اهمیت جایگاه قرآن در ادب پارسی بر هیچكس پوشیده نیست. شاعران و نویسندگان بزرگ طی قرون متمادی احاطه و دانش و آگاهی خود را از قرآن و مفاهیم آن به خوبی نشان داده‌اند.
حافظ ، همان‌گونه كه از نامش پیداست، شاید در این میان معتبر‌ترین شاعری است كه روح احاطه به قرآن در غزلیاتش دیده می‌شود.
آنگونه كه از دیوان حافظ بر می‌آید، او در انواع دانش‌ها در زمانه خود سرآمد بوده است و جایگاه او در قرآن‌شناسی بسیار والاست تا آنجا كه تاثیر قرآن مجید بر اسلوب هنری او باعث انقلاب در غزل می‌شود.
حافظ بنا بر آنچه محققان و پژوهشگران دریافته‌اند قرآن را به چارده روایت از بر داشته است و این بدان معناست كه او در هر سوره، كلمات و تعابیر هر آیه را كه دارای قرائت های مختلف بوده، بر طبق روایت چهارده گانه قاریان قرآن بازمی شناخته است.
از سوی دیگر، جایگاه قرآن هم به مثابه كتاب آسمانی و معجزه الهی و هم در علومی همچون بلاغت و فصاحت انكارناشدنی و اعجاب‌انگیز است.
شیراز، شهری كه از دیرباز از بزرگ ترین و مشهور‌ترین نماد قرآنی كشور، یعنی دروازه قرآن برخوردار بوده است، جایگاهی است كه در آن، اوج هنر قرآنی در همه اركانش دیده می‌شود. از معماری بناها و مساجد گرفته تا حضور شاعرانی همچون حافظ و سعدی كه از قله‌های ادب پارسی اند و حضور عارفانی همچون باباكوهی و ابن خفیف و عالمانی همچون ملاصدرا احساس می‌شود.
تلاقی این همه هنر و معرفت در شیراز، دست‌اندر كاران عرصه فرهنگی را بر آن داشته است تا طرحی قرآنی و هنری را در شیراز اجرا كنند. طرحی موسوم به دولت قرآن كه چندی پیش در آخرین جلسه شورای فرهنگ عمومی فارس مطرح شد و كلیات آن نیز رای آورد.
در این طرح كه توسط بنیاد فارس شناسی و با همكاری نهاد ولی فقیه در استان فارس تدوین شده است، بر اساس جایگاه قرآنی حافظ و نیز نقش قرآن در زندگی فرهنگی و اجتماعی، ظرفیت آن را دارد كه میزبان كرسی بین‌المللی قرائت قرآن باشد.
این كرسی با نام حافظ ، مشهور‌ترین قاری قرآنی با چهره ادبی در جهان اسلام، نامگذاری شده است.
** طرح اثربخش بین‌المللی به مراسمی تشریفاتی بدل نشود
نماینده ولی فقیه در استان فارس و امام جمعه شیراز پیش از این در شهریورماه 97 طی سخنانی كه در مسجد فاطمه زهرا (س) شیراز عنوان كرد بر اهمیت پررنگ كردن جایگاه و صبغه قرآنی حافظ تاكید كرد و خواستار راه‌اندازی كرسی بین‌المللی قرآن كریم با نام خواجه حافظ شیرازی شد.
آیت‌الله لطف الله دژكام درباره تصویب كلیات طرح دولت قرآن در شورای فرهنگ عمومی استان به ایرنا گفت: اجرای این طرح با ملاحظاتی همراه است از این رو كه طنین این كار در عرصه جهانی باید از نظر علمی و فرهنگی در تراز فعالیت بین المللی باشد.
امام جمعه شیراز اضافه كرد: این دیدگاه در نگاه اعضای شورای فرهنگ عمومی فارس نیز منعكس بود و طبیعتا لطافت و ملاحظات دقیقی نیاز دارد تا آنگونه اجرا شود كه درخور شان حافظ و قرآن كریم باشد.
نماینده ولی فقیه در استان فارس ضمن برشمردن اهمیت كار كارشناسانه به عنوان پیش نیاز اجرای طرح‌های كلان افزود: برای اجرای طرح اثربخش بین‌المللی بدون آنكه به مراسمی نمادین و تشریفاتی بدل شود باید برنامه ریزی‌ها، اهداف و مقررات بالادستی فرهنگی مدنظر قرار گیرد و طرح‌هایی به تصویب رسد كه از عقبه كارشناسی مطلوبی برخوردار باشد.
وی با تاكید بر اینكه باید ظرفیت بین المللی خواجه حافظ شیرازی را در عرصه‌های مختلف عرفانی، ادبی و قرآنی با زبان فرهنگی تبیین كرد، ادامه داد: شكوفایی هرچه بیشتر ظرفیت‌های فرهنگی و قرآنی در سومین حرم اهل بیت (ع) در گرو عمل به این مهم است.
