كودكان كار، دست های كوچك با آرزوهای بزرگ

كودكان كار واژه ای است كه این روزها در بسیاری از مناطق كلانشهرها و نقاط مختلف كشور به گوش می خورد و این گروه را كودكانی شامل می شوند كه بازی های كودكانه، تحصیل و لذت از دوران شكفتن را تجربه نكرده و برای اندك درآمد خانواده سر از مشاغل كاذب و سخت و زندگی پرمخاطره و آسیب زا در می آورند.
این كودكان علاوه بر تحمل رنج ناشی از كار در بسیاری از موارد گرفتار آسیب های اجتماعی و خشونت های جبران ناپذیری می شوند و پیچیدگی اقتصادی خانواده آنان با مخاطرات جدی تری در هم تنیده و فرصت های كودكی و بزرگسالی آنان یكی پس از دیگری رنگ می بازد.
پیمان‌ نامه حقوق كودك، كنوانسیونی بین‌المللی است كه حقوق مدنی، سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی كودكان را بیان كرده و دولت‌هایی كه این معاهده را امضا كرده‌اند موظف به اجرای آن هستند و شكایت‌های مرتبط به آن به كمیته حقوق كودك ملل متحد تسلیم می‌شود.
این كنوانسیون در 20 نوامبر 1989 مورد پذیرش مجمع عمومی سازمان ملل متحد قرار گرفت و از 2 سپتامبر 1990 (سی روز پس از تودیع بیستمین سند تصویب یا الحاق) اجرایی شده ‌است.
تاكنون 193 كشور (تمام اعضای ملل متحد به جز ایالات متحده آمریكا) این سند را تصویب كرده‌اند یا به آن ملحق شده‌اند و جمهوری اسلامی ایران نیز در اسفندماه 1372 با «قانون اجازه الحاق دولت جمهوری اسلامی ایران به كنوانسیون حقوق كودك» و با تصویب مجلس شورای اسلامی و تایید شورای نگهبان این كنوانسیون را پذیرفت.
وزارت امور خارجه از سال 72 تا 88 به نمایندگی از دولت، امور مربوط به اجرای مفاد كنوانسیون و وظیفه نظارت، تنظیم و ارسال گزارش ادواری آن را بر عهده داشت اما از دی ‌ماه 1388 با مصوبه دولت، مسئولیت این كنوانسیون به وزارت دادگستری واگذار شده است.
این كنوانسیون شامل 54 ماده و 2 پروتكل اختیاری بوده كه چهار اصول پایه‌ای آن را جهت می‌دهد و كودك بر اساس ماده یك این پیمان به هر انسان كمتر از 18 سال گفته می‌شود.
بر اساس آمار سازمان جهانی كار (ILO)، سالانه 250 میلیون كودك پنج تا 14ساله در جهان محروم از كودكی می‌شوند كه بر طبق این آمار، 120 میلیون نفر از آن‌ها وارد بازار كار می شوند و به كار تمام‌ وقت مشغول هستند، 61 درصد این كودكان در آسیا، 32 درصد در آفریقا و هفت درصد در آمریكای لاتین زندگی می‌كنند.
آمارهای منتشره حاكی از آن است كه بیش از هفت میلیون كودك كار در ایران وجود دارد كه در مشاغل مختلف فعالیت دارند.
مدیر عامل موسسه آرامش كودكان آفتاب استان مركزی گفت: این موسسه تنها مركز فعال در استان مركزی در زمینه حمایت از كودكان كار و خیابان است كه فعالیت خود را از سال 1395 زیر نظر بهزیستی این استان آغاز كرده است.
«فیروزه علیمحمدی» افزود: 180 پرونده در خصوص كودكان كار و خیابان در شهرستان اراك در سنین 10 تا 15 سال تشكیل شده كه صاحبان 140 پرونده بومی و 40 پرونده مربوط به كودكان مهاجر از استان های همجوار و تبعه كشورهای خارجی است.
وی بیان كرد: بیشترین معضل كودكان كار و خیابان شهرستان اراك مربوط به خدمات گیران غیربومی و خارجی است كه به صورت فصلی به همراه خانواده خود در این شهر اقامت و اقدام به تكدی گری با شیوه های مختلف می كنند.
مدیر عامل موسسه آرامش كودكان آفتاب استان مركزی ادامه داد: بیشتر این كودكان بدون شناسنامه و هویت هستند.
علیمحمدی بیان كرد: در بررسی های صورت گرفته كودكان كار مهاجر از استان های همجوار در شهر محل زندگی قادر به فعالیت در مشاغل مختلف نیستند و نظارت مستمر مانع از به كارگیری غیرقانونی آنان است اما در اراك به راحتی فعالیت دارند.
وی تصریح كرد: تلاش های زیادی برای دریافت حكم از دادستانی برای این كودكان و ساماندهی آنان صورت گرفته اما هنوز چرخه اقدامات در این بخش كامل نیست و پیگیری ها ر دستور كار قرار دارد.
