قلع و قمع شاليزارها، جنگل و ساحل شمال ايران نه پيشرفت و ارمغاني براي ساكنان آن در پي‌داشته و نه موجبات حفظ طبيعت را فراهم كرده است.
توسعه غير اصولي كشور به خصوص در شمال چهره واقعي خود را به نمايش گذاشته است. دستگاه صنعت براي برداشت هرچه بيشتر از معادن، جنگلها را محو يا تخريب مي‌كند و دستگاه‌هايي ديگر براي ايجاد اشتغال چشمان خود را به جنگل تراشي و از بين رفتن شاليزارها مي‌بندند؛ نمايش دردناك از نابودي بخشي از سرزمين!
**ساخت و سازهاي بيكاري زا
در اين زمينه معاون توسعه كارآفريني و اشتغال وزير تعاون، كار رفاه اجتماعي مي‌گويد: تغييركاربري بي رويه زمينهاي كشاورزي و ساخت و ساز در مناطقي از شمال كشور به ويژه مازندران يكي از علت‌هاي اساسي بيكاري در اين منطقه است.
عيسي منصوري مي‌افزايد: امروز شرائط به گونه‌اي است كه هويت اغلب روستاها به علت تغيير بي رويه كاربري اراضي در خارج از بافت و نيز ساخت و سازهاي غيرمجاز خدشه دارشده و با چنين وضعي ضمن آنكه هيچ اشتغال پايداري در اين مناطق ايجاد نشده است بلكه بسياري از فرصت‌هاي شغلي هم سلب شد.
وي توضيح مي‌دهد: به عنوان نمونه غرب مازندران كه اقتصاد آن برپايه كشاورزي، گردشگري و صنعتي تعريف شده، امروز در وضعيتي قرار گرفته كه اقتصاد آن به سمت و سوي خدمات يعني خريد و فروش زمين، ساخت و ساز يا موارد ديگري سوق پيدا كرده است. بسياري از كشاورزان و روستائيان زمين‌هايشان را به افراد غيربومي فروختند و روستاها از سكنه بومي خالي و تبديل به ويلا و شهرك سازي شده و هيچ تحولي در حوزه كسب و كار به وجود نيامده و همچنان وضعيت معيشتي مردم اين منطقه بدتر از دوره‌هاي گذشته مي‌شود. هرچند دولت ساز و كارهاي خوبي براي پيشگيري، مقابله و برخورد با تغيير كاربري و ساخت و سازهاي غيرمجاز اتخاذ كرده است، ولي در صورت ادامه اين معضل تمامي مزيت‌هاي حوزه گردشگري منطقه در كمتر از دو دهه آينده از بين خواهد رفت.
حسين معصوم، مشاور حقوقي وزير راه و شهرسازي و نماينده وزير در شوراي حفظ حقوق بيت‌المال هم با انتقاد از ساخت و ساز غيرمجاز در مازندران ، از رواج گسترده فعاليت غيرقانوني بنگاههاي مشاور املاك مازندران و تبليغات آزاد و بدون محدوديت اين بنگاهها در زمينه تغيير كاربري اراضي كشاورزي و ساخت و ساز غير مجاز در سواحل و جنگل‌هاي اين استان مي گويد: ساخت و سازهاي بيرويه در استان مازندران، علاوه بر ايجاد تركيب ناموزون در ساختار كالبدي اين استان، مشكلات عديدهاي را در راستاي تحقق اهداف و اجراي زيرساختهاي اقتصادي، اجتماعي و فرهنگي مازندران در پي داشته است؛ به گونه‌اي كه شاهد افزايش بيرويه ساخت و سازهاي غير مجاز در سواحل و جنگل‌هاي اين استان هستيم و تغيير كاربري اراضي كشاورزي به شكل بسيار وسيع توسط افراد سودجو و فرصتطلب را به وضوح ميبينيم.
**واردكننده خشكبار شديم
رئيس اتحاديه فروشندگان آجيل و خشكبار هم در انتقاد از سوداگري زمين و ويلا در شمال مي‌گويد: شايد بالغ بر 70درصد تخمه‌هايي كه در بازار ايران به فروش ميرسد چيني است، زيرا اراضي توليد خشكبار به ويلا تبديل شده اند.
