تفكر سیستمی، حلقه مفقوده تصمیم‌گیری‌ها و سیاست‌گذاری‎های كلان كشور

ایرناپلاس: به نظر شما فصل مشترك چالش‌های كشور در زمینه تصمیم‌گیری‌ها و سیاست‌گذاری‌های كلان چیست و چه راه‌حلی برای آن وجود دارد؟

حسینی: نبود دیدگاه سیستمی در لایه سیاستگذاری به‌ویژه در سطح كلان حاكمیت موجب می‌شود تصمیمات بدون وجود نگاه جامع به همه ابعاد مسئله و بی‌توجه به تبعات تصمیم‌گیری‌ها در گذر زمان و محدودیت منابع و شرایط موجود اتخاذ شوند. چنین تصمیماتی در طولانی‌مدت موجب هدر رفت سرمایه و منابع، دوباره‌كاری‌ها و اتخاذ تصمیمات غیراثربخش و در برخی موارد سلیقه‌ای می‌شود.

در بسیاری از این تصمیم‌گیری‌ها شاهد مدل‌های ذهنی افرادی هستیم كه نسبت به موضوعات مختلف، دیدگاه‌هایی جزیره‌ای، جناحی و غیریكپارچه دارند. در عمده موارد، به‌جای توجه به تبعات تصمیم و واكنشی كه ذی‌نفعان آن مسئله از خود نشان می‌دهند،‌ تصمیم‌گیران عمدتاً با عینك خود به مسئله می‌نگرند كه این باعث می‌شود تصمیماتی به‌ظاهر بهینه اتخاذ شود كه در دنیای بیرون لزوماً بهینه نیست.

عدم توجه به اثرات بلندمدت تصمیمات، تأخیرهای موجود در سیستم‎های اقتصادی-اجتماعی، واكنش ذی‌نفعان موجود در سیستم و مدل‌های ذهنی آنان و عدم توجه به ابعاد متنوع اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی، زیست‌محیطی، فناورانه و سیاسی مسائل كلان در كشور همه و همه نشان‌دهنده جاری نبودن رویكرد و تفكر سیستمی در بین تصمیم‌گیران است.

اما با نگاهی عمیق‌تر متوجه خواهیم شد كه نبود نگاه سیستمی تنها به لایه سیاستگذاران محدود نمی‌شود و در لایه مدیریتی، كارشناسی و حتی در بین عموم مردم نیز این مشكل وجود دارد. در واقع آحاد جامعه به دلیل عدم آگاهی، مطالبات سیستمی ندارند و از سوی دیگر، مدیران برای رفع معضلات، سیستم طراحی نمی‌كنند. از این رو، ترویج نگاه سیستمی در بین آحاد جامعه به‌منظور پیشگیری از برخی مسائل، پیش از اقدام به مدلسازی در حل این مسائل بسیار حائز اهمیت است.

آسیب‌های اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی، زیست‌محیطی و ... نیازمند نگاه سیستمی، جامع و تلفیقی است، زیرا رفع یك آسیب بدون توجه به پیشینه، علل اصلی وقوع آن، مسیر تاریخی آن و ... موجب بازگشت مجدد یا تبدیل شدن آن به یك آسیب دیگر (و چه بسا شدیدتر) می‌شود.

ایرناپلاس: ظاهرا دومین كنفرانس ملی پویایی‌شناسی سیستم‌ها در همین راستا برگزار خواهد شد، هدف از برگزاری این كنفرانس چیست؟

حسینی: هدف اصلی از برگزاری این كنفرانسِ سالانه، كمك به رشد و توسعه دانش تفكر سیستمی و روش‌شناسی پویایی‌شناسی سیستم‌ها در كشور در راستای حل مسائل در سطوح ملی و سازمانی و با تكیه ‌بر توسعه و تعالی سرمایه‌های انسانی كشور در بخش‌های اقتصادی، اجتماعی، زیست‌محیطی و ... است.

ایرناپلاس: آیا موضوع همایش منحصراً به رشته مدیریت و صنایع مربوط می‌شود یا سایر رشته‌ها هم می‌توانند مشاركت داشته باشند؟

حسینی: كنفرانس ملی پویایی‌شناسی سیستم‌ها محدود به رشته دانشگاهی خاصی نیست، چرا كه اساساً خود روش‌شناسی پویایی‌ سیستم محدود به رشته خاصی نبوده و آنجا كه بررسی و حل مسائل پیچیده به‌ویژه در زمینه سیاستگذاری و تصمیم‌گیری مطرح می‌شود، این روش كاربرد دارد و بالطبع این كنفرانس نیز پذیرای آخرین یافته‌های علمی مربوطه است. اگرچه عمدتاً در كشور از این روش در رشته‌های مهندسی صنایع، مدیریت و اقتصاد استفاده شده است.

در این كنفرانس مقالاتی كه با رویكرد سیستمی یا با استفاده از روش پویایی‌شناسی سیستم‌ها مسئله‌ای را بررسی كرده‌اند (محور كاربردی) یا پژوهشی در مورد توسعه تفكر سیستمی و روش پویایی‌شناسی سیستم‌ها انجام داده‌اند (محور روش‌شناسی)، ارائه خواهند شد.