مدیر عامل موسسه آرامش كودكان آفتاب استان مركزی اضافه كرد: خانواده های اتباع خارجی به هر دلیل فرزندان زیر 18 سال خود را برای كسب درآمد به هر شغل وا می دارند كه این امر مغایر با كنوانسیون حقوق كودك است.
علیمحمدی گفت: كودكان كار و خیابان یك پدیده نامبارك در حیات اجتماعی محسوب می شود كه در صورت بی توجهی و ادامه روند در این مسیر، به آسیب های اجتماعی جبران ناپذیر گرفتار می شوند.
وی تاكید كرد: آموزش فنی و حرفه ای استان مركزی حمایت های ویژه ای از كودكان كار و مادران این گروه جمعیتی در زمینه آموزش های لازم فنی و حرفه ای برای داشتن شغلی مناسب در آینده برای این قشر دارد.
مدیر عامل موسسه آرامش كودكان آفتاب استان مركزی افزود: آیین نامه ساماندهی كودكان كار و خیابان در سال 1384 به تصویب مجلس شورای اسلامی رسیده و بر اساس آن 12 دستگاه بهزیستی، نیروی انتظامی، دادگستری، شهرداری، تعاون، كار و رفاه اجتماعی، بهداشت و درمان و آموزش پزشكی، بیمه خدمات درمانی، تامین اجتماعی، صدا و سیما، هلال احمر، آموزش و پرورش و كمیته امداد امام خمینی (ره) متولی ساماندهی كودكان كار و خیابان است.
علیمحمدی عنوان كرد: این آیین نامه تاكنون به روز رسانی نشده كه این مهم ضعفی جدی است و باید هرچه سریعتر با تكمیل اصلاحات در این بخش بستر خدمات موثر به كودكان كار و خیابان فراهم شود.
وی یادآور شد: این موسسه در راستای حمایت از كودكان كار و خیابان 25 تیرماه امسال كارگاه خیاطی و قالیبافی برای مادارن سرپرست این كودكان دایر كرده و تاكنون به 14 نفر در زمینه قالیبافی و هشت نفر در زمینه خیاطی آموزش های لازم را ارایه كرده است.
مدیرعامل موسسه آرامش كودكان آفتاب استان مركزی ادامه داد: فقر اقتصادی و فرهنگی مهمترین عامل گرایش كودكان به فعالیت های شغلی غیررسمی است و بیشتر این كودكان بدسرپرست و یا بی سرپرست هستند و درآمد ناچیزشان در سبد هزینه های خانوار حساب می شود.
علیمحمدی تاكید كرد: حمایت مسئولان از كودكان كار و خیابان و خانواده های آنان امری ضروری است زیرا زمانیكه این كودكان به 18 سال برسند از چرخه حمایت های ویژه خارج می شوند.
معاون سیاسی فرمانداری اراك نیز گفت: شمار كودكان كار خیابانی در فصول سال متغیر است و در 2 سال اخیر به طور متوسط 190 نفر در این زمینه شناسایی و ساماندهی شده است.
«علیرضا زارعی» افزود: بیشتر كودكان كار از استان های همجوار مركزی به این شهرستان مهاجرت می كنند.
وی بیان كرد: حضور كودكان كار خیابانی در بروز آسیب های اجتماعی نقش موثری دارد و بسیاری از این افراد مورد آسیب های جنسی و جسمی قرار می گیرند و یا از آنان بیگاری كشیده می شود.
معاون سیاسی فرماندار شهرستان اراك ادامه داد: فعالیت كودكان كار در خیابان ها چهره خوبی در جامعه ندارد و باید همه تلاش ها برای ساماندهی و جمع آوری موثر آنان به كار گرفته شود.
زارعی تصریح كرد: متولی ساماندهی كودكان كار خیابانی بهزیستی است اما فرمانداری اراك نیز در این راستا گام های خوبی برداشته در هر فصل نشست های ویژه ای در این خصوص برگزار می شود.
فرماندار شهرستان اراك نیز گفت: بسیاری از كودكان كار به دلیل مشكلات مالی از سوی خانواده ها به سر چهارراه ها فرستاده می شوند اما برخی از كودكان نیز به دلیل فرهنگ پایین خانواده ها و اعتقاد بر اینكه بچه باید از سنین پایین كار كند و روی پای خود بایستد وارد مشاغل دم دستی و كارهای خیابانی می شوند.
«حسین بختیاری» افزود: 76 كودك كار خیابانی پارسال در شهرستان اراك جمع آوری شد وخدمات مشاوره، مددكاری و روانشناسی به این كودكان و خانواده های آنان ارایه شد.
وی بیان كرد: 15 كودك كار و خیابانی در 6 ماه نخست امسال در اراك جمع آوری شده كه از نظر تعداد نسبت به مدت مشابه قبل كاهش چشمگیری داشته است.
