چقدر تا حضور ایران در جنوبگان باقی مانده است

وقتی صحبت از قطب می شود كوهی از برف و یخچال های سرد به ذهن می رسد، قطب جنوب اما منطقه وسیعی بین اروپا و آفریقا است و دانشمندان معتقدند منابع گسترده و غنی مختلفی از قبیل نقره، مس، طلا، نیكل، پلاتین، سنگ آهن، كروم، كبالت، مولیبدن، روی، سرب منگنز، تیتانیوم، نیكل و اورانیوم در آن فراوان است حتی با برخورداری از منابع سرشار طبیعی و انرژی دارای اهمیت اقتصادی و راهبردی است.
تقریبا 70 درصد منابع آب شیرین جهان در یخ های قطب جنوب قرار دارد این در حالی است كه این ناحیه سردترین منطقه جهان است و دمای آن حتی به منفی 90 درجه سانتیگراد نیز می رسد،
قاره جنوبگان با وسعت 14 میلیون و 600 هزار كیلومتر مربع ، بیش از هشت و نیم برابر مساحت ایران و پنجمین قاره از لحاظ وسعت و بزرگی است به طوری كه 10 درصد خشكی های جهان را به خود اختصاص داده است.
بر این اساس از سالها قبل رقابت تنگاتنگی بین كشورهای جهان برای انجام تحقیقات و فعالیت های علمی در قطب جنوب وجود دارد و حدود 30 كشور از جمله آمریكا، روسیه، شیلی، فرانسه ، آرژانتین، هند، پاكستان و برزیل در جنوبگان ایستگاه تحقیقاتی دارند.
دو نوع ایستگاه دائمی و فصلی در جنوبگان ایجاد شده كه بیشترین ایستگاه دائمی را روسیه با 10 ایستگاه دارا است و ایستگاه امریكا نیز از حد یك ایستگاه فراتر رفته و در واقع یك مجتمع تحقیقاتی است بنابراین با توجه به پیشرو بودن ایران در زمینه تولید علم و علوم دریایی نباید از این عرصه به دور باشد.
با توجه به اهمیت موضوع اكنون هفت كشور جهان به خصوص استرالیا، چین و روسیه در مورد این منطقه سرشار از منابع غنی دریایی، معدنی و نفت و گاز ادعای ارضی دارند و در این قاره یخی برای كسب منافع بیشتر با یكدیگر به رقابت پرداخته اند.
البته با توجه به پتانسیل بالای علمی و نیروی انسانی متخصص و علاقه مند سفر به آبهای دور در ایران چند سالی است كه تلاش برای حضور ایران در جنوبگان آغاز شده اما هنوز به نتیجه مطلوب نرسیده است زیرا بنا به گفته بهروز ابطحی رییس پژوهشگاه ملی اقیانوس شناسی و علوم جوی برای ایجاد یك ایستگاه تحقیقاتی در جنوبگان بین 40 تا 100 میلیون دلار هزینه نیاز است از این رو رسیدن به چنین هدفی نیازمند حمایت جدی دولت و تامین اعتبار مورد نیاز است كه با توجه به ارزش جنوبگان باید شرایط حضور ایران در آن منطقه هر چه زودتر فراهم شود.
علاوه بر این، كشورهای عضو معاهده جنوبگان در تلاش هستند تا حضور دیگر كشورها را در قطب جنوب محدودتر كنند . اكنون 52 كشور عضو معاهده جنوبگان هستند كه از این تعداد 30 كشور در قطب جنوب پایگاه تحقیقاتی دارند.
بر اساس پیمان جنوبگان، جنوبگان تنها منطقه‌ برای تحقیقات علمی است كه هر گونه فعالیت نظامی و ادعای مالكیت در آن ممنوع است. این پیمان كه دفتر آن از سپتامبر سال ۲۰۰۴ در بوئنوس آیرس آرژانتین قرار دارد، نخستین پیمان كنترل تسلیحات در زمان جنگ سرد است و سال ۱۹۵۹ و به دنبال ادعای مالكیت آرژانتین بر جنوبگان شكل گرفت. در واقع قدرت ‌های بزرگ مانند ایالات متحده آمریكا، شوروی سابق و انگلستان تصمیم گرفتند كه با ایجاد معاهده‌ای مانع سلطه كشورها بر جنوبگان شوند.
ابطحی روزچهارشنبه در گفت و گو با خبرنگار علمی ایرنا افزود: موضوع جنوبگان حدود سال 90 - 91 در پژوهشگاه ملی اقیانوس شناسی و علوم جوی مطرح شد البته قبل از آن هم پژوهشگاه در حوزه جنوبگان فعالیت های پژوهشی داشته است.
