در این مطلب به قلم ریحانه جاویدی آمده؛ مراكز بهاران، شفق و چندین و چند طرح مشابه دیگر، مراكز ترك اعتیادی است كه هربار به یك نام، یك شكل و یك طرح مشترك از یكی از نهاد‌ها سر برمی‌آورند و هیچ كس هم نمی‌خواهد بپذیرد كه برای این چرخه معیوب و رشد آمار آسیب‌های اجتماعی مانند اعتیاد و گسترش معتادان متجاهر باید طرحی نو داشت. این بار هم در ادامه طرح‌های گذشته كه اكثرا نتیجه موفقی به همراه نداشتند، كهریزك قرار است با نام «سروش» سرپناه تازه معتادان متجاهر باشد تا بعد از جمع‌آوری اجباری از سوی نیروی انتظامی در این مركز، دوران ترك و نقاهت را سپری كنند اما این مركز استاندارهای مد نظر سازمان بهزیستی را ندارد و هنوز میان سازمان بهزیستی كشور و نیروی انتظامی توافقی بر سر عملكرد آن صورت نگرفته است با این حال این نخستین بار نیست كه حل معضل اعتیاد درگیر فعالیت مراكزی می‌شود كه ضوابط بهزیستی را رعایت نمی‌كنند، چرا كه تاكنون تعداد مركز ترك اعتیاد غیرمجاز تا حدی زیادشده كه هیچ نهاد و سازمانی هم مسوولیت نظارت بر آن را به عهده نمی‌گیرد. با این حال به نظر می‌رسد عملكرد چندپاره و نبود هماهنگی میان سازمان‌ها از یك سو و متوسل شدن به روش‌های قدیمی كه پیش از این در آزمون تاثیرگذاری رد شده‌اند از جمله عواملی به شمار می‌روند كه سد راه حل معضل اعتیاد در كشور هستند در این راستا اگر مركز جدید سروش هم بخواهد با همان طرح‌های مشابه قبلی آغاز به كار كند، نتیجه آن از پیش معلوم است.
«سروش»؛ بدون ضوابط بهزیستی
پیشنهاد تبدیل بازداشتگاه كهریزك به مركز نگهداری از معتادان متجاهر برای نخستین بار در تیرماه امسال مطرح شد؛ پیشنهادی كه ابتدا با واكنش مثبتی از سوی سازمان بهزیستی همراه نشد اما درنهایت بهزیستی صدور مجوز برای این مركز كه نامش به «سروش» تغییر كرده است را به رعایت دستورالعمل‌های خاصی منوط كرد، بعد از آن آذرماه امسال بود كه سردار رحیمی، رییس پلیس پایتخت از تغییر كاربری بازداشتگاه كهریزك به محلی برای نگهداری و بازپروری معتادان متجاهر خبر داد. این پیشنهاد با هدف فراهم كردن ظرفیت كافی برای جمع‌آوری معتادان متجاهر از معابر و خیابان‌های شهر تهران مطرح و قرار بود مجوز فعالیت آن بعد از آنكه استانداردهای بهزیستی رعایت شد، از طرف این سازمان صادر شود با این وجود تا كنون سازمان بهزیستی چند نوبت از این مركز كه حالا با نام «سروش» شناخته می‌شود، بازدید انجام داده اما به نظر می‌رسد هنوز شرایط لازم برای صدور مجوز جهت نگهداری از معتادان متجاهر در این مركز، از سوی سازمان بهزیستی فراهم نشده است. داریوش بیات‌نژاد، مدیركل بهزیستی استان تهران در مورد صدور مجوز مركز ساماندهی معتادان متجاهر «سروش» گفت: طی بازدید تیمی اخیر ایرادهای سازمان بهزیستی برطرف نشده بود و بهزیستی آمادگی دارد بلافاصله بعد از برطرف شدن ایرادات مذكور مجوز مركز را صادر كند. براساس مصوبات، نظارت و ارائه مجوز به مركز ساماندهی معتادان متجاهر بر اساس دستورالعمل‌ها و پروتكل‌های موجود در سازمان بهزیستی صورت می‌گیرد. بهزیستی در تمام این مسیر به دنبال حفظ كرامت و سلامت معتادان است و مطلقا نظرات شخصی و دیدگاه‌های فردی در این حوزه وارد نمی‌شود. بهزیستی قصد ندارد تا فرآیند این كار را به عقب اندازد و یا چوب لای چرخ برخی از دستگاه‌ها قرار دهد.
