گيلان؛ سرزمين باران هاي نقره اي كه عنوان پرباران ترين استان كشور را به خود اختصاص داده، در مواقعي از سال شاهد بارش هايي سيل آساست كه موجب طغيان رودخانه ها و وقوع سيلاب مي شود و ساخت و سازها در بستر و حريم رودخانه ها و ساكنان آنها را در معرض تهديد قرار مي دهد.
برخي آمارها حاكيست كه حدود 400 واحد مسكوني در گيلان در حريم رودخانه ها ساخته شده و بيانگر آن است كه خطر در كمين خانوارهاي ساكن اين واحدهاي مسكوني در صورت وقوع سيلاب است.
به طور مشخص و طي سال گذشته و امسال، سيلاب هايي سنگين مناطقي از گيلان را درنورديد و در پي بارش شديد باران و سيلاب در مردادماه سال گذشته، 10 ميليارد ريال به استان خسارت وارد شد. خردادماه امسال نيز سيلاب در روستاي كاكرود منطقه اشكورات رودسر به وقوع پيوست كه شدت جريان آب، چهار خانه روستايي را كه در بستر رودخانه بودند، با خود برد و چهار كشته بر جا گذاشت.
نيمه مهرماه امسال نيز مناطق وسيعي از استان از جمله ماسال، فومن، تالش، املش، شفت، لنگرود و رودسر دچار سيلاب بود كه به ده ها واحد مسكوني آسيب جدي وارد شد و در مجموع افزون بر 600 ميليارد تومان خسارت به بار آورد.
گيلان 54 رشته رودخانه اصلي به طول دو هزار و 700 كيلومتر دارد و از سال 1386 كه طرح مطالعات تعيين حد بستر و حريم رودخانه ها آغاز شده؛ تاكنون مطالعات يك هزار و 200 كيلومتر رودخانه انجام شده است.
سوم دي ماه جاري نيز با تأكيد مصطفي سالاري استاندار گيلان و با هدف ساماندهي رودخانه‌ها، كاهش مخاطرات و خسارات ناشي از سيل، شفاف سازي و ساده سازي فرآيند برداشت از مصالح رودخانه‌اي و با حضور دستگاه‌هاي ذيربط و نهادهاي نظارتي، شيوه نامه ساماندهي و كنترل سيلاب رودخانه‌هاي استان منتشر شد؛ در اين شيوه نامه، سه روش براي ساماندهي رودخانه‌ها توسط واحدهاي دانه‌بندي، پيمانكاران پروژه‌هاي عمراني بزرگ و ساماندهي ضمن برداشت با اهداف و فرآيند شهرستاني مدنظر قرار گرفته كه در روش سوم با هدف پيشگيري از مخاطرات سيل در شهرستان و نيز بهسازي و بهبود مسيل هاي موجود، اختياراتي به كارگروه‌هاي شهرستاني براي ساماندهي رودخانه‌ها داده شده است.
** تسهيلاتي براي خروج از حريم رودخانه
ستاد مديريت بحران و بنياد مسكن گيلان با در نظر داشتن تسهيلاتي بلاعوض و ارزان قيمت، مشوق هايي براي كمك به خروج خانوارهاي ساكن در حريم رودخانه ها ارائه كرده اند.
در همين رابطه معاون بازسازي و مسكن روستايي بنياد مسكن گيلان از اختصاص كمك بلاعوض و تسهيلاتي با كارمزد اندك براي سيل زدگان استان خبر داد و گفت: براساس مصوبه هيات وزيران، 19 ميليارد و 500 ميليون تومان كمك بلاعوض براي سيل زدگان در استان اختصاص يافت.
اميررضا رحمتيان در گفت وگو با ايرنا با بيان اينكه اين اعتبار براي سيل زدگاني كه طي سالجاري دچار خسارت شده اند، در نظر گرفته شده، افزود: اين اعتبار براي تعميرات واحدهاي مسكوني شهري و روستايي، دو ميليون تومان كمك بلاعوض و 12 ميليون تومان تسهيلات بانكي با كارمزد چهار يا پنج درصد است ضمن آنكه سيل زدگان مي توانند دو ميليون تومان كمك بلاعوض هم براي خريد اثاثيه منزل دريافت كنند.