** حافظ بهترین گزینه برای گسترش علوم قرآنی است
رئیس بنیاد فارس شناسی و عضو هیات علمی دانشگاه شیراز كه مسئولیت نگارش طرح اولیه كرسی بین‌المللی تلاوت قرآن حافظ را بر عهده داشته است گفت: پیرو ملاقاتی با امام جمعه شیراز مبحث شناساندن بهتر شخصیت‌های بین المللی فارس مطرح شد.
منصور طبیعی افزود: در همین زمینه بحث معرفی حافظ باعنوان شناسه ای بین‌المللی در عرصه هنری و ادبی مطرح شد؛ همان‌گونه كه خودِ حافظ تلاش كرده هنر را در خدمت قرآن قرار دهد و به همین میزانی كه در خدمت قرآن بوده، مانا شده است.
وی با بیان اینكه براساس این دیدگاه، كارگروهی در دفتر نماینده ولی فقیه در فارس ایجاد شد گفت: جلسات متعدد برای نگارش طرحی با عنوان دولت قرآن برگزار شد.
رئیس بنیاد فارس‌شناسی گفت: در این طرح هدف اصلی تبیین جایگاه شیراز به عنوان سومین حرم اهل بیت (ع) و بهره گیری از حافظ با عنوان اسطوره‌ای بین المللی برای بسط معارف عمیق قرآنی و دینی در نظر گرفته شد و همچنین سعی كردیم افزون بر حافظ دیگر چهره‌های بین‌المللی فرهنگی و هنری شیراز را نیز لحاظ كنیم.
طبیعی به ایرنا گفت: حافظ را بهترین گزینه برای گسترش علوم قرآنی می دانیم و نشان دادن عظمت و نفوذ كلام آسمانی در افكار و باور شاعران ایرانی به ویژه حافظ شیرازی، توجه به مقام حافظ به عنوان بهترین جایگاه برای برگزاری كرسی های بین‌المللی تلاوت قرآن، نشان دادن تأثیر قرآن و سنت های دینی در اشعار حافظ و نیز شناخت، شناسایی و معرفی شاعران فارس از بعد از اسلام تاكنون از دیگر اهداف این طرح است.
وی برگزاری این رویداد را در گروه فعالیت چهار كمیته علمی پژوهشی یا ادبی قرآنی، هنرهای قرآنی، تبلیغات و اجرایی دانست.
طبیعی هدف كمیته علمی پژوهشی را تشویق اندیشمندان و مفسران قرآنی برای مطالعه عمیق شاعران فارس به ویژه حافظ و سعدی و بیان میزان چگونگی تاثیرپذیری آن ها از قرآن و شیوه‌های هنری و الگوهای مورد استفاده آن‌ها عنوان كرد و گفت: بر این اساس، ضمن تلاش برای ثبت زندگی قرآنی بر پایه فهم شاعران به عنوان الگوی هنری رایج در قرون متمادی، الگوسازی خوبی صورت خواهد گرفت.
البته رئیس بنیاد فارس شناسی تاكید كرد كه این سخن هرگز منافی تلاش‌های علمی صورت گرفته در این زمینه نیست اما غالبا باور بر این است كه عموم تحقیقات انجام شده درباره شاعران، به ویژه حافظ توسط ادیبان و بیشتر معطوف به كاوش های ادبی است حال آنكه حافظ با عنوان حافظ و قاری قرآن تاثیرپذیری عمیقی از این معجزه الهی داشته است و به همین دلیل استخراج و درك این تاثیرات و ورود به لایه های درونی اشعار او نیازمند آگاهی و آشنایی عمیق با قرآن است.
وی با بیان اینكه اوج تأثیرپذیری از قرآن را می‌توان در اشعار حافظ بیش از دیگران شاعران دید، افزود: بناست این طرح در وهله اول با حافظ آغاز شود و در ادامه به دیگر شاعران و هنرمندان نیز با همین رویكرد پرداخته شود.
طبیعی گفت:مهم ترین وظیفه كمیته هنرهای قرآنی علاوه بر شناسایی، سازماندهی و هماهنگی لازم برای توسعه هنرهای قرآنی در شیراز و فارس، اجرای برنامه‌های خلاقانه و زیبای هنری به ویژه در مناطق گردشگری نظیر آرامگاه حافظ و سعدی است.
