آوارگان سوری در مسیر بازگشت

بر پایه این گزارش، بیشترین این افراد از طریق مرزهای لبنان و اردن به سوریه بازگشته اند و این روند همچنان ادامه دارد .
بحران هشت ساله سوریه كه می رود این روزها با آخرین تحولات خود به تاریخ این كشور بپیوندد، از زوایا و جنبه های مختلف قابل بررسی و ارزیابی است كه یكی از آنها می تواند موضوع آواره شدن نیمی از جمعیت 24 میلیون نفری سوریه در طول سال های بحران در این كشور است.
آوارگان سوری را می توان به دو دسته مشخص و مجزا تفكیك كرد كه بخش اول آن آوارگانی هستند كه در داخل این كشور حضور دارند و از شهر، روستا و یا خانه و كاشانه خود به خاطر ناامنی گریخته و در دیگر شهرهای امن سوریه مانند دمشق ، لاذقیه و نظایر آن اسكان یافته اند و دسته دوم كه به خاطر شرایط و زمینه های موجود مانند نزدیك به مرزهای كشورهای همسایه و یا توان مالی مجبور به سفر به كشورهای مختلف جهان به خصوص كشورهای همسایه شده اند كه آخرین آمارهای ارایه شده در این ارتباط 45 كشور را شامل می شود.
در ارتباط با دسته اول مشاهدات خبرنگار ایرنا از دمشق و برخی شهرهای آن حاكی از آن است كه در ارتباط با آوارگان سوری در داخل این كشور شمار زیادی از آنان به خاطر این كه دمشق دارای چهار حلقه امنیتی از زمان شروع بحران و وجود امنیت قابل توجه نسبت به دیگر شهرها بوده، از مناطق شمالی و مركزی این كشور با سفر به دمشق در بخش های مختلف آن اسكان یافته اند.
در این ارتباط برخی افراد كه از تمكن مالی خوبی برخوردار بودند، در ساختمان های اجاره ای و یا خریداری شده اسكان یافتند و شمار دیگری نیز به خاطر وجود بستگان نزدیك خود مانند پدر، مادر و برادر و خواهر در منزل آنان زندگی می كنند كه در این ارتباط در برخی موارد ساكنان یك واحد آپارتمانی تا نزدیك 20 نفر هم می رسد.
همین موضوع از ابتدای بحران در سوریه موجب شد تا اجاره ها با توجه به كاهش ارزش پول این كشور بشدت افزایش یابد و حتی كمبودهای زیادی در این ارتباط ایجاد شود.
شمار دیگری از سوری ها نیز به خاطر وضعیت مالی خود در برخی مراكز دولتی مانند مدارس و محل های عمومی مانند پارك ها در داخل چادرها اسكان یافتند و یا در داخل خودروهای باری خود با فراهم كردن زمینه روز را به شب برسانند.
همین هجوم جمعیت به شهرهایی مانند دمشق موجب شد تا مشكلات دیگری مانند ترافیك ، كمبود مدارس ، كاهش وسایل حمل و نقل عمومی و نظایر آن ایجاد شود .
دسته دوم سوری هایی بودند كه قشر متوسط به بالای این كشور نظیر پزشكان و مهندسان بودند كه به خاطر وجود زمینه های مالی و حرفه ای امكان حضور آنان در كشورهای دیگر فراهم بود و به دنبال ادامه ناامنی های در سوریه و از ترس خطرات ناشی از آن مجبور شدند تا به دیگر كشورهای جهان سفر كنند كه اكنون در این ارتباط آمارهای حاكی از سفر سوری های آواره به 45 كشور جهان در جریان بحران هشت ساله این كشور است.