وی اظهار داشت: اوایل دهه 80 یك محقق از پژوهشگاه ملی اقیانوس شناسی و علوم جوی در یك دوره چند ماهه به همراه محققان روسی و هندی به جنوبگان اعزام شدند بعد از آن از پژوهشگاه محققی به منطقه اعزام نشد اما اتباع ایرانی برای تهیه فیلم مستند و یا اكوتوریسم سفرهایی داشتند.
ابطحی فعالیت علمی در جنوبگان را یكی از شاخص های پیشرفته بودن كشورها در حوزه علوم دریایی دانست و افزود: برای همین است كه كشورهای دارای قدرت علمی و اقتصادی تمایل زیادی برای حضور در جنوبگان و انجام فعالیت های علمی تحقیقاتی دارند.
وی با اشاره به اینكه ایران جزو كشورهای پیشرو علمی نه تنها در میان كشورهای در حال توسعه بلكه در كل دنیا است، افزود: ایران در تولیدات علمی رتبه 16 و در زمینه رشد پژوهش ، مقالات و اسناد بین المللی در زمینه علوم دریایی بعد از چین رتبه دوم را در جهان دارا است.
وی تاكید كرد: بنابراین جای رشد بیشتری در زمینه علوم دریایی در كشور وجود دارد كه لازمه آن جهانی كردن حوزه مطالعات خود است و یكی از مناطق كه می توانیم در آن فعالیت كنیم منطقه قطب جنوب است.
رییس پژوهشگاه ملی اقیانوس شناسی و علوم جوی افزود: كشورهایی كه در جنوبگان حضور دارند فعالیت های علمی تحقیقاتی با اهداف خدمت به بشر و توسعه علم انجام می دهند كه معمولا در زمینه تغییر اقلیم ، مطالعات نجومی و ذخایر زیستی است كه برنامه داریم همراه با دیگر كشورها وارد این مطالعات و كارهای تحقیقاتی شویم.
وی در خصوص دستاوردهای احتمالی این قبیل مطالعات تاكید كرد: این تحقیقات كمك می كند هم به توسعه علم در سطح جهانی نزدیك تر شویم و هم اینكه سطح محققان داخلی بالاتر رود و به سطح تراز جهانی نزدیك تر شوند.
ابطحی اظهار داشت: بر این اساس بسیار تلاش می كنیم كه ایران در جنوبگان ایستگاه داشته باشد اما نیاز به پشتوانه مالی و كمك زیادی از سوی دولت دارد اگر این كمك صورت بگیرد حتما تلاش خود را رای حضور بیشتر خواهیم كرد.
چندی پیش قرار شده بود كه در6 مرحله و در مدت 5 سال كار تاسیس اولین پایگاه دایمی ایران در قطب جنوب با هزینه ای حدود 300 میلیارد تومان انجام شود كه برای رسیدن به این منظور مركز ملی تحقیقات جنوبگان با تصویب وزارت علوم، تحقیقات و فناوری در پژوهشگاه ملی اقیانوس شناسی و علوم جوی راه اندازی شد اما تاكنون اقدامی عملی صورت نگرفته است.
ابطحی به هزینه بالای احداث ایستگاه تحقیقاتی دائمی در جنوبگان اشاره كرد و گفت: كشورهایی كه در سال های اخیر توانستند در جنوبگان ایستگاه دائمی احداث كنند حدود 40 تا 100 میلیون دلار هزینه كردند، كشوری كه جدیدا در آنجا ایستگاه دایر كرده كره جنوبی است كه حدود 100 میلیون دلار هزینه كرده و هندوستان نیز 6 سال اخیر ایستگاهی راه اندای كرده است.
ابطحی افزود: كشورهای دیگری هم به دنبال این كار هستند و یا اینكه از قبل ایستگاه داشتند، روسیه و امریكا دو كشوری هستند كه بیشترین امكانات را در جنوبگان مستقر كرده اند، بیشترین ایستگاه دائمی را روسیه دارد كه قدمت آنها به یك قرن می رسد، ایستگاه دائمی امریكا فراتر از یك ایستگاه است بلكه یك مجتمع بزرگ تحقیقاتی است.
وی تاكید كرد: از آنجا كه ایران از نظر علمی و نیروی انسانی متخصص برای حضور در جنوبگان مشكلی ندارد امیدواریم با حمایت دولت و تامین اعتبارات مورد نیاز هر چه زودتر شاهد حضور ایران در این منطقه باشیم.
علمی 9014**2017