دوربرگردان مشق شب از خانه به مدرسه

به گزارش خبرنگار علمي ايرنا، در دهه هاي گذشته طرح هاي بسياري در حوزه آموزش و پرورش مطرح شده كه داراي پشتوانه علمي و كارشناسي نيز بوده اند اما به دلايل مختلف در مرحله اجرا با مشكلات يا با شكست روبرو شده يا در پاره اي موارد به طور ناقص اجرا شده است.
جايگزيني تكاليف مهارت محور به جاي مشق شب هم از جمله اين طرح ها است و اين مساله فرصتي شد تا خبرنگار ايرنا در گفت و گو با چند تن از كارشناسان و صاحب نظران آموزشي، طرح ها و حركت هاي تحول گرا در حوزه آموزش و پرورش و طرح جايگزيني تكاليف مهارت محور را مورد بررسي و ارزيابي قرار دهد.

**نقش تعيين كننده اولياي خانه و مدرسه در موفقيت تكاليف مهارت محور
«فرنوش اعلامي» عضو هيات علمي دانشگاه شهيد بهشتي در اين گفت و گو ضمن تاييد طرح تكاليف مهارت محور گفت: آموزش و پرورش بايد دانش آموزان را براي زندگي كردن آماده كند و مهارت هاي زيستن با تكاليف و مشق شب كسب نمي شود.
اعلامي، كسب مهارت هاي زندگي را رمز موفقيت حرفه اي و پيدا كردن شغل در آينده دانست و گفت: با روند فعلي، دانش آموزان براي حضور در محيط هاي كسب و كار نيز آماده نمي شوند چرا كه در نظام آموزشي ما فقط روي يك سري مفاهيم انتزاعي كار شده و براي زندگي روزمره و شغل و حرفه آمادگي ايجاد نمي شود.
وي ضمن تأكيد بر نامشخص بودن شرايط و نوع مشاغل حرفه اي در آينده اظهار داشت: كودكان در زندگي آينده خود تنها با اتكا بر نوآوري، داشتن تفكر تحليل و حل مساله و روحيه انتقادي مي توانند مهارت زيستن و حتي كسب درآمد را به دست آورند.
عضو هيات علمي دانشگاه شهيد بهشتي يكي از چالش هاي پيش روي اجراي اين طرح را معلمان و مديريت آموزش و پرورش دانست و گفت: معلمان بايد با روش هاي جديد ياددهي و يادگيري آشنايي داشته باشند. اين سؤال مطرح مي شود كه آيا معلمان با يادگيري معكوس، يادگيري هميارانه و پروژه محور مبتني بر حل مساله و اكتشافي آشنا هستند و فلسفه تعليم و تربيت را مي دانند؟ رويكرد ما بايد خط مشي گذاري در راستاي اين مسأله باشد كه در جذب معلمان دقت كنيم. شرايط يادگيري را براي معلمان طوري آماده كنيم كه خودشان ايجاد انگيزه كنند.
وي، معلم را بهترين فرد براي تشخيص نوع مناسب تكاليف براي دانش آموزان دانست وگفت: اگر به معلمان اعتماد داشته باشيم، آنها مي توانند هميارانه فعاليت كنند و تشخيص بدهند چه روشي مناسب است.
اعلامي يكي ديگر از چالش هاي پيش روي اين طرح را مخالفت اوليا دانست و گفت: بسياري از والدين با نبود تكاليف و مشق شب احساس نگراني مي كنند و نمي توانند قبول كنند كه آب دادن و مراقبت از يك گلدان و مشاهده رشد آن مي تواند يك تكليف براي كودكشان باشد.
وي با بيان اين كه نبايد نگاهي مطلق داشته باشيم و به طور كلي تكاليف فعلي نبايد حذف شود، بيان داشت: تكليف و نوع آن فرع مسأله است و بايد با محوريت معلم روي طرح درس كار كنيم و با توجه به شرايط دانش آموزان نوع تكليف با هدف تقويت مهارت توسط معلم انتخاب شود.