مصطفي احمدي مي‌افزايد: با توجه به حجم پايين توليد كشور در زمينه برخي از انواع آجيل، نمونه‌هاي چيني با حجم بالا وارد بازار شده است و اكنون در حوزه انواع تخمه‌ها بخش قابل توجهي از محصولات بازار نمونه‌هاي چيني است. به عنوان مثال بالاي 90درصد از تخمه‌هاي كدوي مرمري چيني بوده و در حوزه تخمه آفتابگردان نيز بالغ بر 80درصد ظرفيت بازار در دست چين است. در ارتباط با تخمه كدوي گوشتي نيز 50 تا 60درصد بازار در اختيار محصولات چيني قرار دارد.
وي خاطرنشان مي‌كند:اكنون در زمينه كميت خشكبار ايراني بايد به اين نكته توجه كرد كه شمال كشور يكي از مناطق بسيار مناسب براي كاشت محصولات ما بوده است، اما حال كه در شمال همه زمينهاي شمال جاي خود را به ويلا داده‌اند ديگر زميني براي كشت تخمه و بادام باقي نمانده است.
**تبديل باغ‌هاي چاي به املاك
رئيس سازمان چاي هم مي‌گويد: يكي از دغدغه‌هاي اين سازمان كاهش سطح زيركشت باغات چاي است، چراكه «طرح‌هاي‌هادي» به باغات چاي ضربه مي‌زند و چايكار ترجيح مي‌دهد باغش را كه در طرح قرار گرفته، به واحد مسكوني تبديل كند.
محمدولي روزبهان مي‌افزايد: در كشور 28هزار هكتار باغ چاي وجود دارد كه در 21هكتار آن به طور مستمر توليد برگ سبز چاي انجام مي‌شود. كوچك بودن باغات چايكاري از سوي صاحبان باغات چاي موجب شده است كه در مجموع چايكاران از درآمد مناسبي براي گذراندن معيشت خود برخوردار نباشند.
**با متخلفان برخورد مي‌كنيم!
با وجود تخريب جنگلها به وسيله ويلاها و تار و مار شدن شمال ايران به دست سودجويان و انتقاد بسياري از كارشناسان و مسئولان كه بعضا به آنها اشاره شد اما سازمان جنگلها معتقد است كه با متخلفان برخورد قانوني مي‌شود!
حال بايد پرسيد دلايل ساخت اين تعداد زياد ويلا در جنگل‌هاي شمال چيست و سازمان جنگلها با چه موانعي مواجه است كه امكان مديريت و حفظ جنگلها را ندارد؟ همچنين يكي از دلايل ساخت ويلا در منابع طبيعي شمال بحث مستثنيات است. چرا جنگل به عنوان اموال ملي به دست اين و آن افتاده است كه هم آنها و هم سازمان براي معضل فوق توجيه داشته باشند؟
معاون امور جنگل سازمان جنگلها، مراتع و آبخيزداري كشور در پاسخ به اين سوال‌ها به «اطلاعات» مي‌گويد: اراضي جنگلي را مي‌توان در راستاي مقررات قانوني واگذار كرد، ولي جنگلها و مراتع را تحت هيچ شرايطي نمي‌توان واگذار و به بياني ممنوعيت مطلق در جهت واگذاري دارد.
عباسعلي نوبخت مي‌افزايد: همجواري و اتصال اراضي جنگلي با جنگلها، بعضاً موجب ايجاد شبهه در نزد عموم مي‌شود ضمن اينكه سازمان متبوع در تحقق مديريت و اهداف حفاظتي خود از جنگل‌هاي شمال از هيچ كوششي فروگذار نبوده و در حقيقت موانع احتمالي ايجادي را در جهت تحقق اهداف سازماني خود مرتفع مي‌كند. بديهي است در صورت ساخت ويلا در اراضي ملي يا اراضي جنگلي يا حتي در جنگل‌هاي شمال با متخلفان برخورد قانوني و با طرح دعاوي يا شكايت عليه آنان احقاق حق خواهد كرد.