رئیس بنیاد فارس‌شناسی با بیان اینكه شناسایی هنرمندان فعال در شاخه های مختلف هنرهای قرآنی از دیگر اهداف این كارگروه است گفت: برگزاری برنامه‌های تجلیل و بزرگداشت، برنامه ریزی كرسی های تلاوت قرآن با استفاده از قاریان برجسته در مساجد، حافظیه و دیگر اماكن عمومی به نحوی كه عامل جذب افراد به این هنر اصیل باشد و راه‌اندازی نمایشگاه قرآن با تاكید بر هنرهای قرآنی از دیگر فعالیت‌های این كارگروه تعریف شده است.
**ساخت نمادهای قرآنی پیگیری شود
عضو هیات علمی دانشگاه شیراز با اشاره به اینكه دروازه قرآن مهمترین نماد ورود به شهری است كه علاوه بر مدفن امام‌زادگان جلیل‌القدر از فرهنگ قرآنی خبر می‌دهد، گفت: دستگاه‌های متولی طی 40 سال جمهوری اسلامی، هیچ نماد قرآنی دیگری به شهر نیفزوده‌اند و این مساله از منظر برنامه ریزی و ساماندهی تبلیغات باید به صورتی زیبا، خلاق و ماندگار پیگیری شود.
طبیعی پیشنهاد داد: آماده سازی فضای حافظیه برای برگزاری برنامه های مختلف قرآنی، اختصاص محلی برای قرآن‌نگاران، ساخت نماد قرآنی در حافظیه به گونه ای كه در سایه دیگر نشانه‌ها قرار نگیرد و تاكید بر ساخت نمادهای ماندگار قرآنی توسط شورای شهر و شهرداری می‌تواند غبار مظلومیت را از چهره فعالیت های قرآنی بزداید.
** طرح دولت قرآن تحت الشعاع روز حافظ قرار نگیرد
رئیس دانشكده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه شیراز نیز در گفت و گو با ایرنا اجرای طرح بین‌المللی دولت قرآن را طرحی مطلوب و در عین حال خطیر برشمرد.
حجت الاسلام دكتر قاسم كاكایی برگزاری این طرح را در یادروز حافظ مناسب ندانست و بیان كرد: با آنكه جای چنین طرحی در تقویم فرهنگی شیراز خالی است، با توجه به برگزاری بیش از دو دهه یادروز حافظ در 20 مهرماه با سبك و سیاقی ویژه، بیم آن می‌رود كه این طرح تحت الشعاع مراسم همیشگی یادروز حافظ قرار گیرد.
وی افزود: بررسی و شناخت شخصیت عرفانی حافظ در سایه مفاهیم قرآنی در یادروز این شاعر آنچنان كه شایسته است، نمود نمی‌یابد.
عضو هیات علمی دانشگاه شیراز حافظ را برخوردار از شخصیتی چند وجهی و چند بعدی دانست كه در حوزه قرآنی برجسته است.
كاكایی با اشاره به این بیت حافظ در مثنوی آهوی وحشی كه می‌گوید 'چو من ماهی كلك آرم به تحریر/ تو از نون و قلم می‌پرس تفسیر' عنوان كرد: حافظ در حوزه تفسیر معنوی قرآن نیز چهره‌ای شایان توجه است و چنانچه جایگاه او به صرف تلاوت و قرائت قرآن محدود شود، بخشی مهم از شخصیت عرفانی او نادیده گرفته خواهد شد.
وی در شرح این نكته به بیت دیگری از حافظ استناد كرد كه می‌گوید ' عشقت رسد به فریاد گر خود بسان حافظ/ قرآن ز بر بخوانی با چارده روایت' و افزود: باتوجه به جایگاه بس رفیع عشق نزد حافظ، اگر توجه حافظ به قرآن را تنها به حوزه تلاوت و قرائت محدود كنیم، چهره حافظ مشوه می‌شود؛ از سوی دیگر با مطرح كردن بعد عرفانی شخصیت حافظ شاهد موضع‌گیری‌هایی خواهیم بود.
استاد بخش الهیات و معارف اسلامی دانشگاه شیراز به جنبه‌های هنری بسیار قرآن نیز اشاره كرد و از هنر‌‌هایی همچون خطاطی و موسیقی نام برد كه می‌توان هنر موسیقایی قرآن را كه در حافظ هم جلوه گر است، در زمره آن به شمار آورد.
كاكایی با اشاره به تفسیر‌های معنوی حافظ از بزرگانی همچون علامه طباطبایی، آیت‌الله شیخ علی سعادت پرور و آیت الله شیخ حسنعلی نجابت، این افراد را همدل حافظ خواند و گفت: آن‌ها می‌دانند كه حافظ از كدام ناحیه سخن می گوید؛ برهمین اساس اگر با درایت در این طرح ورود كنیم، حتی می‌توان در یادروز حافظ مباحثی را مطرح كرد كه با سبك و سیاق سنتی این روز هم‌سو باشد.