**تغيير همزمان شيوه تدريس و جايگزيني تكاليف مهارتي
«يدالله سعيدنيا» مدرس روش هاي نوين آموزش نيز در خصوص آثار وجود مشق شب براي دانش آموزان مقطع ابتدايي گفت: پژوهش هاي متعددي در اين زمينه انجام شده و هيچ يك از اين پژوهش ها نتوانسته است تأثير مثبت انجام تكاليف بر ميزان يادگيري را نشان دهد و مي شود گفت كار بي ثمري است.
سعيدنيا كه دانش آموخته دكتراي رشته آموزش از دانشگاه يو ام مالزي است، با بيان اين كه در مقطع ابتدايي، توانايي دانش آموزان بيش از ساعات حضور در مدرسه نيست گفت: به همين دليل، تكاليف روزانه براي كودكان نه تنها كمك نمي كند بلكه آنان را دلزده و درس را به يك وظيفه سخت و تلخ تبديل مي كند.
به گفته سعيدنيا، ميزان زماني كه بچه هاي دبستاني در مدرسه صرف مي كنند گاهي تا 7 ساعت نيز مي رسد و تحمل اين ميزان فعاليت در كنار تكاليف منزل در مقايسه با يك بزرگسال كار بسيار سختي است. كودكان در مقطع ابتدايي بايد بعد از مدرسه به علايق شخصي خود بپردازند و اگر نياز به تمرين و تكرار هست بايد در خود مدرسه انجام شود.
وي در عين حال خاطر نشان كرد: اگر زمان آموزش در مدرسه به شكل صحيح مديريت شود، از همين زمان ها مي توانيم استفاده كنيم و نيازي به اين همه تكليف و نوشتن نداريم. متاسفانه برخي از تكليف ها هم شبيه كارهاي شاق شده و حالت جريمه پيدا كرده است.
سعيد نيا بر تغيير همزمان شيوه تدريس و جايگزيني تكاليف مهارتي تاكيد كرد و گفت: آموزش، يادگيري، تكاليف و ارزشيابي بايد با هم تغيير كند و امكان ندارد يكي را به تنهايي تغيير داد. در حال حاضر در كتابها تكاليف مهارتي وجود دارند اما لازم است خود سيستم آموزشي متحول شود و به جاي رسيدگي به شكل تكليف بايد به ايجاد تحول در شيوه هاي تدريس بپردازيم.
وي در خصوص طرح حذف آزمون در مقطع ابتدايي نيز گفت: برگزاري آزمون در دوره ابتدايي و آزمون هاي تستي در پايه هاي بالاتر و ايجاد رقابت بين دانش آموزان در كلاس و مدرسه براي پيشرفت تحصيلي به هيچ وجه مورد تاييد نيست.
وي يادآور شد: آزمون به معناي فعلي با كاغذ و يك سري سوال، يك ابزار ضعيف براي ارزشيابي تلقي مي شود. هدف از برگزاري ارزشيابي و آزمون، تعيين ميزان يادگيري دروس توسط دانش آموز است. اين ارزشيابي براي آگاهي معلم، دانش آموز و يا قضاوت نهايي است كه آيا آمادگي ورود به ترم و سال بعد را دارد يا ندارد اما نكته منفي آن اين است كه به يك وسيله كنترل، مقايسه و رتبه بندي بدل مي شود در حالي كه اساس آزمون قرار نيست اين خاصيت را داشته باشد.
وي تاكيد كرد: رقابت در آموزش دنياي امروز منسوخ شده و بيشتر همكاري محوري مطرح مي شود اما در سيستم آموزشي ما تمايل دارند رقابت وجود داشته باشد.

**بازي هاي آموزشي جايگزين مناسب مشق شب
«محمدعلي مهرآزما» مدير يك مركز آموزشي در مقطع ابتدايي هم در اين گفت و گو اظهار داشت: به نظر مي رسد هدف ما از مشق شب كمي دچار تغيير شده و تبديل به يك ابزار توليد استرس و نگراني براي خانواده ها و دانش آموزان شده است. تكاليف به جاي كمك به شوق و تعميق يادگيري چيزي جز بيگاري گرفتن از بچه ها نيست و برخي اوقات به عنوان جريمه تلقي مي‌شود.
اين كارشناس آموزش اظهار داشت: خانواده ركن تربيت و نيازمند زمان براي تربيت است. شب هايي كه بچه ها در كنار خانواده هستند بايد به جاي جدا بودن از خانواده و انجام مشق شب و درگيري و تنش با خانواده، فرصت هاي در كنار خانواده بودن و انتقال فرهنگي براي آنها فراهم شود.
وي از جايگزيني تكاليف مهارت محور براي دانش آموزان مقطع ابتدايي استقبال كرد و گفت: اين جايگزيني اگر با هدف عميق تر شدن يادگيري و تبديل شدن يادگيري به مضوعي دروني در كودك و همچنين با همراهي تمام كارگزاران فرهنگ كشور باشد، بسيار ارزشمند است.
مهرآزما بازي هاي آموزشي را جايگزين مناسبي براي مشق شب دانست و تأكيد كرد: زبان بچه ها زبان بازي است و بازي علاوه بر لذت بخش بودن براي كودكان، باعث تقويت روحيه جمع گرايي، تفكر و برنامه ريزي مي شود.
اين مدير آموزشي كتاب خواندن را يك سنت قديمي ايراني دانست و گفت: خواندن كتاب و قصه در كنار خانواده در فرصت هاي مختلف مانند شب يلدا كه در اسلام هم راهبرد سبك زندگي است، مي تواند تغيير رويكردي باشد كه با دست كشيدن از يك سنت غلط فرصت داريم كه يك نياز واقعي جامعه را به شادماني و نشاط تبديل كنيم.