وي در زمينه بحث مستثنيات به عنوان يكي از دلايل ساخت ويلا در شمال مي‌گويد: وجود مستثنيات اشخاص در اراضي جنگلي يا جنگل يا اراضي متصل به آن بعضاً موجب تصرف غيرقانوني بخشي از اراضي ملي توسط مالكان مستثنيات شده و طبيعتاً مشكلات و چالش‌هايي را موجب مي‌شود و با وقوف و علم به چنين اقداماتي به دور از چشم مأموران اين دغدغه‌ها مي‌بايست مرتفع شود. هرچند عليه تمامي متصرفان غيرمجاز منابع ملي با طرح شكايات يا دعاوي از سوي ادارات كل چهارگانه شمال اقدام مي‌شود.
معاون امور جنگل سازمان جنگلها درباره نقش جزيره‌اي عمل كردن دستگاهها و نهادها در بحث تغيير كاربري اعم از جنگل و اراضي شمال مي‌گويد: همسويي و تعامل دستگاههاي مختلف در حفاظت و صيانت از اراضي ملي و جنگلها اجتناب ناپذير است و تغيير كاربري عمدتاً از ناحيه مالكان مي‌بايست صورت گيرد نه متصرفان. بنابراين چنانچه شخص يا اشخاصي مترصد تغيير كاربري باشند بايد نخست احراز مالكيت شود و در اين گذر دستگاه محترم قضايي نيز با اوامر قضايي به موقع مي‌تواند در حفاظت و صيانت از اين منابع ملي و برخورد با متخلفان در تغيير كاربري نقش موثري ايفاد كند.
وي در پاسخ به اين سوال كه به نظر شما با اين روند تا چندسال ديگر مي‌توان شاهد ازبين رفتن كامل جنگلها مانند آنچه در كلاردشت و گلندرود رخ داده است- باشيم، خاطرنشان مي‌كند: وجود و استقرار مستثنيات اشخاص در ارتفاعات مناطقي از شمال كشور از جمله شهرستان كلاردشت موجب بروز برخي اشتباهات و ابهامات در نگرش كلي تصرفات به اراضي ملي شده است، درصورتي كه عمده ساخت و سازها در خارج از منابع طبيعي صورت گرفته و از حوزه وظايف سازمان متبوع خارج است. اما آنچه مربوط به منابع ملي يا به تعبير خبرنگار محترم، جنگل تلقي شده است اقدامات لازم از ناحيه مأموران در تشكيل پرونده‌هاي قضايي معمول و در مراجع محترم قضايي مطرح، رسيدگي يا در مسير قضايي و تشريفات آن قرار دارد.
نوبخت همچنين در پاسخ به اين سوال كه باتوجه به مهاجرت گسترده جمعيت به خصوص از مركز و جنوب كشور به شمال مخصوصاً به مازندران، آيا سازمان نگران منابع طبيعي و گسترده شدن تغيير كاربري‌ها نيست، مي‌گويد: قطعاً اين دغدغه‌هاي مطرح شده موجب نگراني است و بر اين اساس نيز سازمان متبوع با اجراي يك سلسله اقدامات مديريتي از جمله اجراي طرح ملي كاداستر، اخذ سند مالكيت، طرح بنچ مارك در كانون‌هاي بحراني، ارتقاء ضريب حفاظتي، اجراي ماده 64 مكرر (عوض و معوض) در جهت يكپارچه سازي اراضي و حتي تملك و خريد مستثنيات اشخاص محاط در جنگل و... حداكثر توان و تلاش خود را براي تثبيت مالكيت دولت و حفاظت از منابع جنگلي معطوف داشته است.
