بررسي نقش آيت‌الله هاشمي‌رفسنجاني وتبيين تاريخ اسلام

گروه اطلاع رساني ايرنا در گزارش زير مهمترين نشست هاي پژوهشي را از بازه زماني 24 تا 30 آذر خورشيدي بررسي كرده است.

**بررسي نقش آيت‌الله هاشمي‌رفسنجاني در نهضت امام خميني(ره)
همايش «بررسي نقش آيت‌الله هاشمي‌رفسنجاني در نهضت امام خميني(ره)» در قم برگزار شد. «حجت‌الاسلام‌ سيدهادي خسروشاهي» از همراهان امام خميني(ره) در دوران مبارزه عليه رژيم پهلوي، با اشاره به آشنايي خود با مرحوم آيت‌الله هاشمي‌رفسنجاني از 1334 خورشيدي در حوزه علميه قم گفت: بينش سياسي مرحوم آيت‌الله هاشمي در مورد جهان اسلام را مي‌توان در ترجمه كتاب سرگذشت فلسطين ديد؛ همچنين تاليف كتاب اميركبير از طرف او، نشان‌دهنده تفكر خاص وي در بحث استعمارستيزي و ضرورت بيداري مسلمانان در نقاط مختلف دنياست.

خسروشاهي با اشاره به زحمات مرحوم آيت‌الله هاشمي‌رفسنجاني براي تحقق انقلاب اسلامي اظهار داشت: «هاشمي‌رفسنجاني موتور سازنده و موتور محرك نهضت امام خميني(ره) براي تحقق انقلاب اسلامي در ايران بود و در همه جا حضور داشت؛ در شكنجه‌گاه‌هاي ساواك، پاهاي ايشان را سوزانده بودند. بدخواهان هاشمي بروند و تاريخ انقلاب را بخوانند كه چه افرادي براي اين انقلاب زحمت كشيدند و امروز چه افرادي مدعي آن شده‌اند.

«محمد حجتي‌كرماني» از مبارزان انقلابي بيان داشت: ويژگي آيت‌الله هاشمي‌رفسنجاني اين بود كه به هر جا مي‌رفت، قدرت را با خودش به آن جايگاه مي‌برد. اين امر هم در دوران مبارزه عليه رژيم شاه خود را نشان مي‌داد و هم پس از انقلاب؛ زماني كه در مجلس شوراي اسلامي بودند، زماني كه رييس‌جمهوري شدند و زماني كه رياست مجمع تشخيص مصلحت نظام را بر عهده داشتند، شخصيتي قدرتمند را از خود نشان مي‌دادند و با تدبير خاص، امور را اداره مي‌كردند. به نحوي كه ما چنين رويكردي را در هيچ يك از رجال بعد از انقلاب مشاهده نمي‌كنيم.

اين مبارز دوران انقلاب با بيان اينكه آيت‌الله هاشمي‌رفسنجاني جداي از تمام ويژگي‌ها، يك شخصيت بين‌المللي هم بودند، تصريح كرد: زمان جنگ قرار بود اجلاس كشورهاي غيرمتعهد به ميزباني بغداد پايتخت عراق برگزار شود كه اگر اين كار صورت مي‌گرفت، حيثيت و آبرويي براي صدام در عرصه بين‌الملل بود اما آيت‌الله هاشمي‌رفسنجاني با تلاش‌هاي خاص خود توانست اين اجلاس را به كشوري ديگر كه فكر مي‌كنم هند يا اندونزي باشد، منتقل كند.

«محمد هاشمي» رييس اسبق سازمان صدا و سيما با اشاره به نقش ويژه آيت‌الله هاشمي‌رفسنجاني در دوران انقلاب عنوان داشت: «ستون انقلاب»، «داير‌المعارف انقلاب»، «شناسنامه انقلاب» و القاب خاص ديگر براي آيت‌الله هاشمي، نشان از آن دارد كه وي نقش ويژه‌اي در تحقق انقلاب اسلامي و ماندگاري آن داشتند چرا كه او در همه جاي تاريخ انقلاب حضور داشته و با تدبير عمل كردند.

محمد هاشمي با بيان اينكه آيت‌الله هاشمي‌رفسنجاني بالاترين و سخت‌ترين شكنجه‌هاي ساواك را در دوران مبارزه متحمل شدند، تصريح كرد: متاسفانه برخي افراد در يكي، دو دهه اخير، بالاترين تخريب‌ها را عليه آيت‌الله هاشمي‌رفسنجاني اعمال كردند و امروز هم با وجود رحلت وي، همچنان عليه ايشان تخريب مي‌كنند. خود اين تخريب‌كنندگان هم مي‌گويند هاشمي زماني هم كه زنده بود، جسم او كاري نمي‌كرد، بلكه فكر و انديشه‌اش مزاحم ما بود و امروز هم با همين نگاه به تخريب ايشان اقدام مي‌كنند.