برخی از این افراد در درجه اول با توجه به نزدیكی به سه كشور همسایه شامل تركیه ، لبنان و اردن به آنها سفر كرده و در این كشورها آواره شدند و برخی از افراد متوسط جامعه سوریه هم راهی كشورهای عربی شمال آفریقا چون مصر و تونس شدند و شماری از آنان نیز كه در تركیه اقامت داشتند به دنبال ایجاد موج مهاجرت به اروپا راهی برخی از كشورهای اروپایی از جمله آلمان شدند.
بر اساس آمارهایی كه از سوی كشورهای آواره پذیر همسایه سوریه منتشر شده است ، سه میلیون نفر از آنها در تركیه ، 2 میلیون و 800 هزار نفر در اردن (بر اساس اعلام رسمی دولت این كشور، ولی آمارهای غیررسمی رقم 660 هزار نفر است) و یك میلیون و دویست هزار نفر در لبنان مستقر شده اند.
البته علاوه بر كشورهای همسایه سوریه شماری از آوارگان این كشور در بیش از 45 كشور جهان مستقر شده اند كه در این ارتباط می تواند از حضور یك میلیون آواره سوری در كشورهای مختلف اروپایی و شماری از آنان به خصوص ایرانیان مقیم سوریه (جالیه ها) در ایران نام برد كه در شهرهایی چون قم و ری ساكن شده اند.
در همین حال بر اساس آمارهای موجود در جریان عبور غیرقانونی شماری از آوارگان از طریق دریای مدیترانه برای رسیدن به برخی كشورهای اروپایی در سال 2015 میلادی بیش از 3 هزار و 770 نفر از آنان غرق شده اند كه در بین آنان شماری نیز از مردم سوریه بوده اند كه در این ارتباط می توان به یافته شدن جنازه كودك سوری در سواحل تركیه و تبدیل شدن آن به یكی از سوژه های داغ رسانه های جهان و ایجاد موج پذیرش مهاجرت به اروپا یاد كرد.
آوارگان سوری در سال های اخیر یك پنجم كل آوارگان جهان را تشكیل داده اند كه از این نظر می توان بحران سوریه را كه ناشی از توطئه ها و طرح های برخی كشورهای عربی ، غربی و رژیم صهیونیستی به همراه برخی كشورهای همسایه این كشور بود، یكی از دردناك ترین فاجعه های انسانی به خاطر كشته یا زخمی شدن شمار زیادی از سوری ها در كنار آواره شدن 12 میلیون نفر از آنان و سختی هایی در این راه متحمل شدند ، ذكر كرد.
بر اساس برخی آمارهای موجود كه در جریان یكی از نشست های مجمع عمومی سازمان ملل متحد در شهریور سال 1395 اعلام شد ، حدود 65 میلیون تن در سراسر جهان آواره شده‌اند و یكی از علل اصلی آوارگی آنان وقوع بحران و جنگ‌ به ویژه در مورد سوریه و عراق بوده است كه به دنبال اقدامات تروریستی تكفیری ها و داعشی ها مجبور به ترك خانه و كاشانه خود شدند و اكنون 2 میلیون و 200 هزار خانوار آواره شده در سوریه بر جای مانده است.
در این میان تنها هشت كشور از جمله ایران ، تركیه، پاكستان، لبنان، اتیوپی، اردن، كنیا و اوگاندا میزبان بیش از نیمی از آوارگان جهان هستند و براساس تحقیقات خیریه 'آكسفام' انگلیس كشورهای ثروتمند جهان مانند آمریكا، چین، ژاپن، انگلیس، آلمان و فرانسه تنها میزبان 8 / 1 میلیون آواره هستند كه تنها 7 درصد از كل آوارگان جهان را تشكیل می‌دهند.