مدیركل بهزیستی استان تهران افزود: سازمان بهزیستی تاكنون به شكل تیمی دوبار از مركز كهریزك بازدید كرده است كه نوبت اول در تاریخ هجدهم آذر ماه بوده و 9 ایراد به این مركز از سوی سازمان بهزیستی وارد شد. بازدید دوم از مركز كهریزك در تاریخ چهاردهم دی ماه صورت گرفته است، در این بازدید تیمی از شورای هماهنگی مبارزه با مواد مخدر و دیگر دستگاه‌ها حضور داشتند. اما در بازدید دوم ایرادهای مذكور برطرف نشده بودند. بهزیستی بعد از رفع ایرادهای مذكور آمادگی دارد تا بلافاصله مجوز مركز «سروش» را صادر كند، برطرف شدن ایرادهای مطرح شده از سوی بهزیستی برای حفظ سلامت و جلوگیری از شیوع بیماری‌های مسری برای معتادان ضروری و براساس پروتكل‌های این سازمان اجباری هستند.
اظهارات بیات نژاد در حالی است كه فرید براتی سده، معاون توسعه و پیشگیری از اعتیاد سازمان بهزیستی، درباره مركز سروش به تعادل گفت: «مركز كهریزك كه حالا با نام سروش قرار است شروع به كار كند، از این نظر ضوابط ما را ندارد، چرا كه این مكان پیش از این برای كاربری دیگری ساخته شده و حالا برای اینكه به كمپ ترك اعتیاد تبدیل شود باید تغییراتی در آن ایجاد كرد. اما نیروی انتظامی و سایر نهادهای مسوول درباره طرح كمپ سروش باید در نظر بگیرند كه سازمان بهزیستی، در شرایط فعلی درباره این كمپ شاخص‌های خود را به حداقل رسانده تا زودتر مجوز این مركز صادر شود چرا كه ما هم تمایل داریم از ظرفیت موجود برای بهبود رسیدگی به معتادان استفاده كنیم.» او افزود: « قرار نیست معتادان متجاهر را از شرایط بدی كه در جامعه دارند به یك شرایط بدتر منتقل كنیم. بهزیستی بر این موضوع تاكید دارد كه شان و كرامت انسانی این افراد در هر جایگاهی كه باشند باید حفظ شود چرا كه ما شاهدیم افرادی كه به صورت داوطلبانه برای درمان اعتیاد خود به مراكز مجاز مراجعه می‌كنند هم بعد از مدتی دوباره به اعتیاد برمی‌گردند حال شرایط این افراد كه معتاد متجاهر نامیده می‌شوند به مراتب دشوارتر است كه رعایت نكردن كرامت انسانی هم مراحل درمان آنها را پیچیده‌تر می‌كند.»