**خشونت در فقدان صلح مثبت و تاثير آن بر زنان
نشست «خشونت در فقدان صلح مثبت و تاثير آن بر زنان» در دانشگاه شهيد بهشتي برگزار شد. «مجتبي مقصودي» رييس هيات مديره انجمن علمي مطالعات صلح گفت: در سطوحي از اداره جامعه و از جمله سطوح مياني مديريتي درصدي از زنان حضور دارند اما اين نقش و جايگاه جدي نبوده و از مشاركت در سطوح بالاي مديريتي خبري نيست.

«علي ديني تركماني» عضو هيات علمي مؤسسه مطالعات و پژوهش‌هاي بازرگاني اظهار نمود: فرآيند توسعه باعث مي‌شود قابليت‌هاي تك تك افراد جامعه توسعه پيدا كند و خروجي نهايي اين امر، بايد تمام افراد به خواسته‌هايي كه دارند دست بيابند كه يكي از راه‌هاي آن برابري جنسيتي است.

ديني تركماني بيان داشت: در كنار برابري جنسيتي برابري طبقاتي نيز اهميت ويژه‌اي دارد كه هر 2، عامل مهمي در توسعهء انساني به شمار مي‌آيند. از دل يك جامعه سنت گرايانه افراطي، زن جنس دوم است كه بايد تحت سلطه مرد باشد اما براي اينكه مشاركت زنان را شاهد باشيم بايد راه را براي مشاركت آن‌ها هموار كنيم، همچنين اگر مردي به اعتلاي همسر، دختر، مادر و … خود كمك كند، باعث اعتلاي خويش نيز مي‌شود.

«فاطمه راكعي» معاون اموز زنان شهرداري تهران تشريح كرد: بانوان خيلي فعال‌تر از گذشته شده‌اند. شهيندخت ملاوردي و معصومه ابتكار بسيار تلاش مي‌كنند در سطوح ديگر راه را براي زنان باز كنند اما متاسفانه براي برابري با شاخص جهاني بسيار فاصله داريم و اميد است زنان تمام احزاب شروع كننده و فعال باشند.

راكعي در ادامه خاطر نشان كرد: تاريخ به زنان ظلم بسياري كرده است، در حالي كه همه اديان مي‌گويند احترام به حقوق انساني و كساني كه اين كار را نمي‌كنند كاري خلاف دستور دين انجام داده‌اند و به همين دليل بود كه ما به اسلام واقعي و امام خميني راي داديم.

معاون اموز زنان شهرداري تهران در پايان يادآور شد: خوشبختانه زيرساخت در تمام بخش‌هاي جامعه براي افزايش مشاركت زنان در حال بهتر شدن است.

**اصلي‌ترين مساله جامعه ايران در چهار نگاه
نشست «اصلي‌ترين مساله جامعه ايران در چهار نگاه» در دانشگاه علامه طباطبايي برگزار شد. «سيدهاشم آقاجري» استاد تاريخ دانشگاه تربيت مدرس گفت: من مي‌كوشم از منظر يك معلم تاريخ نگاه كنم. در نگاه تاريخي مي‌كوشم كه بگويم جامعه ايران از چه زماني بحراني شد و بحران به عنوان يك مفهوم وارد جامعه ما شد، و در مقابل يا براي خروج از اين بحران چه تكاپوها و كوشش‌هايي صورت گرفت.

آقاجري بيان داشت: بر اساس اين فرآيند 200 ساله و مشاهده اينكه چه مسائلي در دستور كار تاريخي مردم ايران قرار داشته است، متوجه خواهيم شد كه اين بحران‌ها ناتمام و حل‌نشده باقي مانده‌اند. گرچه در اين 200 سال اخير جنبش‌ها و انقلاب‌ها و كوشش‌هايي، مكرر و مستمر در دستور كار خود قرار داده و كوشيده آن را حل كند اما به عنوان يك پروژه - پروسه ناتمام در تاريخ جديد و معاصر ايران و انباشتگي مساله و مساله‌ها و درنتيجه وضعيت پروبلماتيك مضاعف و متراكمي كه امروز ما در مقابل آن قرار داريم، حل‌ناشده باقي مانده‌اند.

