و رسانه ها افراد را به شیوه های مختلف زیبا شدن و جلوه گری سوق می دهند.
صبوری افزود: رسانه به عنوان مهم ترین ابزار ارائه دهنده سرمشق های زیبایی به جامعه با وجود الگوها، مدل ها و ایده آل ها در این زمینه به قشر مخاطب تاثیرگذار است.
به گفته وی، الگوها و مدل های زیبایی به طور دائم در حال تغییر بوده و زنان سعی براین دارند كه خود را با آن وفق دهند.
** آرایش امری به هنجار و طبیعی است
این جامعه شناس گفت: معتقدم زنان حق دارند اقداماتی حتی تحت تاثیر هر مساله ای برای زیباتر شدن انجام دهند و این امر عادی و هنجاری طبیعی است.
وی ابراز داشت: یكی از مشكلاتی كه در جامعه وجود دارد این است كه حق انسان ها به علت های گوناگون نادیده گرفته و همواره برعلیه نمادهای مدرنیته شورش و برچسب به اشخاص زده می شود.
صبوری با اشاره به پوشش خاص زنان ایرانی، تاكید كرد: حجابی كه به زنان ایرانی عارض شده تنها یك دایره به شعاع صورت را برای جلوه گری این قشر باقی گذاشته است.
** مصرف بالای لوازم آرایشی آسیب ساختاری كشور است
این پژوهشگر ادامه داد: آسیب زمانی به وقوع می پیوندد كه از یك مساله بیش از اندازه استفاده شود.
صبوری، به آمار بالای استفاده از لوازم آرایشی در بین زنان و دختران ایرانی اشاره و اضافه كرد: این مساله بیش از این كه آسیبی فردی باشد، آسیب ساختاری در كشور است.
به گفته وی، ساختارهای كشور به گونه ای زنان و دختران را مجبور به یكسری رفتارها از جمله كاربرد بالای لوازم آرایشی می كند.
** ضرورت توجه به حضور اجتماعی بانوان
پژوهشگر جامعه شناسی افزود: نگاه و رویكرد اجتماع نسبت به بانوان به طور كامل سنتی و ناتوان از فهم جهان مدرن و زیست زن ایرانی است.
صبوری یادآور شد: ساختارهای اجتماعی در ایران به شدت نسبت به بدن مندی زن حساس است و از هرگونه رفتاری در راستای این مقوله هراس دارد و آن را پلی به سمت گناه برمی شمارد.
وی با بیان اینكه تمایل به زیبایی و نمایش چهره ای مطلوب در جامعه در تمام انسان ها به ویژه زنان وجود دارد، گفت: زنان ایرانی می خواهند مورد تایید، موثر بر دیدگاه جامعه و بهره مند از امتیازات اجتماعی باشند.
صبوری به مصرف آرایش كمتر در جوامع اروپایی اشاره و تصریح كرد: واقعیت این است در كشورهای اروپایی برابری جنسیتی بیشتر محقق شده است، زنان در آن جا در مناصب اجتماعی حضور فعالانه تری داشته و دیگر نیازی به آرایش به منظور جلب توجه جامعه ندارد.
این پژوهشگر جامعه شناسی به ضرورت حضور زنان در عرصه های اجتماعی تاكید كرد و گفت: زنان كه نیمی از جامعه ایرانی را تشكیل می دهند، آن طور كه باید مورد توجه نیستند.
** لزوم افزایش آگاهی به منظور تقویت خودباوری
كارشناسی حوزه روانشناسی نیز به ایرنا گفت: برای چرایی آرایش بی حد و اندازه در بین زنان و دختران ایرانی دلایل مختلفی را می توان برشمرد، تبلیغ افراطی برای كسب جایگاه اجتماعی را شاید مهمترین دلیل آن عنوان كرد.
نرگس محرابی ابراز داشت: ویژگی های فردی و خانوادگی، میزان تحصیلات، موقعیت ها و منصب های اجتماعی همگی تا حدودی می توانند بر مصرف لوازم آرایش و چگونگی مصرف آنها مؤثر باشند.
