ازدواج دختران كودك زندگیشان را تباه می كند

طیبه سیاوشی، نماینده مردم تهران دغدغه های زیادی دارد؛ او از تلاش نمایندگان مجلس برای تصویب قوانینی سخن می گوید كه از امنیت و سلامت زنان، كودكان و نوجوانان بیشتر در جامعه حمایت شود، لایحه حمایت از كودكان و نوجوانان، لایحه تامین امنیت زنان و طرح كودك همسری كه سن ازدواج دختران را حداقل به 13 سال می رساند از جمله این تلاش هاست.
او می گوید: قوانین كشور در مورد سن ازدواج دختران از سال 1310 بارها تغییر كرده است، در آن سال سن ازدواج دختران 15 سال تعیین شده بود در سال 56 به 18 سال رسید و بعد انقلاب به 9 سال.
با هم مشروح این گفت و گو را درباره آخرین وضعیت دو لایحه و یك طرح مرتبط با زندگی زنان و كودكان می خوانیم:

ایرنا: آخرین وضعیت لایحه حمایت از كودك و نوجوان به كجا رسید؟
سیاوشی: این لایحه حدود 3 ماهی است كه به تصویب مجلس رسیده اما مورد تایید شورای نگهبان قرار نگرفته است. در این لایحه در 9 ماده ایراد گرفته شد كه اشكالات آن رفع شد و یك مورد در خصوص خشونت عاطفی و آزار عاطفی باقیمانده كه مباحث كارشناسی روی آن در حال انجام است و امیدواریم هرچه زودتر به تایید شورای نگهبان برسد.

ایرنا: در این لایحه چه گروه سنی بیشتر در نظر گرفته شده است؟
سیاوشی: در لایحه حمایت از كودكان و نوجوانان، قوانین كیفری و حمایتی كه در این خصوص تصویب شده، افراد زیر 18 سال را خطاب قرار داده است.

ایرنا: این لایحه با تلاش چه كسانی به مجلس راه یافت؟
سیاوشی: این لایحه با همكاری دولت و با تلاش های 17 خانمی كه در فراكسیون زنان هستند به مجلس راه یافت و امیدواریم به نتیجه برسد. به هر حال این موضوع بیشتر مورد توجه خانم ها است. هر چقدر نمایندگان خانم بیشتری وارد مجلس شوند، بهتر می شود به این دسته از موضوع ها رسیدگی كرد. فعلا امیدواریم این لایحه نیز مورد تایید شورای نگهبان قرار بگیرد. البته تا اجرای آن راهی طولانی در پیش است و فعلا فقط این لایحه در مجلس تصویب شده است.

ایرنا: آیا برنامه هایی برای حمایت از كودكان و نوجوانان در نظر گرفته شده؟
سیاوشی: در حال حاضر بحث آموزش كودكان و خانواده ها بسیار مهم است. به همین دلیل مكاتباتی با رئیس سازمان صدا و سیما و برخی از مسئولان این سازمان در این زمینه داشته ایم و امیدواریم تعاملات خوبی بین برنامه سازان و پخش برنامه هایی در خصوص كودكان و از منابع رسمی صورت بگیرد. حتی وزیر ارتباطات نیز از موسسات و علاقه مندان به حوزه كودك دعوت كرده است كه محتواهای مناسبی مربوط به كودكان و نوجوانان را تولید كنند كه این اتفاق خوبی است. در این میان نه تنها امیدواریم قانون حمایت از كودكان و نوجوان به مرحله اجرا برسد بلكه امیدواریم با همكاری سازمان و نهادهای مختلف سیاست گزاری های خوبی نیز در این زمینه انجام شود.

ایرنا: درباره لایحه منع خشونت علیه زنان چه قدم هایی برداشته شده است؟
سیاوشی: درباره وضعیت لایحه منع خشونت علیه زنان یا تامین امنیت زنان باید بگویم از زمانی كه من وارد مجلس شده ام، می گفتند این لایحه از معاونت زنان قبلی به زودی به دست مجلس خواهد رسید اما حدود دو سال و نیم از این جریان می گذرد و متاسفانه هنوز لایحه به مجلس نرسیده است.