ایرناپلاس: این كنفرانس در چه تاریخی و كجا برگزار خواهد شد؟

حسینی: این كنفرانس در روزهای 4 و 5 اردیبهشت ماه سال 98 به میزبانی دانشگاه شهید بهشتی برگزار خواهد شد و شركت‌كنندگان تا پایان بهمن‌ماه امسال مهلت دارند تا فایل كامل مقالات خود را از طریق وب سایت رسمی كنفرانس به آدرس irsdc2019.ir برای دبیرخانه ارسال كنند.

نتایج بررسی مقالات نیز در روز 22 اسفند ماه اعلام شده و صاحبان مقالات پذیرفته شده و نیز سایر علاقه‌مندان به حوزه تفكر سیستمی و پویایی‌شناسی سیستم‌ها تا 22 فروردین سال آینده برای ثبت‌نام در كنفرانس زمان خواهند داشت.

ایرناپلاس: برنامه‌ریزی و انجام امور اجرایی آن از چه زمانی آغاز شده است؟

حسینی: اقدامات اجرایی این كنفرانس از ابتدای آذرماه و با آغاز به‌كار رسمی دبیرخانه كنفرانس صورت جدی به خود گرفت. پس از آن، ظرف مدت كوتاهی وب‌سایت كنفرانس (IRSDC2019.ir) جهت اخذ و داوری مقالات طراحی و راه‎اندازی شد. ایجاد شبكه‌های اجتماعی كنفرانس جهت اطلاع‌رسانی در فضای مجازی نیز از دیگر اقداماتی است كه درجهت اطلاع‌رسانی و برگزاری هرچه بهتر كنفرانس تا كنون صورت پذیرفته است.

ایرناپلاس: مسئولان و اعضای كمیته‌های اجرایی چه كسانی هستند؟

حسینی: ریاست این كنفرانس بر عهده دكتر علینقی مشایخی، رئیس انجمن علمی پویایی‌شناسی سیستم‌ها خواهد بود. همچنین دكتر محمدرضا حمیدی‌زاده به‌عنوان دبیر كنفرانس و دكتر مسعود ربیعه به‌عنوان دبیر علمی كنفرانس هستند و مسئولیت اجرایی كنفرانس نیز به عهده بنده است.

ایرناپلاس: در حاشیه كنفرانس، چه برنامه‌های دیگری پیش‌بینی شده است؟

حسینی: با توجه به هدف اصلی این كنفرانس كه آشنایی بیشتر با جایگاه و كاربرد تفكر سیستمی و پویایی‌شناسی سیستم‌ها در حل مسائل و معضلات جاری كشور در سطوح و ابعاد مختلف است، مطابق سال گذشته امسال نیز در كنار برگزاری كنفرانس و ارائه نتایج پژوهش‌های شركت‌كنندگان، برای علاقمندان به این حوزه، كارگاه‌های آموزشی متنوعی در نظر گرفته شده كه بعد از تصمیم‌گیری نهایی از سوی مسئولان، مشخصات این كارگاه‌ها اعلام خواهد شد.

ایرناپلاس: حامیان كنفرانس چه نهادها و سازمان‌هایی هستند؟

حسینی: سعی شده است كمیته علمی كنفرانس به‌صورت منتخبی از اساتید برجسته دانشگاه‌های سراسر كشور باشد و بنابراین حامیان علمی این كنفرانس دانشگاه‌های معتبر كشور خواهند بود. همچنین سازمان‌ها و مراكز تحقیقاتی متعددی نیز ابزار علاقه كرده‌اند تا به‌عنوان حامی كنفرانس با دبیرخانه همكاری داشته باشند كه متعاقباً اسامی آن‌ها در سایت كنفرانس اعلام خواهد شد.

همچنین، در حال مذاكره با پایگاه استنادی جهان اسلام (ISC) هستیم كه ان‌شاءالله مقالات كنفرانس نیز در این پایگاه نمایه خواهند شد و حداكثر تا دو هفته پس از پایان كنفرانس در قالب كتابچه و CD توسط دبیرخانه كنفرانس منتشر خواهد شد. به‌علاوه، نسخه الكترونیكی مقالات از طریق پایگاه سیویلیكا برای علاقه‌مندان قابل دسترسی خواهد بود.

امیدوارم تا با حمایت مسئولان و همت اساتید و صاحبان تجربه در این حوزه، این كنفرانس گام مؤثری در جهت توسعه و اعتلای تفكر سیستمی و روش‌شناسی پویایی‌شناسی سیستم‌ها در سطوح مختلف جامعه باشد. در آخر لازم می‌دانم از تك‌تك دست‌اندركاران و همراهان كنفرانس و نیز همه مشاركت‌كنندگان كه حمایت‌های معنوی‌شان ما را دلگرم كرده و مشاركت‌های مادی‌شان تسهیل‌گر امور اجرایی كنفرانس ماست نهایت سپاس را داشته باشم.

**اداره كل اخبار چندرسانه‌ای**ایرناپلاس**