استاد تاريخ دانشگاه تربيت مدرس اظهار داشت: من چند تجربه را به صورت نسبي از هم تفكيك كرده‌ام: پروژه ناتمام اصلاح‌طلبي نخبه‌گرايانه از بالا در دوران پيش از مشروطيت؛ كه فاعلان و عاملان اين پروژه، نخبگان هستند، نهضت ملي: نهضت ملي نيز با به ميدان آوردن مردم، جهت‌گيري‌هاي ضداستعماري و ضداستبدادي، با كودتاي 28 مرداد 1332خورشيدي به محاق رفت، پروسه انقلاب اسلاميِ ضدسلطنتي و پروژه و پروسه اصلاحات و اصلاح‌طلبي، كه خود پروژه اصلاح‌طلبي در 20 سال پيش خود حكايت از اين دارد كه پروژه انقلاب پروژه ناتمام و به انحراف كشيده شده‌اي بود كه اصلاح‌طلبان مي‌كوشيدند آن را تصحيح و آن را اصلاح درون‌سيستمي بكنند.

وي يادآور شد: باوجود تمام اين تحولات، ما امروز شاهد شكاف‌ها بحران‌ها و تضادهاي گوناگون هستيم و كم و بيش همه ما مي‌توانيم به صور مختلف در تجربه روزمره، آن‌ها را ببينيم و حس بكنيم.

«محمد جواد غلامرضا كاشي» استاد علوم سياسي دانشگاه علامه طباطبايي توضيح داد: فكر مي‌كنم براي پيدا كردن مشكل اصلي منطقي وجود دارد و آن هم اين است كه اگرچه همه مسائل اجتماعي، فرهنگي و سياسي به هم ربط دارند و منطقا مي‌توان از هركدام به ديگري راه يافت اما در شرايط متعارف، اقتصاددانان مي‌توانند به نسبت بگويند راه‌حل مسائل اقتصاديِ يك وضعيت خاص چيست و يا اگر متخصصان جامعه‌شناسي بخواهند در باب مسائل اجتماعي بحث كنند و مشكلاتي را طرح كنند به نسبت مي‌توانند بگويند كه مسئله اصلي در حيات اجتماعي چيست. ولي گاهي مي‌بينيم كه همه اين‌ها گرد هم مي‌نشينند و احساس مي‌كنند كه طرح مساله و حل آن مشروط به ديگر حوزه‌ها نيز هست. اينجاست كه به نظر من، مسئله اصلي امر سياسي و حيات سياسي است.

كاشي تصريح كرد: جامعه ما جامعه‌اي است كه عقلش را از دست داده و همه‌چيز آن بي‌ربط و منحط است. منحصر به سازمان سياسي‌اش نيست؛ روان‌شناسي آدم‌هايش هم به هم ريخته است. بنابراين وقتي من مي‌گويم كه حيات سياسي‌اش را از دست داده، به يك كليت اشاره مي‌كنم.

«حسين راغفر» استاد اقتصاد دانشگاه الزهرا(س) اظهار داشت: اصليترين مشــكل ايران مشكل اقتصاد اســت و آن هم در نظام تصميمگيري هاي اساسي ســلطه سرمايه هاي تجاري و مالي در اين 100 ساله گذشته در ايران است.

راغفر بيان كرد: نظام تصميمگيري هاي اساســي اصليترين مانع توسعه ايران بوده است. از قديم تاكنون تمام تصميمگيري ها حافظ منافع كساني است كه در قدرت هستند و محصول اين نظام تصميمگيري، شكلگيري اقتصادي اســت كه از آن به عنوان اقتصاد رفاقتي اسم برده مي شود؛ يا همان ســرمايه داري رفاقتي كه از ويژگي هاي اين اقتصاد اين است كه اعتبارات بانكي بين دوســتان و رفقا توزيع مي شــود. ويژگي دوم تخصيــص فرصت هاي انحصاري و شــبه انحصاري بين دوســتان ورفقاست. سوم دستكاري كردن در نظام قيمتگذار است. در حالي كه ناكارآمدي، اصليترين علت سقوط همه ابرقدرت ها در تمام طول تاريخ بوده اســت. پس اصليترين ابرچالــش اقتصاد ايران، ابرچالش نظام تصميمگيري هاي اساسي است.