در خاتمه مي‌توان گفت كه با اجراي قوانين و مقررات مربوط و تعامل فيمابين و همكاري متقابل سازمان ثبت اسناد و املاك و با تهيه حدنگاري (كاداستر) و نقشه موردنياز در جهت تثبيت مالكيت دولت بر منابع ملي و... موضوع ماده 9 قانون افزايش بهره وري بخش كشاورزي و منابع طبيعي مصوب سال 89 مجلس محترم شوراي اسلامي بخش عمده دغدغه‌هاي بوجود آمده برطرف و اين امر مستلزم همكاري و تعامل تمامي دستگاههاي ذيربط و متوليان امر در تحقق فرمايشات مقام معظم رهبري كه فرمودند فرهنگ منابع طبيعي مي‌بايست به معارف عمومي تبديل شود، بوده و گامي موثر در حفاظت و صيانت از اين منابع خواهد بود.
معاون امور جنگل سازمان جنگلها با تشكر از حساسيت روزنامه اطلاعات، اذعان مي‌كند كه كمك و همراهي ارباب جرايد و اصحاب رسانه با سربازان خدوم و محافظان منابع ملي در سازمان جنگلها، مراتع و آبخيزداري كشور نقش مؤثري را در حفاظت از منابع ارزشمند جنگلي ايفا خواهد كرد.
**تغيير هويت شمال
اظهارات اين مقام سازمان جنگلها از تحت كنترل و عادي بودن شرايط در شمال در حالي است كه رئيس جامعه جنگلباني استان مازندران و عضو هيات علمي دانشگاه در پاسخ به اينكه با اين روند چه چشماندازي پيشروي شمال است، به روزنامه اطلاعات خاطرنشان مي‌كند: يك زماني ميگفتند عرصههاي جنگلي بايد اكوتوريسم شود اما بهجاي آن برجها و ويلاها قد كشيدند كه در نوشهر و چالوس شاهد آن هستيم. تغيير كاربري در اين نقطه بكر كشور رو به رشد و توسعه است.
اگر به همين منوال پيش برويم شمال به ساختمان تغيير هويت خواهد داد. تا همين الان هم اين معضل به شيوع آفات، بيماريها، سيلهاي مخرب وابستگي به واردات گسترده برنج و عوارض ديگر دامن زده است.
دكترمحمد اميني خاطرنشان مي‌كند: شمال كشورمان دارد از حالت توليدي خارج مي‌شود و كشاورزان ميروند تا اراضي خود را بفروشند كه اين موضوع چشمانداز خوبي براي آينده اين خطه گرانبها برجا نميگذارد. به گفته وي، 42 مؤسسه آموزشي غيرانتفاعي در شمال دائم دارند فارغالتحصيل توليد ميكنند در حالي كه از زيرساختهاي اشتغالي خبري نيست و اين سيگنال خطرناكي است.
اكنون شمال در وضعيت خاص قرار گرفته است. جمعيت دائم رشد مي‌كند، طلاق و بيكاري رو به رشد است و با اين هجوم جمعيتي كه از ساير نقاط به شمال به راه افتاده است، گسستگي فرهنگي هم شدت بيشتري پيدا مي‌كند. حتي اقتصاد شمال هم در امان نمانده و آسيب ديده است. مثلاً 65درصد دختران شمال بيكارند و اوليا مجبورند با زمينفروشي مشكلاتشان را بهصورت موقت حل كنند.
اميني يادآور مي‌شود: در شمال به فاصله هر 6-5 كيلومتر يك آبادي يا شهر وجود دارد كه اين امر به مديريت خاص نياز دارد. با وجود حراجي كه به اراضي و جنگلها زده شده است ديگر نمي‌توان آنها را احيا كرد.
بايد با قانون پيشرفته جلوي اين فاجعه را گرفت تا آتش تغيير كاربري بيش از اين دامن كشور را نگيرد. شمال كشور در حال خشك شدن است. ديگر جنگلها كمتر برف را ميبينند، تبخير از بارشها بيشتر شده و مقدار آب در دسترس روستاها كم شده است و به سمت خشكي پيش ميروند. اگر تغيير كاربري‌ها را هم به اين موارد اضافه كنيم، مخاطرات بزرگي دامن فرزندانمان را خواهد گرفت.