ایرنا: چه كارهایی در این خصوص انجام شده؟
سیاوشی: با تعامل معاونت زنان ریاست جمهوری و دستگاه های دیگر از جمله قوه قضاییه، یكسری تغییرات روی آن انجام و البته بیش از 40 ماده از این لایحه حذف شد. چرا كه اعلام كردند موارد لایحه با قانون مجازات اسلامی و آیین دادرسی كشوری همپوشانی داشته است. به همین دلیل این مواد حذف شدند. حالا حدود 51 ماده باقیمانده اما همین هم هنوز به دست ما در مجلس نرسیده و آخرین باری كه پیگیر این موضوع شدم به من اعلام شد كه این لایحه دست آیت الله آملی لاریجانی و در دست بررسی است و به زودی به ما می رسد. اما بیش از یك ماه گذشته و هنوز به دست ما نرسیده است. با این حال امیدواریم این لایحه را نیز در مجلس به تصویب برسانیم.

ایرنا: نظرتان درباره این لایحه و مخالفت هایی كه در ظاهر با آن وجود دارد چیست؟
سیاوشی: مواردی كه حول این لایحه مطرح شد، اكثرا مواردی نبودند كه منطبق بر واقعیت متن این لایحه باشند. در واقع این لایحه از سند پشتیبان فقهی و قانونی غنی برخوردار است و افرادی كه این سند را نگارش كرده اند به خوبی هم به علم فقه و هم قانون آشنا بوده اند و به فرهنگ كشور نیز تسلط داشتند. مهمترین آن نیز بحث حفظ خانواده بوده است اما به اشتباه این موضوع با در اختیار قرار دادن حقوق بی جا به زنان اشتباه گرفته شد و این برداشت نادرست بود. با این حال من خودم بارها شنیدم كسانی كه در راس نظام اند تاكید كرده اند كه به جای پست مدیریتی برای خانم ها دنبال این باشیم كه خانمی كه تحصیلات دكترا دارد، شب ها در خانه اش كتك نخورد و این لایحه جدی گرفته شود.

ایرنا: نقش جامعه و سمن ها در نتیجه بخشی این گونه طرح و لایحه ها چیست؟
سیاوشی: غیر از حاكمیت و دستگاه های دولتی، نقش جامعه و سمن ها نیز در تصویب دو لایحه (منع خشونت علیه زنان و حمایت از كودكان و نوجوانان) و طرح (كودك همسری) بسیار كلیدی است. برگزاری نشست ها، سیمنارها، مطالباتی كه مدیران سمن ها از نمایندگان دارند و ... همه در تصویب و اجرایی شدن این طرح و لایحه ها بسیار كمك می كند. در واقع این موضوع باید به مطالبه عمومی تبدیل شود. با این حال ما بسیار امیدوار هستیم و همچنان در این زمینه تلاش می كنیم.

ایرنا: طرح كودك همسری به كجا رسید؟
سیاوشی: طرح اصلاح ماده 1041 قانون مدنی، طرحی است كه بر اساس این اصلاحیه سن ازدواج زیر 13 سال ممنوع می شود مگر اینكه پدر (ولی قهری) یا دادگاه صالحه اجازه ازدواج بدهد. همه تلاش ما این بود كه ازدواج دختران زیر سن 13 سال را ممنوع كنیم. قید یك فوریت در صحن علنی مجلس شورای اسلامی برای بررسی این طرح به تصویب رسید و سپس برای بررسی های كارشناسی به كمیسیون حقوقی قضایی مجلس شورای اسلامی رفت اما این طرح رأی نیاورد.

ایرنا: مشكل چه بود؟
سیاوشی: مسائلی در حوزه فقهی و شرعی وجود داشت. در همین راستا ما چند جلسه كارشناسی در كمیسیون حقوق قضایی داشتیم و در این خصوص بحث هایی انجام شد اما در جلسه سوم، كمیسیون حقوقی قضایی مجلس به طرح كودك همسری رأی نداد و این طرح رد شد. ما هم دغدغه مسائل فقهی و شرعی را داریم و هم دغدغه مسائل قانونی. بحثمان این است تبعات و مشكلات این قضیه را حل كنیم اما متاسفانه فعلا این طرح رأی نیاورد.

ایرنا: طرح كودك همسری چه بود؟
سیاوشی: طرح «افزایش حداقل سن ازدواج» كه به «كودك‌همسری» معروف شده طرحی است كه برای «جلوگیری از ازدواج كودكان» توسط فراكسیون زنان در مجلس شورای اسلامی تدوین شد، اما این طرح نتوانست موافقت كمیسیون قضایی مجلس را جلب كند.