«احمد بخارايي» جامعه شناس عنوان داشت: همه كم وبيش به اينجا رسيده اند كه آن چهار خرده نظامي كه در يك جامعه در يك socia- system وجود دارد، در يك نظام اجتماعي به ترتيب خرده نظام فرهنگي، خرده نظام اجتماعي و بعد خرده نظام سياسي و در انتها خرده نظام اقتصادي است اين اطلاعات بايد از بالا جريان داشته باشد؛ مثل روحي كه در بدن هست، مثل مغزي كه فرماني مي دهد؛ اين خرده نظام فرهنگي با خرده نظام اجتماعي، خرده نظام اجتماعي با خرده نظام سياسي و بالعكس، از پايين به بالا اين انرژي تزريق به جامعه تزريق ميشود كه خرده نظام اقتصادي است كه به هر حال اين بيماري كه در عرصه خرده نظام اقتصادي كه راغفر به خوبي بيان كردند، آن خون بيماري است كه دارد به جامعه تزريق مي شود.

**تاريخ اسلام (از جاهليت تا رحلت)
نشست نقد و بررسي كتاب «تاريخ اسلام (از جاهليت تا رحلت)» در دانشگاه معارف قم برگزار شد. «اصغر منتظرالقائم» رييس دانشگاه معارف قرآن و عترت (ع) مقدمه طولاني كتاب را مورد نقد قرار داد و خاطرنشان كرد: بيش از 70 صفحه از اين كتاب 300 صفحه‌اي را بحث‌هاي مقدماتي دربرگرفته كه بسيار طولاني شده است.

منتظرالقائم با بيان اينكه بحث بني‌قريضه در كتاب به‌طور مختصر و گذرا مطرح شده است، ادامه داد: اين كتاب از سه بخش و هر بخش از چند فصل تشكيل شده است كه اين فصول از لحاظ حجم و تعداد صفحات با هم تناسب ندارن.

رييس دانشگاه معارف قرآن و عترت (ع) عناوين فصول و بخش‌هاي اين كتاب را نيز مورد نقد قرار داد و تصريح كرد: عناوين فصل‌ها به‌طور كامل و مشخص بيان نشده است؛ به‌طور مثال عنوان يكي از فصول كتاب «بعثت و دعوت» است؛ اما بعثت و دعوتِ چه كسي؟ را مشخص نكرده است. يا در عنوان يك فصل ديگر آمده «دعوت علني و آغاز مخالف‌ها»، اما مشخص نشده كه مخالفت با كي؟ و به همين ترتيب نام اكثر فصول اين كتاب بطور نارسا بيان شده است.

«محمد نصيري» مدرس دانشگاه در ابتدا به نقاط قوت كتاب اشاره كرد و توضيح داد: پيشگفتار كتاب بسيار مناسب است و به خوبي دليل تاليف كتاب را ذكر كرده است.

نصيري در ادامه با بيان اينكه تاريخ اسلام چه مباحثي را دربرمي‌گيرد، اختلاف‌نظر وجود دارد، گفت: سرفصل دروس تاريخ اسلام، مباحث زندگاني ائمه (ع) و يا حداقل تا 40 هجري را دربرمي‌گيرد، اما مباحث اين كتاب كه فقط تا رحلت پيامبر اكرم (ص) را بيان كرده است، براي دانشجوبان تخصصي رشته تاريخ اسلام نيز مناسب نيست و بهتر است جلد دوم كتاب با عنوان زندگاني ائمه (ع) براي دانشجويان اين رشته نگاشته شود.

حجت‌الاسلام «مهدي پيشوايي» نويسنده كتاب، بيان داشت: تعداد قابل توجهي از انتقادات به مسايل اختصاري مربوط مي‌شود و اگر مسايلي كه منتقدين مطرح كردند، به‌طور كامل بيان شود، بر حجم كتاب خيلي افزوده مي‌شود، در صورتي كه بناي اين كتاب بر اختصار بوده است.

پيشوايي، دقت بالا در منابع و ارجاعات را نيز مورد توجه قرار داد و افزود: تناسب فصول كتاب درست است و محتوا اقتضا ايجاد كرده است كه بين فصول از لحاظ حجمي اختلاف باشد و نمي‌توان از مطالب يك فصل حذف و به مطالب فصل ديگر مبحث اضافه كرد.

«محمدحسين دانش‌كيا» عضو هيات علمي دانشگاه معارف اعداد و ارقام نادرست كتاب را به سهل قلم ربط داد، و افزود: اين اعداد و ارقام بايد در چاپ‌هاي بعدي كتاب اصلاح شود.

دانش كيا معارف با بيان اينكه بسياري از مطالب كتاب به‌صورت جامع بيان شده است، يادآور شد: بحث اختصار كه مطرح شد، اقتضاي مخاطب است، چرا كه اغلب مخاطبان اين كتاب، دانشجويان تاريخ نيستند و اگر مباحث كتاب تا غيبت كبرا را دربرگيرد، كتاب بسيار پرحجم و طولاني مي‌شود.

پژوهشم9370**9131