وی ادامه داد: تلاش برای دستیابی به موقعیت های مختلف از جمله ازدواج یا شغل می تواند از دیگر دلایل استفاده از مواد آرایشی باشد.
این روانشناس، تقویت خودباوری را مقدمه ای بر غلبه بر منفعل بودن برشمرد و تصریح كرد: آگاهی بخشی در تقویت خودباوری زنان برای آن كه خود را موجودی منفعل ندانند، امری است كه باید در جامعه به ویژه نظام آموزشی مورد توجه قرار گیرد.
وی بیان كرد: مشاركت و حضور زنان در منصب های اجتماعی و سیاسی منجر به ارتقای اعتماد به نفس آنان و در نتیجه كاهش مصرف لوازم آرایشی در بین این قشر می شود.
محرابی، افزایش سواد و شعور اجتماعی جامعه با نهادینه شدن فرهنگ مطالعه به منظور ارتقای آگاهی های افراد به ویژه زنان و دختران در زمینه های مختلف را در این مقوله مثمر ثمر برشمرد.
این روانشناس ادامه داد: متولیان حوزه فرهنگی و اجتماعی كشور نیز باید با بازبینی رفتارها، نحوه برخوردها و اقدامات در استفاده بیش از حد لوازم آرایشی بین دختران و زنان از گسترش این امر جلوگیری كنند.
** فهم اكثریت جامعه معیار تعیین حد و مرز آرایش است
فعال اجتماعی در سمنان نیز گفت: زیبایی مفهومی نسبی است نه مطلق و در جوامع بسته به فرهنگ آن حد و مرز استفاده از لوازم آرایشی مشخص می شود.
حسین زیاری ابراز داشت: آرایش كردن و میزان آن در طی زمان با توجه به عوامل عدیده از جمله تغییرات اجتماعی متغییر است.
به گفته وی، تغییرات اجتماعی می تواند نشات گرفته از رسانه ها یا شبكه های اجتماعی باشد.
وی با اشاره به اینكه آرایش متعارف و غیرمتعارف مساله ای نیست كه بتوان آن را تعریف و یك خط كشی برای این مهم مشخص كرد، بیان كرد: معیار تعیین حد و مرز آرایش كردن، فهم مشترك اكثریت جامعه است.
** عوامل سوق دهنده زنان به آرایش
فعال اجتماعی در سمنان با اشاره به عوامل سوق دهنده زنان به آرایش، بیان كرد: حجاب و پوشش بانوان در جامعه ایرانی یكی از عوامل آرایش افراطی در كشور است چرا كه زنان محدود به یك پوشش و چارچوب هستند.
وی اظهار داشت: محدودكردن پوشش تنوع در لباس پوشیدن را كم و محدود می كند، زن نمی تواند زیبایی اش را با انتخاب خود به دست آورد، بنابراین تنها راهی كه برای زنان باقی می ماند پررنگ كردن و متمركز شدن روی صورت با آرایش است.
زیاری به وقوع جنگ تحمیلی و سیاست های جمعیتی در آن دوران در ایران اشاره و تاكید كرد: وقوع جنگ منجر بر هم خوردن تركیب جمعیتی در ایران شد و یكی از تبعات آن تلاش دختران با جلوه گری برای افزایش شانس ازدواج است.
وی به تغییر سبك زندگی و حضور بیشتر زنان در جامعه تاكید و خاطرنشان كرد: نیاز به استقلال مالی و اجتماعی در كنار برخی محدودیت های اجتماعی زنان ایرانی، باعث به وجود آمدن یك نوع اعتراض پنهان و زیرپوستی در جامعه به منظور شكستن چارچوب های اجتماعی است.
این فعال اجتماعی یادآور شد: آرایش اغراق آمیز نیز می تواند نوعی اعتراض مدنی به چارچوب ها و محدودیت های سیاسی و اجتماعی جامعه باشد.
گزارش از سارا خدادادی
9891/6103
سمنان - ایرنا - چهره بخشی از زنان و دختران ایرانی اسیر رنگ و لعاب هایی است كه برخی آن را آرایش بی حد و حصر و به نوعی ناهنجاری می نامند و برخی نیز مساله را به طور كامل عادی و امری طبیعی می انگارند.