سوری های آواره در جریان هشت سال بحران این كشور در طول این مدت رنج های فراوانی را در اردوگاه های كشورهای آواره پذیر و دیگر ممالك جهان متحمل شده اند كه در این ارتباط می توان به آزار و اذیت آنان در كشورهای مختلف، نبود و كمبود برخی امكانات اولیه زندگی ، افرایش بیماری در بین آنان به خصوص در بین افراد سالخورده و كودكان ، گرمای تابستان ، سرمای زمستان ، نبود زمینه های شغلی در كشورهای آواره پذیر و آلوده شدن به برخی فسادها اشاره كرد و حتی گزارش هایی در سال های اولیه بحران از فروش برخی دختران آواره سوری به شیوخ كشورهای عربی منتشر شد .
با توجه به این كه از ابتدای بحران در سوریه توسل به اقدامات سیاسی یكی از راه های موجود بود از اینرو همواره در جریان برگزاری نشست های مختلف بین كشورهای ضامن (ایران ، روسیه و تركیه) با مخالفان دولت مركزی سوریه در آستانه قزاقستان و سوچی روسیه یكی از موضوعات گفت و گو فراهم شدن زمینه برای بازگشت آوارگان سوری از كشورهای مختلف ، ارایه كمك و همكاری و هماهنگی های لازم در این ارتباط بوده و هست.
در همین حال با نتیجه بخش بودن مذاكرات صلح و همكاری كشورهای دوست سوریه مانند ایران و روسیه برای غلبه سوریه بر بحران ناشی از اقدامات تروریستی و خارج شدن بیش از 70 درصد از مناطق اشغالی این كشور از دست تروریست ها، اكنون موج بازگشت آوارگان سوری از كشورهای مختلف به سوریه آغاز شده و در این ارتباط بر اساس اعلام كمیته عالی امدادرسانی این كشور در سال 2018 میلادی حدود 4 میلیون و 200 هزار آواره سوری از مرزهای مختلف این كشور به خانه و كاشانه خود بازگشته اند.
البته در این ارتباط هنوز هم برخی از كشورهای به خاطر این كه در جریان بحران از آوارگان برای اهداف و منافع سیاسی خود بهره گیری می كردند ، همچنان بر ایجاد اخلال در روند بازگشت آوارگان از كشورهایی مانند لبنان اصرار دارند و تلاش می كنند تا اینگونه وانمود كنند كه سوریه همچنان بحرانی است و بازگشت آوارگان كه نشانه بارزی بر آغاز دوره پسابحران است ، صوری و ظاهری می باشد كه برجسته ترین حركت در این ارتباط از سوی 'سعد حریری' نخست وزیر لبنان صورت می گیرد كه روزگاری دست به ارسال سلاح های تحویلی از عربستان برای تروریست ها در سوریه از طریق راه های دریایی می كرد.
كارشناسان سیاسی كه تحولات سوریه را از نزدیك دنبال می كنند، معتقدند كه افزایش و ایجاد موج بازگشت آوارگان سوری به كشورشان در ماه های اخیر نشانه بازگشت امنیت و ثبات بیشتر به سوریه است و این روند در سال جدید میلادی نیز شدت بیشتری خواهد گرفت و اكنون با توجه به این كه نیروهای آمریكایی به دنبال خروج از این كشور هستند و یكی از موانع بازگشت آوارگان از اردن به سوریه نیز نیروهای مستقر در پایگاه نظامی 'التنف' بودند ، می توان پیش بینی كرد در روزهای آینده بازگشت آوارگان سوری از كشورهای همسایه افزایش یافته و بازگشت آوارگان داخلی در این كشور نیز به خانه و كاشانه روند صعودی به خود بگیرد.
گزارش های منتشره در دو روز گذشته حاكی از آن است كه ارتش سوریه با اعزام برخی فرماندهان خود به مناطق شرق این كشور به دنبال فراهم كردن زمینه برای استقرار نیروهای نظامی در این بخش از خاك سوریه است كه در چنین صورتی ضمن افزایش درصد تسلط دولت دمشق بر خاك این كشور زمینه بازگشت بیشتر آوارگان نیز به خانه و كاشانه خود در شرق سوریه فراهم می شود.
از داود پورصحت
خاورم*1436**1651