در بخش سياسي كابينه، بيش از تغيير مقامات، «جابه‌جايي» صورت گرفته است. بزرگ‌ترين تغيير در اين بخش، بركناري عادل الجبير وزير امور خارجه بود. اما با اين حال پادشاه براي همين فرد پست تشريفاتي «وزير مشاور در امور خارجي» تعريف كرده است تا همچنان او در كابينه حضور داشته باشد.
پادشاه عربستان در اين تغييرات كه گفته مي‌شود به دستور فرزندش محمد بنسلمان صورت گرفته، تلاش كرده همچون اصلاحات صوري كه با هدف جلب حمايت غرب انجام شده بود، پيام تغيير به‌ويژه در سياست‌خارجي تهاجمي بنسلمان را به غرب اعلام كند. عادل الجبير بر همين اساس و براي در امان ماندن محمد بن سلمان از انتقادات فزاينده خارجي، از سمت خود بركنار شد و به جاي او «ابراهيم العساف» كه پيشتر وزير دارايي بود، وزير خارجه عربستان شد.
عادل الجبير در واقع قرباني و پيشمرگ محمد بنسلمان شد تا در روند پادشاهي عربستان سعودي در آينده خللي ايجاد نشود. ملك سلمان در حالي دست به ترميم كابينه زده است كه پس از قتل جمال خاشقجي در كنسولگري عربستان در استانبول، رياض در برابر فشار فزاينده بين‌المللي قرار گرفت. اين جنايت سعودي‌ها بسياري از هم‌پيمانان غربي عربستان را در شوك فروبرد. آنان بيش از هر چيز، نگران آينده تعامل با عربستان سعودي در زماني بودند كه بنسلمان بر تخت پادشاهي اين كشور بنشيند.
در آمريكا با وجود مخالفت‌هاي ترامپ براي مجازات بنسلمان، سناي اين كشور دست به كار شد و پس از چند هفته دو قطعنامه براي مهار وليعهد سعودي به تصويب رساند. در يكي از اين قطعنامه‌ها سنا خواهان پايان حمايت از رياض در جنگ يمن شده و در ديگري به‌طور مستقيم محمد بنسلمان مسئول قتل خاشقجي شناخته شده بود. قطعنامه سنا نشان مي‌داد در آمريكا به جز ترامپ كه حمايتش از وليعهد سعودي به خاطر تجارت شخصي وي بود، تقريبا سنا و كنگره خواهان بركناري وليعهد هستند و تلاش خود را براي بركناري او شدت بخشيده‌اند.
شايد همين مساله باعث شد هفته پيش روسيه به آمريكا هشدار دهد كه در امر جانشيني پادشاه عربستان دخالت نكند. مسكو در مورد دخالت آمريكا در امور داخلي عربستان سعودي هشدار داده و گفته است كه اين كشور حق ندارد در رابطه با جانشيني ملك سلمان اعمال نفوذ كند.
«بلومبرگ» به نقل از ميخائيل بوگدانف، فرستاده ويژه ولاديمير پوتين، رئيس‌جمهوري روسيه به خاورميانه و معاون وزير خارجه روسيه نوشته است: «شاهزاده محمد بنسلمان كاملا حق دارد پس از مرگ پدرش شاه سلمان (82 ساله) بر تخت پادشاهي تكيه بزند.» علاوه‌بر فشارهاي خارجي براي بركناري وليعهد جوان و بي‌تجربه سعودي، در داخل عربستان و در خاندان سلطنتي سعودي نيز تلاش‌هايي براي بركناري محمد بنسلمان از وليعهدي در جريان است.