وي ادامه داد: به سيل زدگاني كه خانه هاي آنان قابل سكونت نيست، براي خريد زمين در مناطق روستايي 10 ميليون تومان كمك بلاعوض و براي احداث واحد مسكوني 35 ميليون تومان پرداخت مي شود همچنين به سيل زدگاني كه در مناطق شهري قصد احداث واحد مسكوني دارند، 11 ميليون تومان كمك بلاعوض و 50 ميليون تومان تسهيلات كم بهره پرداخت خواهد شد.
رحمتيان بيشترين خسارت وارده به واحدهاي مسكوني در سيل استان را مربوط به واحدهايي عنوان كرد كه در حريم رودخانه ها واقع شده اند و گفت: خانوارهاي ساكن در حريم رودخانه ها مي توانند علاوه بر استفاده از تسهيلات يادشده، 10 ميليون تومان ديگر نيز كمك بلاعوض بابت تامين زمين دريافت كنند.
به گفته معاون بازسازي بنياد مسكن گيلان ، با دريافت اين تسهيلات و احداث واحد مسكوني، متقاضيان اجازه سكونت در خانه هاي قبلي خود واقع در حريم رودخانه ها را نخواهند داشت.
مديركل ستاد مديريت بحران استانداري گيلان نيز در گفت وگو با ايرنا با اشاره به خسارت هاي ناشي از وقوع سيلاب گفت: امسال شاهد وقوع چندين سيلاب در خرداد و مهرماه در شرق و غرب استان بوديم كه فقط در يكي از اين سيلاب ها كه 12 شهرستان استان را درگير كرد، حدود 650 ميليارد تومان به تاسيسات زيربنايي و مسكوني استان خسارت وارد شد.
رضا اسلامي با تاكيد بر ضرورت بكارگيري راهكارهايي همچون ساماندهي رودخانه ها ، آبخيزداري و ارتقاء آگاهي مردم براي پرهيز از سكونت در حريم رودخانه ها تصريح كرد: در همين رابطه ستاد مديريت بحران، تسهيلاتي را براي كمك به خروج ساكنان حريم رودخانه ها در نظر گرفته كه آن را در اختيار بنياد مسكن قرار داده است.
وي ضمن تاكيد بر لزوم اتخاذ راهكارهايي براي جلوگيري از وقوع سيلاب يا وارد آمدن كمترين خسارت در زمان وقوع سيل، از مردم خواست تا هشدارها و اخطاريه هاي هواشناسي را جدي بگيرند و به آن توجه كنند ضمن آنكه فرمانداري ها و بخشداري ها نيز بايستي بطور دقيق نظارت داشته باشند تا كسي در حريم رودخانه ها دست اندازي نكند.
** تهديدات ناشي از تصرفات غيرمجاز در حريم رودخانه ها
صدور مجوز براي ساخت و ساز در حريم رودخانه ها نيازمند استعلام از شركت آب منطقه اي است؛ به عبارت بهتر قبل از صدور مجوز از ديگر دستگاه ها، بايد از شركت آب منطقه اي براي رعايت فاصله قانوني تا رودخانه ها استعلام شود. كارشناسان آب منطقه اي معتقدند يكي از مهمترين دلايل وقوع سيلاب در استان، تصرفات غير مجاز در حريم رودخانه ها و برداشت هاي غير مجاز مصالح ( شن و ماسه) از بستر آنهاست و با اشاره به وقوع سيلاب هاي مهرماه امسال، مي گويند اين سيلاب ها در بازه زماني كم، اما با بارش هاي شديد اتفاق افتاده و تخريب هاي منابع طبيعي و چراگاه هاي بالادست و عدم اجراي طرح هاي آبخيزداري در حوزه آبريز از ديگر دلايل وقوع سيلاب عنوان شده است.
** ضروت جلوگيري از ساخت و ساز در حاشيه رودخانه و مسيل ها
رئيس سازمان نظام مهندسي ساختمان گيلان نيز در گفت وگو با ايرنا ساخت و سازهاي غيرمجاز در بستر و حريم رودخانه‌ها را يكي از اصليترين علل بروز سيل در استان دانست و اظهار داشت: ساخت و ساز در حريم رودخانه ممنوع نيست اما بايد به كاربري رودخانه از نظر اكولوژي توجه داشت و همزمان محدوديت هاي مورد نياز براي استقرار سازه مربوطه را مد نظر قرار داد.
