حجت الاسلام فیرحی: امروزه حزب را شر لازم می دانند

به گزارش روز چهارشنبه خبرنگار گروه دانشگاه ایرنا، جلسه نقد و بررسی كتاب «فقه و حكمرانی حزبی» با حضور حجت الاسلام داود فیرحی نویسنده كتاب و عضو هیأت علمی دانشگاه تهران و احمد نقیب زاده استاد دانشگاه تهران برگزار شد.
فیرحی پژوهشگر علوم سیاسی و اندیشه سیاسی اسلام است. وی دارای دكترای علوم سیاسی از دانشگاه تهران و تحصیلات حوزوی تا سطح عالی بوده و استاد گروه علوم سیاسی دانشكده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران است. فیرحی استاد میهمان دانشگاه مفید قم است.
در ابتدای این نشست فیرحی درباره اثر خود گفت: این كتاب در ادامه مجموعه های دیگری كه تالیف كرده ام به نسبت سیاست و مذهب در ایران پرداخته است. این كار دو بخش دارد كه یكی همین كتاب فقه و حكمرانی حزبی است و دیگری درباره قانون كه به زودی منتشر می شود.
وی در باره تحزب در ایران اظهار كرد: جامعه ما از زمان مشروطه تاكنون با پدیده حزب مواجه بوده و در طی این دوران خیلی ها با حزب جنگیده اند اما اگر آن را از در بیرون كنند از پنجره باز خواهد گشت. برخی از این مخالفت‌ها از زاویه مذهبی صورت گرفته است.
فیرحی درباره وضعیت حزبی در بعد از انقلاب بیان كرد: با یك پارادوكس مواجه شدیم؛ از یك سو برخی از رهبران جمهوری اسلامی حزب جمهوری را تشكیل دادند كه ادامه تعداد زیادی حزب از دل آن بیرون آمد و از سوی دیگر مسئولان توضیحی درباره حزب نداشتند و از منظر دانش دینی به آن نپرداختند. تنها شهید بهشتی به عنوان تئوریسین حزب جمهوری اشاره هایی در این باره داشته است.
وی ادامه داد: تعداد زیادی از نیروهای مذهبی با مفهوم حزب مخالف بودند و از چند جهت استدلال می كردند. یكی اینكه حزب نهاد تفرقه افكنی است، عده دیگری از منظر حكومت فقیه حزب را رد می كردند و بعضی ها هم به طور كلی با دموكراسی و لوازم آن مخالف بودند.
این عضو هیأت علمی دانشگاه تهران با بیان اینكه در این كتاب سعی كرده رابطه فقه و حكمرانی حزبی را توضیح دهد، گفت: این كتاب كوشش می كند كه قالب بحث های فقهی را رعایت كند. در فقه دو كار انجام می دهیم؛ اول اینكه می بینیم موضوع چیست و آن را از منظر تحلیل های عرفی نگاه می كنیم و سپس بررسی می كنیم كه حكم این موضوع از میان احكام خمسه چیست؟ این كار هنجاری است و این كتاب جزء پژوهش های هنجاری به حساب می آید و از جنس جامعه شناسی، روانشناسی و سیاستگذاری حزبی نیست و درباره صحیح، ناقص و خطا و خوب و بد شرعی صحبت می كند.
وی افزود: در بخش موضوع شناسی از كتاب احزاب و گروه های ذی نفوذ دكتر نقیب زاده و همچنین نظریه بازی ها استفاده كردم و به حزب توده و حزب جمهوری اسلامی پرداختم تا قالبی در بیاورم تا آن را در قسمت دوم در سنت فقهی جست‌وجو كنم.
نویسنده كتاب «فقه و حكمرانی حزبی» اشاره كرد: ما در بین مسلمانان و جریان های مذهبی حزب داشتیم و داریم اما دانش حزبی نداریم. از زمان مشروطه در ایران، كشورهای عربی و اسلامی حزب تشكیل شده اما اینكه دانش حزبی چه نسبتی با دانش های مذهبی دارد وجود نداشته است. من در این كتاب به این موضوع و ریشه شناسی واژه ها پرداخته ام. علاقه من این بود كه در قالب دستگاه فقهی حكمرانی حزبی را توضیح بدهم. حزب یك نوع سیاست معطوف به رقابت و انتخابات را ایجاب می كند و سعی كردم نسبت حزب با سازمان زندگی، وكالت و... را تبیین كنم.
فیرحی درباره چند مدل برخورد با حزب در كشورهای اسلامی عنوان كرد: یك مدل منع حزب است، در دیگری حزب مجاز است اما به آن میدان داده نمی شود مانند كشور ما، در یك مدل حزب تشویق می شود، در دیگری سیستم انتخابات حزبی و وجود حزب ضروری است و...
وی پیشنهاد داد: اگر شورای نگهبان برای احراز شرایط وكالت و در جست وجوی قبولی یا رد كاندیداها، می‌توانست این موضوع را به شورای مركزی احزاب ارجاع دهد، جایگاه حزب در ایران تقویت می شد. این در حالی است كه اعضای اصلی یك حزب بر اساس قوانین كشور صلاحیت تشكیل حزب و حضور در شورای مركزی آن را داشته اند.
وی اظهار كرد: قانون انتخابات، قانون اساسی دوم است و خیلی این تلقی وجود دار د كه دستگاه فقهی در آن مشكل ایجاد كرده است اما در این كتاب نشان داده ام كه مشكل از این ناحیه نیست. سیاست های كلی انتخابات كه مجمع تشخیص مصلحت نظام آن را تعیین كرده است هنوز حزب به عنوان نیروی محركه انتخابات دیده نمی شود و در بهترین حالت نیرویی است كه تنور انتخابات را گرم تر می كند و جلوی حضور احزاب در قوای سه گانه را گرفته است.
این استاد دانشگاه تاكید كرد: در كتاب تاكیدم روی حزب نیست بلكه حكمرانی حزبی است و ضرورت حزب را مطرح نكرد، و آن را بدیهی فرض كردم. در ایران حزب وجود دارد اما حكمرانی حزبی نه. حزب یك ماشینی است كه انسان غیر مدنی را مدنی می كند و تنها كار آن تنظیم حكمرانی نیست زیرا می تواند حتی خانواده را تنظیم كند.
فیرحی در پایان خاطر نشان كرد: حزب یك نیاز فنی دولت مدرن مبتنی بر انتخابات است. مجلس در زمان مشروطه یك معضل بود اما امروز به یك امر عادی تبدیل شده است اما حزب هنوز هم معضل است.
**م.م **1601**