ایرنا: اصلاحیات انجام شده در این مصوبه چگونه بود؟
سیاوشی: ما در ابتدا مصوبه را به این شكل اصلاح كرده بودیم كه سن ازدواج زیر 13 سال ممنوع و بین 13 تا 16 سال نیز با اجازه ولی قهری و دادگاه صالحه انجام شود. در همین راستا سعی داشتیم در ابتدا سن ازدواج را بالای 16 سال بیاوریم اما طی جلساتی كه داشتیم و صحبت هایی كه شد تصمیم گرفتیم در قدم اول سن ازدواج زیر 13 سال را ممنوع كنیم كه متاسفانه این طرح به نتیجه نرسید.

ایرنا: چه مخالفت هایی با این طرح شد؟
سیاوشی: مثلا در جلسات نخستی كه با كارشناسان داشتیم یكی از مخالفت ها سر این بود كه دختر 11 ساله ای كه می خواهد ازدواج كند چه می شود؟ چرا كه در بعضی از مناطق دختران در سن كم ازدواج می كنند. مثلا استان زنجان رتبه اول در كودك همسری دارد. همچنین استان های اصفهان و قزوین، سیستان و بلوچستان، هرمزگان و حاشیه های شهر تهران و در میان مهاجران نیز آمارهایی در این خصوص وجود دارد. حالا این طرح رد شده و منتظریم گزارش عدم رأی به مجلس بیاید تا ببینیم چه كار باید بكنیم.

ایرنا: نظرتان درباره این ازدواج ها چیست؟
سیاوشی: این ازدواج ها قلبی و با هدف تشكیل خانواده انجام نمی شود. بحث سر این است كه در بسیاری از موارد پدر خانواده یا می خواهد از دست دختربچه خودش را رها كند، یا به جای بدهی اش او را به همسری مردی در می آورد یا در جریان تامین خرج اعتیادش دخترش را می فروشد. به همین دلیل اغلب در انجام این گونه ازدواج ها مسائل مالی مطرح می شود.

ایرنا: آیا كودك همسری در افزایش آمار طلاق تاثیر دارد؟
سیاوشی: بله. متاسفانه آمار طلاق در میان این گروه از افراد بالاست. افرادی كه با یا بدون فرزند طلاق می گیرند، آموزش ندیده اند، امكان دسترسی به آموزش هم نداشته، حالا طلاق هم گرفته اند. این دسته از زنان قادر به اداره زندگی خود نیستند و ممكن است به دلایل مختلفی پس از طلاق گرفتار انواع آسیب شوند. چرا كه نمی توانند زندگی شان را به درستی تامین كنند.

ایرنا: از دیگر معضلات كودك همسری بگویید؟
سیاوشی: از دیگر معضلات كودك همسری می توان به سقط جنین این افراد اشاره كرد. بحث بهداشتی و سقط های جنین متعدد در این پدیده بسیار مهم است. در جریان جلساتی كه با كارشناسان داشته ایم، آنها معتقد بودند كه خیلی از این دختران در سن پایین و به خاطر فیزیولوژی بدنشان توان بارداری را ندارند. به نظر آنها فیزیولوژی بدن دختران شاید در سن 15 سالگی تاحدودی توان باروری را داشته باشد. از طرف دیگر صدمات روحی و روانی كه این افراد به خاطر ازدواج در سن كم متحمل می شوند قابل جبران نیست.

ایرنا: سابقه این قانون در كشورمان به چه شكل بوده؟
سیاوشی: همیشه گفته اند قانون مدنی ایران بهترین قانون است و بهتر است به آن دست زده نشود. ما هم در كمیسیون حقوق قضایی همین را می خواستیم. تاكنون خیلی از قوانین دست نخورده باقیمانده اما قوانین مرتبط كودك همسری از سال 1310 تاكنون دچار اصلاحات و تغییرات متعدد شده است. یعنی در سال 1310 سن ازدواج برای دختران 15 سال بود. قبل انقلاب و حدود سال های 55 یا 56 این سن به 18 سال رسید و بعد انقلاب به 9 سال. اما در مجلس ششم این قانون بار دیگر تغییر و به 13 سال رسید. در حال حاضر نیز ما در تلاش هستیم با تكرار دوباره این موضوع سن ازدواج را به 13 سال بیاوریم. به هر حال اگر این قانون همان طور مثل قبل دست نخورده باقیمانده بود نیازی به اصلاحات نبود.
گفت و گو از فاطمه شیری
اجتمام* ف ش* 3063