فرماندار اراك ادامه داد: بیشتر مشاغل كودكان كار در زمینه خرده فروشی، پاك كردن شیشه خودروها در پشت چراغ های قرمز، واكس زدن و اسفند دودكردن و یا دریوزگی در محل قبور اموات است.
بختیاری اظهار كرد: فعالیت كودكان كار و خیابانی اراك بیشتر در تقاطع ها و پشت چراغ های قرمز است.
معاون امور اجتماعی اداره كل بهزیستی استان مركزی هم گفت: 180 كودك خیابانی كار از سال 95 و از طریق راه اندازی مركز حمایتی، آموزش و كودك و خانواده آرامش آفتاب اراك شناسایی شده و هم اكنون 100 كودك از این مراكز خدمات دریافت می كنند.
«اعظم علی مددی» افزود: 165 نفر از كودكان كار شناسایی شده در اراك ایرانی هستند و 15 نفر هویت خارجی دارند.
وی بیان كرد: پنج نفر از كودكان كار شناسایی شده در شهرستان اراك در گروه سنی زیر 6 سال، 63 نفر در گروه سنی 6 تا 11 سال، 73 نفر در گروه سنی 12 تا 14 سال و 39 نفر در گروه سنی 15 تا 18 سال است.
معاون امور اجتماعی اداره كل بهزیستی استان مركزی ادامه داد: سه نفر از این كودكان زیر سن تحصیل، 64 نفر در دوره ابتدایی، 72 نفر در دوره راهنمایی، 37 نفر در دوره متوسطه بودند و چهار نفر از آنها نیز ترك تحصیل كرده اند.
علی مددی تصریح كرد: 160 نفر از كودكان كار شناسایی شده این استان در اراك هیچ گونه بیماری نداشته و سالم بودند اما 20 نفر از آنها دارای بیماری های جسمی و معلولیت هستند.
مدیركل بهزیستی استان مركزی نیز گفت: بیشترین مشكلات كودكان كار این استان با 116 مورد به دلیل بدسرپرستی و 57 مورد به دلیل فقر مالی بوده است.
«زهرا امینی» افزود: پنج دستگاه چرخ خیاطی با پنج دار قالیبافی در سال جاری از اعتبارات بهزیستی برای حمایت از این كودكان خریداری و در اختیار مادران آنان قرار گرفته است.
وی بیان كرد: 30 نفر از مادران كودكان كار در سال جاری با حمایت این نهاد به كار گرفته شده اند و حمایت بیشتر از این كودكان و كاهش معضلات اجتماعی پیش روی این قشر نیازمند حمایت گسترده خیران، دستگاه ها و نهادهای مختلف است.
مدیركل بهزیستی استان مركزی ادامه داد: حدود 80 نفر از كودكان كار این استان در سال جاری از مستمری بهزیستی بهره مند شده اند و 20 كودك كار نیز در پشت نوبت قرار دارد.
امینی تصریح كرد: تفاهم نامه ای بهزیستی كشور با بنیاد بركت برای كودكان خیابانی منعقد كرده كه در این راستا كارت های بیمه برای تمام استان های كشور صادر شده كه به محض ارسال به خانواده های آنها تحویل می شود و پیش می شود تا 2 ماه آینده همه كودكان كار تحت پوشش بیمه قرار گیرند.
وی عنوان كرد: بهزیستی استان مركزی در مهرماه امسال به هر كودك كار و خیابانی سه میلیون ریال هزینه تهیه پوشاك و لوازم التحریر پرداخت كرده است.
مدیركل بهزیستی استان مركزی اضافه كرد: حدود 400 میلیون ریال نیز كمك های موردی به خانواده های بی بضاعت كودكان كار و خیابان این استان ارایه شده است.
امینی گفت: این نهاد در زمینه روانشناسی، مددكاری اجتماعی، بهداشتی و درمانی، آموزشی، مالی و حقوقی نیز در سال جاری به كودكان كار و خیابانی و خانواده های آنان ارایه كرده است.
وی ابراز امیدواری كرد كه آیین نامه كودكان خیابانی كه در وزارت كشور به روزرسانی شده، هر چه سریعتر به استان های كشور ابلاغ شود.
مدیركل بهزیستی استان مركزی افزود: افزایش حمایت از كودكان خیابانی در زمره تعهدات برنامه ششم توسعه است و بر اساس این برنامه باید هر سال تعداد پذیرش كودكان نسبت به سال قبل كمتر اما خدمات به این قشر بیشتر و تخصصی تر شود.
امینی عنوان كرد: تدابیر لازم برای راه اندازی مركز حمایتی و آموزشی كودكان كار شماره 2 اراك با عنوان طلوع مهر فرزندان ایران اندیشیده شده است.
استان مركزی با 12 شهرستان بیش از یك میلیون و 400 هزار نفر جمعیت دارد.
گزارش از معصومه صفری
3005/6013/3075/