وی در ادامه با اشاره به جایگاه مولانا و محیط فرهنگی حاكم بر آرامگاه او در كشور تركیه، گفت: مولانا برای تركیه از چاه نفت باارزش‌تر است، این مساله را می‌توان در رعایت ادب در ورود به این آرامگاه این شاعر و نیز نقش كردن اشعار مولانا بر در و دیوار مشاهده كرد؛ درحالی كه برای ایجاد این فضای معنوی در آرامگاه حافظ كمتر برنامه‌ریزی شده است.
** ایجاد جریان معنوی در مقبره حافظ ضروری است
عضو هیات علمی دانشگاه شیراز تمركز بر ایجاد جریان معنوی در مقبره حافظ با بهره‌گیری از هنرهای تفسیری، خطاطی و موسیقی، خوشنویسی و نگارگری را ابزاری برای جامع‌شدن این طرح خواند.
كاكایی ابراز امیدواری كرد كه برنامه‌ریزی و اجرای طرح دولت قرآن به صورتی بنیادین و عمیق صورت گیرد و جایگاهی مناسب برای حافظ دوستان و حافظ پژوهان فراهم آورد.
** نیاز جامعه به قرآن
همچنین عضو كمیسیون فرهنگی مجلس شورای اسلامی با بیان اینكه انقلاب ما انقلاب فرهنگی بود و قانون اساسی و اصول كشور بر مبنای قرآن است، نیاز امروز جامعه به حضور قرآن در همه ابعاد زندگی را ضروری خواند.
اصغر مسعودی بیان كرد: این طرح با وجود برخورداری از دیدگاه بسیار جالب توجه، چند اشكال اساسی دارد؛ اول اینكه جایگاه اجرایی طرح مشخص نشده است؛ بدین معنا اگر عنوان كرسی بین المللی تلاوت را برای اجرای آن برگزینیم نیاز به زیربناها و فراهم آوردن امكاناتی است كه باید توسط یك متولی امر فراهم شود.
وی افزود: اگر سخن از علوم قرآنی نیز به میان آوریم، باید گفت حافظ با اینكه اشعاری پر از معارف قرآن دارد، درباره علوم قرآنی كمتر حرفی برای گفتن دارد؛ چراكه علوم قرآنی مربوط به مباحث بیرونی قرآن است و درزمره مباحث درونی این كتاب آسمانی نیست.
نماینده مردم نی ریز و استهبان در مجلس شورای اسلامی ابراز داشت: این طرح می‌تواند مقدمه‌ای باشد برای تعریف برنامه‌ای قرآنی كه با مشخص شدن جایگاه آن و پشتوانه اجرایی‌اش قابل برگزاری باشد.
** طرح دولت قرآن باعث تقریب مذاهب شود
رئیس كمیسیون فرهنگی شورای اسلامی شهر شیراز نیز در این باره عنوان كرد: اجرای طرح‌هایی بر مبنای قرآن كه با تقویت وحدت اسلامی در جهان اسلام و جوامع مسلمان و نیز كشور‌های غیراسلامی و تقریب مذاهب همراه باشد موضوعی است كه در سال‌های اخیر مورد توجه قرار گرفته است.
احمد تنوری ادامه داد: از همین رو برای اجرای طرح دولت قرآن باید به گونه‌ای عمل كرد كه همه موارد و ملاحظات برای اعتبار بخشی به همه مذاهب و وحدت جوامع اسلامی دیده شود.
وی عنوان كرد: در حوزه اعتبارات نیز در ابتدا باید سهم همه دستگاه‌ها و مدت زمان تامین آن مشخص شود تا كاری در خور اعتبار و آبروی نظام اسلامی صورت گیرد و با جایگاه شیراز در كشور و جهان اسلام متناسب باشد.
تنوری در مصاحبه با ایرنا با بیان اینكه عزم همه مسئولان شهر و استان و علاقه مندان به فرهنگ و هویت اسلامی این است كه جایگاه شیراز به عنوان دارالعلم جهان اسلام معرفی شود، گفت: كمیسیون فرهنگی شورای اسلامی شهر شیراز در حد وظایف و ماموریت های محوله خود به این موضوع می پردازد؛ هرچند امكان كمك شورا به این طرح محدود است.
7375/ 2027
شیراز- ایرنا- شورای فرهنگ عمومی استان فارس كلیات طرح كرسی بین‌المللی قرائت حافظ یا دولت قرآن را تصویب كرده است. بنابر این طرح جایگاه قرآن در میان شاعران و ادیبان بزرگ این شهر همچون حافظ بررسی خواهد شد و نیز شیراز می‌تواند به مامنی همیشگی برای شیفتگان قرآنی بدل شود.
