به گزارش ايرنا، استان سمنان بيش از يكهزار اثر تاريخي، فرهنگي، معنوي و طبيعي شناسايي شده دارد كه حدود 700 اثر از اين تعداد در فهرست آثار ملي به ثبت رسيده است، شهرستان دامغان در اين استان، از شهرهاي تاريخي ايران محسوب مي شود كه يادگاران زيادي از دل تاريخ با خود به همراه دارد.
شهرستان دامغان از نظر پيشينه تاريخي يكي از قديمي ترين شهرهاي كشور و داراي ظرفيت بالايي در صنعت گردشگري است.
اين شهرستان داراي بيش از 2 هزار اثر تاريخي است كه تاكنون 500 اثر شناسايي و از اين تعداد 126 اثر در فهرست آثار ملي ثبت شده است.
مسجد تاريخانه دامغان در تاريخ 15 دي 1310 با شمارهٔ ثبت 80 به‌عنوان يكي ازآثار ملي ايران به ثبت رسيده‌است.
**جايگاه تاريخي تاريخانه
مسجد «تاريخانه» درجنوب شرقي دامغان دراستان سمنان ، يكي از نخستين مساجد ايران و جزو قديمي ترين بناهاي پس از اسلام است كه قدمت آن را بين سال 130 تا 170 هجري قمري بيان كردند.
عده‌اي بر اين باورند كه اين مسجد در زمان پيش از اسلام آتشكده بوده است و پس از تسلط اعراب، آن را ناريخانه خوانده اند و سپس به تاريخانه معروف شده است.
مناره اي دايره شكل در اين مسجد قرار دارد كه داراي كتيبه اي به خط كوفي مشتمل بر آيات قرآني است كه به نام باني آن، بختيار، فرزند محمد در تاريخ 420 هجري نام گذاري شده است.
ارتفاع كنوني اين مناره، 26 متر است و 86 پله دارد، محيط آن در پايين 13 متر است كه كم كم از آن كاسته مي شود و در بالا به 6٫8 متر مي رسد.
ساختمان مسجد دربردارنده يك صحن يا حياط مركزي است كه پيرامون آن را رواق‌هاي سرپوشيده در بر گرفته است، شبستان مسجد بر روي 18 ستون استوار شده است.
اين ستون‌ها يك متر و نيم قطر دارند و از نظر ويژگي‌هاي معماري همانند ستون‌هاي كاخ‌هاي ساساني هستند.
** مشخصات ظاهري اين يادگار دوره ايلخاني
در مسجد تاريخانه ستون‌هايي مدوّر قرار دارد كه با آجرهايي به طول 35 و به عرض 34 و ارتفاع هفت سانتي‌متر ساخته شده و به نام «چهل ستون» معروف است. تعداد ستون‌ها 26 عدد است كه 18 ستون آن در يك طرف و پنج ستون در سمت ديگر و سه ستون در مقابل قرار گرفته‌است.
محيط هر ستون در حدود پنج متر و بلنداي آن از سطح زمين تا محلي كه طاق‌ها برآن استوار شده است 2.84 متر و تا پشت بام 6 متر است.
در سال هاي اخير، اين مسجد در چند مرحله مرمت و بازسازي شد كه اين اقدامات از جمله موارد زيرساختي در راستاي ثبت اين مسجد در سازمان يونسكو بوده است.
اين مسجد از يادگاران دوره ايلخاني و روز 15 دي ماه سالروز ثبت اين اثر تاريخي در فهرست آثار ملي است كه كميته تخصصي شوراي فرهنگ عمومي شهرستان دامغان نيز اين روز را به عنوان روز مسجد تاريخانه دامغان نامگذاري كرده است.
** ثبت جهاني تاريخانه در دست اقدام است
سرپرست اداره ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري دامغان گفت: بناهاي تاريخي هويت و نشان هر شهر است و مسجد تاريخانه نيز هويت اسلامي شهر دامغان به حساب مي آيد.