**نقش بي بديل جنگل
عضو جامعه جنگلباني مازندران هم در گفتگو با اطلاعات به كاركردهاي ذي قيمت جنگل كه به آساني در حال از بين رفتن است اشاره مي‌كند و مي‌گويد: بي شك براي جنگل و منابع طبيعي نمي توان بهايي در نظر گرفت و آن را در كفه ترازو قرار داد زيرا جنگل در تلطيف آب و هواي هر كشور نقش اساسي دارد و تقريباً 60درصد اكسيژن مصرفي جهان توسط جنگل و منابع طبيعي تأمين مي شود، افزايش ذخيره سازي سفره آبهاي زيرزميني را به دنبال دارد و اين ميزان در مناطق جنگلي 40 بار بيشتر از مناطق غير جنگلي است.
مهندس نادر رضائي مي‌افزايد: از بروز سيل هاي خانمان سوز و فرسايش زيانبار آبي و بادي و حركت شن هاي روان جلوگيري مي‌كند و موجب آرامش مردم و مانع نابودي مزارع و سبب حفظ خاك اين گوهر گرانبهاي طبيعت مي شود. جلوگيري از پرشدن پيش رس سدهاي كشور كه با هزينه هاي گزاف در مناطق ويژه با اهداف چند منظوره احداث مي شوند، دوام و قوام حيات وحش، كنترل سقوط بهمن و حفاظت جاده ها و خطوط آهن، جذب تا 50 درصد مواد راديواكتيو موجود در هوا، برقراري نظم مكاني، از بين بردن بسياري از عوامل فيزيكي و شيميايي آلودگي هاي آب و هوا، افزايش ضريب هوشي كودكان، برقراري تعادل بين عوامل اقليمي و ايجاد اشتغال مولد و سازنده براي تعداد كثيري از افراد جامعه و دهها فوايد اينگونه از جمله اثرات ثمربخش اين نعمت الهي است.
به گفته اين كارشناس جنگل، آثار زيانباري در تمامي سطوح جنگل هاي شمال كشور كاملاً مشهود است و متأسفانه و به دلايل گوناگون از جمله بيكاري و بالا بودن قيمت گوشت هر روز بر تعداد دام به ويژه دام هاي كتول كه آنها نيز عمدتاً از جنگل تعليف مي كنند، افزوده مي شود. همچنين در سال هاي اخير ويلاسازي و هجوم سرمايه داران غالباً غيربومي كه ظاهراً براي استراحت ولي در باطن غالباً براي خوشگذراني به اين مناطق هجوم آورده اند جايگزين كشاورزي كم بازده مورد اشاره شده است. شدت تهاجم ويلاسازان و سرعت ويلاسازي در اين مناطق به گونه اي است كه در صورت نيانديشيدن تمهيدات لازم در آينده آثار چنداني از جنگل باقي نمي ماند.
رضايي مي افزايد: البته در ارتباط با تبديل اراضي جنگلي به زمين هاي كشاورزي بايد از سرنوشت شوم كشوري چون اتيوپي درس عبرت گرفت كه مسئولان آن كشور به تصور افزايش توليدات محصولات كشاورزي سطح وسيعي از جنگل هاي خود را به مزارع تبديل كردند كه در فاصله زماني كوتاه و با از دست رفتن توان توليد، زمين هاي تبديلي وضعيتي اسفبار درآمد و ديدن صحنه پخش مواد غذايي ارسالي از مجامع جهاني و سر و كول پريدن مردم براي به دست آوردن قطعه اي از كمك هاي ارسالي قلب هر بيننده با وجداني را به لرزه در مي آورد.
منبع: روزنامه اطلاعات؛ 1397.10.10
گروه اطلاع رساني**9370**2002
تهران- ايرنا- جنگل‌هاي هيركاني ريه‌هاي شمال كشور و ميراث طبيعي بازمانده از دوران سوم زمين شناسي، در حال تخريب و نابودي است و حال ناخوشي ندارد. طي دهه‌هاي اخير طبيعت به عنوان اصلي‌ترين مزيت براي توسعه شمال مورد غفلت و فراموشي قرار گرفته است و اين بي تفاوتي چنان ضربه‌اي بر پيكره اين خطه از سرزمين وارد آورده است كه قابل محاسبه نيست.