عبدالرضا قاسميان لنگرودي تصريح كرد: اگر دستگاه‌هاي متولي با نظارت دقيق از صدور هرگونه مجوز جلوگيري كنند، قطعا ميزان اين تهديد براي مردم كاهش مي يابد.
وي با بيان اينكه قوانين و مقررات براي ساخت و ساز در حريم رودخانه‌ها تكاليف مشخصي دارد، افزود: قوانين اين بخش از اراضي را متعلق به دولت مي‌داند اما بعضي از سودجويان و شايد هم عده‌اي از مردم نا آگاه بدون توجه به قوانين در جستجوي بهره برداري از اراضي جذاب (از نظر اكولوژيك و اقتصادي) حاشيه رودخانه ها به هر قيمتي هستند.
به گفته قاسميان، سودجويان قصد دارند با ساخت و سازهاي غيرمجاز، پول فراواني را بدون توجه به عواقب كارشان به دست آورند كه اين امر نه تنها موجب واردآمدن خسارت هاي جاني و مالي فراواني ميشود، بلكه به محيط زيست نيز آسيب وارده كرده و در بلندمدت، ويژگي هاي اكولوژيك منطقه را دستخوش تغييرات نامطلوبي خواهد كرد.
وي خاطرنشان كرد: برداشت بي رويه شن و ماسه از بستر رودخانه، خانه سازي در حريم و بستر رودخانه، احداث سازه هاي تقاطعي و ... موجبات تعرض به رودخانه را فراهم مي آورد و تعادل و پايداري آن را برهم ميزند؛ حال با توجه به اينكه در خصوص عدم ساخت و ساز در حريم رودخانه بسيار تاكيد شده، بايد دستگاه هاي مرتبط تمام توان خود را به كار گيرند تا از هرگونه فعاليت و انجام معامله در حاشيه رودخانه و مسيل ها بطور جدي و قانوني جلوگيري شود.
رئيس سازمان نظام مهندسي ساختمان گيلان با بيان اينكه ايران با توجه به آمارهاي جهاني جزو 10 كشور اول دنيا به لحاظ تنوع و حجم وسيع خسارت هاي ناشي از حوادث طبيعي است، گفت: بسياري معتقدند مفهوم و جنس سيل كاملاً متفاوت از ساير حوادث طبيعي است و اگر مديريت علمي و صحيح انجام شود، نه تنها يك تهديد نيست بلكه فرصتي براي سيراب‌كردن سفره‌هاي زيرزميني، مديريت مخازن سد‌ها و تدارك آب شرب و كشاورزي محسوب مي شود.
بر اساس تحقيق دانشگاهي انتشار يافته در سيزدهمين همايش ملي علوم و مهندسي آبخيزداري ايران و سومين همايش ملي صيانت از منابع طبيعي و محيط زيست كه مهرماه امسال برگزار شد؛ دخل و تصرف در بستر رودخانه ها با برداشت غير اصولي از مصالح موجود در آنها، تجاوز به حريم رودخانه ها و از بين بردن مراتع و جنگل ها از عوامل وقوع سيلاب ها در گيلان شناخته شده و احداث سيل بندها ، مسيل برگردان ها ، ديوارهاي حفاظتي سيل گير و طرح هاي آبخيزداري از راهكارها براي جلوگيري سيل ذكر شده است.
وفق اين تحقيق كه سيلاب هاي استان از سال 1370 تا 1396 را مورد بررسي قرار داده، تعداد 147 مورد بارندگي منجر به وقوع سيل در گيلان رخ داده و بيشترين تعداد وقوع سيلاب در سال هاي 1372 و 1380 با 14 مورد سيل بوده و كمترين وقوع سيل در سال هاي 1374، 1392 و 1395 گزارش شده است.
آمارهاي ثبت شده نشان مي دهد كه تعداد سيل هاي داراي تخريب در نيم قرن اخير در استان گيلان به طور فزاينده اي رو به افزايش است و بر اين اساس؛ بايد تدابيري درست و اصولي براي مقابله با آن انديشيده شود.
7296/2007/
رشت- ايرنا- خسارتهاي ناشي از وقوع سيلاب ها در استان گيلان، به دليل دست اندازهاي انساني به محيط طبيعي است حال اينكه كارشناسان؛ مديريت علمي سيلاب را فرصتي براي سيراب كردن سفره هاي زيرزميني و تدارك آب براي مصارف كشاورزي مي دانند.