مهدي قاسمي افزود: در حال حاضر اين مسجد كهن در راستاي حفظ، نگهداري و احياي بنا در حال مرمت است كه براي مرمت اين بناي تاريخي اعتبار 2 ميليارد و 500 ميليون ريال از محل اعتبارات ملي و استاني تخصيص يافته است.
وي افزود: اصلاح و كف سازي، نورپردازي داخلي و نماي بيروني، پشت بندها و استحكام بخشي ديوارها در حال انجام است.
قاسمي تصريح كرد: بدون شك، حفظ ميراث هاي هر شهر توسط اداره ميراث فرهنگي به تنهايي امكان پذير نيست، چرا كه اين آثار متعلق به همه مردم است.
وي افزود: اقدامات لازم براي ثبت جهاني اين بنا از جمله آزادسازي حريم، مرمت، ساماندهي و زيرساخت هاي لازم در حال انجام است.
سرپرست اداره ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري تصريح كرد: اين بناي تاريخي از بناهاي بي نظير ايراني است كه هيچ معماري غيرايراني در آن به كار نرفته است.
** تشكل هاي مردمي دغدغه مند براي حفظ تاريخانه
فعال فرهنگي و عضو سازمان مردم نهاد خانه تسنيم دامغان در گفت و گو با ايرنا، گفت: اين سازمان مردم نهاد با همكاري تعدادي از تشكل هاي مردم نهاد، درخواستي مبني بر معرفي اين اثر به عنوان نماد دامغان به شوراي فرهنگ عمومي ارائه كرد كه مورد تصويب اين شورا قرار گرفت.
سعيده سادات قدمي اضافه كرد: قرار گرفتن تاريخانه به عنوان نماد دامغان بدون شك دستاوردهاي مثبتي را در شهرستان، استان و حتي كشور به دنبال دارد.
وي تصريح كرد: معرفي اثر باستاني تاريخانه به عنوان نماد دامغان نزد افكار عمومي، مي تواند به عنوان مطالبه اي جدي زمينه ساز اقدامات ارزشمندي براي حفظ احيا و نگهداشت اين مسجد باستاني و فاخر شود.
قدمي، به ضرورت حفظ مسجد تاريخانه اشاره كرد و گفت: قدمت، پيشينه تاريخي و معماري باشكوه اين مسجد، مي تواند اين اثر فاخر 1300 را به مقصد مهمي براي گردشگران تبديل و به صورت غيرمستقيم باعث رونق شهرستان دامغان شود.
وي افزود: آزادسازي حريم تاريخانه از برنامه هاي جدي در راستاي حفظ اين مسجد است كه نياز به يك عزم عمومي از سوي مردم و مسئولان دارد تا با رفع موانع، شاهد ثبت اين بناي كم نظير در فهرست جهاني يونسكو باشيم.
وي اضافه كرد: خانه تسنيم دامغان، بازسازي و مرمت خانه اي قديمي در مجاورت مسجد تاريخانه را به منظور ايجاد خانه فرهنگ در دست اجرا دارد.
به گفته قدمي، اين بنا با حدود 70 سال قدمت در تملك اداره ميراث فرهنگي دامغان قرار دارد كه با هدف آزادسازي حريم مسجد تاريخانه، از سوي اداره ميراث فرهنگي از مالك اوليه خريداري و به اين سازمان مردم نهاد واگذار شده است كه از ابتداي آبان سال گذشته مرمت آن آغاز شد و در مراحل پاياني قرار دارد.
وي افزود: هزينه هاي اين بازسازي از سوي خيران و آجرنماي اين بنا نيز توسط ميراث فرهنگي شهرستان تامين شده است.
عضو سازمان مردم نهاد خانه تسنيم دامغان گفت: اين مجموعه به عنوان سراي فرهنگ داراي 2 كاربري اصلي مركز هدايت گردشگري و كانوني براي فعاليت هاي فرهنگي و ادبي است.
9856/6103
سمنان- ايرنا- مسجد تاريخانه دامغان از نخستين مساجد ايران و جزو قديمي ترين بناهاي پس از اسلام است كه نمادي از فرهنگ ايران زمين را با خود دارد و مي تواند ظرفيتي براي جذب گردشگران در استان سمنان باشد.