چند روز پيش خبرگزاري «رويترز» از قول سه منبع نزديك به دربار سعودي نوشت كه «گروه‌هاي پرنفوذي در خاندان سلطنتي مي‌خواهند فرد ديگري جانشين پادشاه ٨٢ ساله سعودي شود، اما ملك‌سلمان حاضر به بركناري فرزند محبوبش نيست. بنابراين آنها بايد تا زمان درگذشت او صبر كنند. به گفته يكي از اين منابع، شاهزاده احمد، تنها برادر تني زنده ملك‌سلمان از حمايت اعضاي خانواده، دستگاه امنيتي و برخي كشورهاي غربي برخوردار است.»
ملك سلمان البته به نقشه دشمنان فرزندش آگاه است. او به همين دليل كابينه را دستخوش تغييرات مصلحتي كرد تا در كنار جابه‌جايي‌هاي سياسي در حوزه امنيتي تغييرات اساسي را سروسامان دهد. به اعتقاد تحليلگران تغييرات سياسي كابينه، نمادين است و از اهميت زيادي برخوردار نيست. «عبدالباري عطوان» تحليلگر مطرح جهان عرب در سرمقاله روزنامه فرامنطقه‌اي «راي‌اليوم» در اين باره نوشت: «تغييرات در سطح امنيتي به‌ويژه تغيير رئيس گارد ملي (ارتش موازي) كه مي‌تواند تهديدي خطرناك‌تر براي بنسلمان باشد، بازويي قوي عليه معارضان و جناح ملك عبدالله، پادشاه سابق و فرزندان و هم‌پيمانانش باشد و همين امر همچنين در مورد تعيين مشاور جديد امنيت ملي و بازيابي ساختار دستگاه اطلاعات عمومي از سوي كميته‌اي به رهبري وليعهد صدق مي‌كند. اينها تغييرات مهم‌تري هستند كه عزم بنسلمان را براي قبضه كردن قدرت و پر كردن تمام خلأهايي كه مي‌تواند منبع تهديدي عليه قدرت وي يا جاه‌طلبي‌هايش باشد، بازتاب مي‌دهد.
**اصلي‌ترين تغييرات كابينه سعودي
در فرماني كه ملك‌سلمان بن عبدالعزيز، پادشاه عربستان صادر كرد ابراهيم العساف به جاي عادل الجبير به سمت وزير امور خارجه جديد اين كشور منصوب شد. العساف 70 ساله در موج بازداشت شاهزاده‌ها و مقام‌هاي عالي‌رتبه سعودي از سوي كميته تازه‌تاسيس شده مبارزه با فساد كه تحت رهبري محمد بنسلمان هدايت مي‌شد، مدتي در بازداشت به سر برد. او مدرك دكتري خود را در رشته اقتصاد، از دانشگاه كلرادو در آمريكا اخذ كرده است. او پيش از اين وزير مشاور و عضو شوراي وزيران سعودي بود. قبل از آن هم وزارت دارايي اين كشور را عهده‌دار بود. در تغييرات كابينه عربستان، تركي بن عبدالله الشبانه به‌عنوان وزير اطلاع‌رساني منصوب شد. الشبانه يك بازرگان سعودي است كه پيشتر سمت دولتي نداشت.
او حدود 20 سال پيش مسئول شبكه مبك در آمريكا بود و پس از آن به‌عنوان معاون رئيس اين شبكه منصوب شد. او پس از خروج از شبكه مبك در تاسيس و مديريت شماري از شبكه‌هاي تلويزيوني مشاركت كرد. پيش از الشبانه، عواد بن صالح العواد وزير اطلاع‌رساني عربستان بود. البته در دوره پيش، از سعود القحطاني مشاور سابق ديوان پادشاهي و سرپرست كل مركز مطالعات و امور اطلاع‌رساني اين ديوان به‌عنوان موثرين شخص در زمينه اطلاع‌رساني عربستان ياد مي‌شد.