كمپ‌های غیرمجاز؛ بدون ناظر و متولی
تا امروز ایجاد كمپ های قانونی برای ترك اعتیاد كه استانداردهای لازم برای كمك به فرد معتاد را رعایت می‌كنند، یكی از این راهكارهای موثر برای حل این معضل بود اما به مرور كمپ هایی به صورت غیرقانونی و بدون مجوز در سطح گسترده و در مناطق مختلف ایجاد شد كه نه تنها مشكل اعتیاد افراد را حل نمی‌كند بلكه به سبب شیوه های درمان و نوع رفتاری كه با افراد معتاد می شود، آسیب های دیگری نیز به زندگی آنها وارد می كند، با این حال اگرچه تا امروز‌كمپ ترك اعتیاد غیرمجاز در كشور زیاد شده‌اند اما معلوم نیست نهاد ناظر بر عملكرد این كمپ‌ها كدام سازمان است، چرا كه آنطور كه براتی سده می‌گوید، نه تنها بهزیستی مسوولیتی برای نظارت بر این كمپ‌ها نداشته و فقط مسوول نظارت بر كمپ‌های مجاز است بلكه هیچ سازمان دیگری هم نه آمار دقیقی از تعداد این مراكز دارد و نه متولی رسیدگی به این مراكز است. او بیان كرد: «مسوول رسیدگی به مراكز غیر مجاز سازمان بهزیستی نیست، بلكه سازمان بهزیستی تنها مسوول مراكز مجاز است. نظارت سازمان به این معنی نیست كه مثل یك مأمور بالای سر كمپ ها بایستد. باید برای این مراكز دوره آموزشی بگذاریم و پروتكل‌های خود را آن قدر راحت بگیریم كه بتوانند خدمات بدهند. البته این كارها در گذشته كمتر شده است، آن هم به دو دلیل؛ نخست اینكه نه دبیرخانه ستاد مبارزه با مواد مخدر برای نظارت بر كمپ‌ها پول مورد نیاز را تأمین می‌كرد و نه اینكه خود سازمان پول كافی برای انجام این مهم در اختیار داشته است، البته امیدواریم امسال بودجه‌ای كه برای این سازمان مصوب شده، به صورت كامل از سوی دولت تخصیص پیدا كند. به علاوه كمپ‌ها چه كار می‌توانستند انجام بدهند كه انجام ندادند. كمپ‌ها كه جای درمان نیست، جای نگهداری معتادان است كه این كار دارد انجام می‌گیرد.»
براتی سده درباره نهاد متولی كمپ‌های غیرمجاز گفت: «در جلساتی كه با وزیر كشور داشتیم ایشان به صراحت گفتند پس از شناسایی مراكز غیر مجاز از سوی ناجا، بهزیستی و یا مردم نیروی انتظامی وارد عمل می‌شود و به آنها در ابتدا اخطار می‌دهد كه یا مجوز فعالیت دریافت كنند و یا آنجا را تعطیل كنند اگر خواستند مجوز بگیرند باید به بهزیستی یا دانشگاه علوم پزشكی مراجعه كنند و اگر این كار را انجام بدهد ما سعی می‌كنیم شرایط آنها را تسهیل كنیم تا بیایند زیر نظر قانون اما اگر نیایند نیروی انتظامی یك مهلت برایشان تعیین و سپس با حكم دادستانی مركز مربوطه را پلمب می‌كند.»
او با اشاره به اینكه با كمپ‌های مجازی كه بر اساس پروتكل بهزیستی عمل نكنند، از طریق كمیسیون ماده 26 و كمیسیون ماه 15 برخورد می‌شود، افزود: «این گونه نیست كه بر كمپ‌ها نظارت نشود. البته ممكن است دفعات نظارت كم باشد، كه این مهم نیز به دلیل كمبود امكانات است. ما نیروی كافی برای نظارت نداریم، با این وجود در این ارتباط تا كنون تعدادی كمپ تعطیل شده، اما آماری دقیق از مجموع آن ندارم.»
روزنامه تعادل
تهرام/7245/
تهران-روزنامه تعادل امروز-سه شنبه- در مطلبی با عنوان «طرح تكراری برای معضل اعتیاد»، چرخه معیوب و رشد آمار آسیب‌های اجتماعی مانند اعتیاد و تبدیل بازداشتگاه كهریزك به كمپ ترك اعتیاد معتادان متجاهر را مورد بررسی قرار داده است.