**چالش هاي تغيير يك رويكرد
اين كارشناس آموزش در تشريح چالش هاي پيش روي تغيير رويكرد مشق شب به تكاليف مهارت محورگفت: به طور قطع مخاطرات خود را دارد و مي طلبد كه در مسير اين تغيير فرهنگي و اصلاح آن مديريت تغيير داشته باشيم كه اگر هوشمندانه با آن برخورد نشود موفقيت آن بعيد به نظر مي رسد. در كنار صبر در اجراي كارهاي فرهنگي، عوامل زيادي در انجام طرح جايگزيني تكاليف مهارت محور تأثيرگذار هستند كه آموزش معلمان اصلي ترين عامل موفقيت آن است.
مهرآزما تأكيد كرد: معلم بايد بيگاري گرفتن از دانش آموز را براي خود حرام بداند و فرصت كودكان براي او محترم باشد. معلم ها مي دانند دانش آموزان يكسان نيستند و نمي توان با توجه به گستره فرهنگي ايران از يك نسخه براي تمام دانش آموزان استفاده كرد.
اين كارشناس آموزش همچنيين نقش والدين در تغيير رويكرد نظام تعليم تربيت را بسيار پررنگ توصيف كرد و اظهار داشت: در موضوع مشق شب والدين به شدت دخيل هستند و معلم و مديريت مدرسه نمي توانند به تنهايي كاري انجام دهند. در اين تغيير رويكرد، والدين بايد همراه باشند و هدف اصلي از اين تغيير را درك كنند.
وي با بيان اين كه متاسفانه رسانه هاي ما و فضاي تبليغاتي، دانش آموزان را به سمت فضاي رقابتي و حافظه محور مي برند گفت: در صدا و سيما و مدارس نبايد خانواده درگير اين جنگ و كشمكش شوند، بلكه بايد آگاهي دهيم و براي اين آگاهي تمام عناصر فرهنگي كشور بايد همنوا باشند و كمك كنند.
وي تأكيد كرد: اگر آموزش و پرورش توانست اين هم افزايي لازم را براي رسيدن به اين اهداف ايجاد كند در تحقق اهدافش در بلند مدت موفق خواهد بود.بنابراين مسئولان بايد به اندازه كافي زمان بگذارند تا طرح ها بدون عجله وارد مرحله اجرايي شود.
مهرآزما كه مركز آموزشي تحت مديريتش پيشاپيش تكليف مهارت محور را در دستور كار قرار داده است در مورد تجربيات اين تغيير گفت: تجربيات ما لذتبخش و با نشاط بوده و سعي شده است از فعاليت بچه ها در منزل به عنوان فرصتي براي تثبيت يادگيري و براي روبرو شدن با چالش هاي جديد و داشتن فرصت براي حل آنها بهره ببريم.
به گفته وي، نوشتن سفرنامه و يادداشت هاي روزانه با توجه به محيط اطراف دانش آموز به جاي رونويسي تكاليف و عدم ارتباط با محيط بيروني، همراهي خانواده براي ايجاد فرصت هاي يادگيري، برگزاري نمايشگاه از كشفيات كودكان از جمله كيسه هاي نوروزي حاوي نمادها و يادبودهاي جمع آوري شده توسط دانش آموزان، از جمله اقدامات انجام شده در راستاي تكاليف مهارت محور است.
وي تعبير تنبل شدن دانش آموزان با حدف مشق شب را ناشي از نداشتن آگاهي دانست و گفت: با نگاه جديد به تكاليف، حجم فعاليت دانش آموزان اگر بيشتر از گذشته نباشد به طور قطع كمتر نيست اما اين حجم فعاليت و يادگيري همراه با خانواده است.
اين كارشناس آموزش برگزاري كارگاه هاي آموزشي براي اولياء را ضروري دانست و گفت: در كارگاه هاي آموزشي براي اولياء دانش آموزان در سال هاي پايين مقطع ابتدايي بازي هاي آموزشي را به والدين آموزش مي دهيم كه در منزل بتوانند اين بازي ها را انجام دهند و در كانون گرم خانواده زمينه يادگيري بيشتر و توسعه توانمندي دانش آموزان فراهم شود.
علمي*ح.م**9294*2017