او در ارتباط با قتل خاشقجي از سمتش بركنار شد. بر پايه فرمان پادشاه سعودي، شاهزاده عبدالله بن بندر بن عبدالعزيز به سمت وزير گارد ملي منصوب شد. او پيش از اين معاون امير منطقه مكه بود. بر پايه همين فرمان، سپهبد خالد بن قرار الحربي نيز به سمت مديركل اداره امنيت عمومي منصوب شد. در همين حال مساعد العيبان نيز به سمت مشاور امنيت ملي منصوب شده است. حمد بن محمد آل‌الشيخ به وزارت آموزش عربستان رسيد. او پيش از اين مشاور ديوان پادشاهي و معاون وزير آموزش بود. روساي برخي هيات‌هاي دولتي از جمله هيات ورزش و هيات تفريح و روساي برخي استان‌ها تغيير كرده‌اند.
**يك بركناري معنادار
در ميان تمامي تغييرات پادشاه عربستان، تغيير سفير رياض در لندن نشان مي‌دهد پادشاه سعودي كه بر اساس گزارش‌هاي پزشكي وضعيت بيماري‌اش وخيم‌تر شده است، مي‌خواهد پيش از مرگش، مخالفان پادشاهي فرزندش را از قدرت دور كند. بركناري «محمد بن نواف بن عبدالعزيز»، سفير رياض در لندن و انتصابش به سمت مشاور در ديوان پادشاهي نيز بر همين اساس صورت گرفته است. به‌طور حتم بركناري شاهزاده محمد بن‌نواف از سفارت لندن به دليل نزديكي وي به شاهزاده «احمد بن‌عبدالعزيز» است. وي زماني‌كه شاهزاده احمد از تظاهرات‌كنندگان يمني خواست پادشاه و وليعهد و نه خاندان حاكم سعودي را مسئول جنگ يمن معرفي كنند، همراه او بود.
احمد بن عبدالعزيز يكي از 45 پسر ملك عبدالعزيز بنيانگذار پادشاهي عربستان سعودي است، در بحبوحه دستگيري شاهزادگان سعودي به جرم فساد، در آخرين لحظه از رياض با هواپيماي شخصي فرار كرد و به تبعيدي خودخواسته در لندن رفت. او كه هيچ‌گاه حاضر به بيعت با شاهزاده «محمد بنسلمان» وليعهد نشد، دو ماه پيش به رياض بازگشت و با استقبال گسترده ساير اعضاي خاندان سعودي مواجه شد. احمد بن عبدالعزيز به تعبير رسانه‌ها بهترين فردي است كه مي‌تواند جايگزين محمد بنسلمان شود. او نمادي از همان محافظه‌كاري سعودي است كه شايد خيلي از ساكنان عربستان آرزوي بازگشت به آن را دارند.
**بن سلمان همچنان قدرتمند
در حكم ملك سلمان بن عبدالعزيز، پادشاه عربستان همچنين از سرگيري فعاليت شوراي امور سياسي و امنيتي به رياست شاهزاده محمد بنسلمان وليعهد سعودي قيد شده است. بنسلمان در اين تغييرات كابينه همه مناصبش را حفظ كرد. وي همه مناصبش به‌عنوان وليعهد، وزير دفاع، معاون شوراي وزيران، رئيس شوراي امور امنيتي و سياسي، رئيس شوراي امور اقتصادي و در واقع همه مناصب در دولت را چه مهم، چه كم‌اهميت، چه سياسي، اقتصادي يا نظامي يا امنيتي يا ديني و غيرديني حفظ كرده است تا پادشاه به مخالفان او اعلام كند كه تا پاي جان بر سر پادشاهي فرزندش ايستاده است.
منبع: روزنامه فرهيختگان؛ 1397،10،08
گروه اطلاع رساني**2059**2002
تهران- ايرنا- ملك سلمان، پادشاه عربستان سعودي پنجشنبه گذشته فرمان پادشاهي براي ترميم كابينه سعودي صادر كرد. در فرمان او همانقدر كه تغييرات سياسي بيشتر جنبه «نمادين» و «سوري» دارد، تغييرات امنيتي «جدي» و «حساب شده» صورت گرفته است.
