وقتی پنجشنبه 30 دی 95 خبر حریق در پلاسكو اعلام شد، هیچ‌كس فكر نمی‌كرد كه ممكن است، ساختمان پلاسكو بر اثر آتش‌سوزی ریزش كند. ساعت‌ها همه در شك چنین حادثه بزرگی در مركز تهران بودند و فیلم‌های لحظه تخریب را بارها و بارها تماشا كردند تا بتوانند این حادثه را باور كنند.
در میان مردم آتش‌نشانانی بودند كه از ابتدا درباره احتمال هر گونه تخریب و ریزش آگاهی و تجربه داشتند و باز هم به كار و یاری رسانی به مردم ادامه دادند، رفتاری كه موجب شهادت چندین نیروی آتشنشانی شد. 9 روز عملیت نجات و آواربرداری طول كشید و حال دومین سالگرد تخریب این ساختمان، شهادت آتشنشانان و از بین رفتن دارایی و سرمایه كسبه پلاسكو است.
برخی از مسئولان از وقتی كه بخشی از پلاسكو تخریب شد در آن منطقه حضور داشتند و آواربرداری و امدادرسانی را دنبال می‌كردند، رئیس پیشین كمیسیون عمران شورای شهر هم از همان افراد است.
او درباره وضعیت ساخت و ساز درباره بازمانده از ساختمان پلاسكو بعد از دو سال به «آرمان» می‌گوید: آخرین خبری كه دارم این بود كه مجددا برای محل پلاسكو مجوز داده شود تا در سطح و سطوح مجاز پهنه دوباره ساختمان پلاسكو توسط بنیاد مستضعفان ساخته شود. اقبال شاكری ادامه می‌دهد: قبلا گزینه‌های مختلفی برای آن محل پیشنهاد شده بود و به اینجا می‌رسید كه بخشی به كاربری‌های از جمله آتشنشانی و مركز ایمن سازی و مبارزه با حریق اختصاص داده شود.
پیشنهاد دیگر مكانی برای یادبود آتشنشان‌های شهید بود در نهایت بعد از اینكه دوره ما تمام شد و پیگیری‌هایی كه از طریق جرائد داشتم و گاهی از همكاران شهرداری پرسیدم متوجه شدم اجازه داده شده در محل فعلی مجددا این ساختمان ساخته شود.
او در ادامه به دو قسمت از پلاسكو كه تخریب شده و بخشی كه پابرجاست اشاره می‌كند و ادامه می‌دهد: پلاسكو یك برج پلاسكو داشت و یكی ساختمان «L» مانندی كه در شمال پاساژ قرار داشت تا جایی كه من مطلع هستم و با مسئولان نظام مهندسی كه مسئول استحكام و امنیت ساختمان هستند گفت‌و‌گو شده بود اعلام كرده بودند كه باقی مانده پلاسكو نیازمند مقاوم‌سازی است و نمی‌توان در وضعیت موجود از آن استفاده كرد. بنابراین در وضعیتی كه از ساختمان پلاسكو باقی مانده است، اگر بخواهند استفاده كنند باید مقاوم‌سازی انجام شود.
شاكری درباره وضعیت كسبه این ساختمان تجاری توضیح می‌دهد: برای كسبه گروهی از طرف شورای شهر تشكیل شد و قرار بود وضعیت كسبه را پیگیری كنند. آنها به نمایندگی از مدیریت شهری نماینده بودند تا ببینند كه حق و حقوق شهری رعایت می‌شود.
مشغول بررسی اسناد و مدارك مالكین، سرقفلی‌داران و بهره برداران بودند چون این سه گروه در آنجا قابل شناسایی بودند. بهره برداران قرار داد داشتند و اگر بیمه باید برای اجناس به آنها خساراتی می‌داد. افرادی كه سرقفلی دار یا مالك بودند باید خود را به نوعی بیمه می‌كردند كه در زمان حادثه بیمه كل هزینه‌ها را پرداخت كند. بنیاد هم كه بهره مالكانه از ساختمان داشت باید بعد از ساخت این ساختمان بر اساس اسناد و مدارك، مغازه‌ها را به آنها بازگرداند.
به گفته او به كسبه چند مكان برای ادامه كار پیشنهاد شده بود كه برخی به مجتمع نور در چهارراه ولیعصر رفتند كه اعلامیه‌ای هم برای آگاهی مردم در آنجا نصب شده است. شاكری ادامه می‌دهد: بنابراین به صورت موقت در آنجا مستقر شدند تا وضعیت آنها نسبت به ساختمانی كه بعدا ساخته می‌شد مشخص شود.
*كمك به كسبه برای تامین كار
تمام كسبه اجناس خود را به صورت كامل بیمه نكرده بودند. به همین دلیل بیمه به برخی فقط قسمتی از خسارت را پرداخت كرد. شاكری دراینباره توضیح می‌دهد: امیدوارم كسی نبوده باشد كه اصلا بیمه نكرده باشد چون در آن صورت خسارت‌های سنگین‌تری بر آنها وارد شده است. تا جایی كه اطلاع داشتم رویكرد شهردار وقت و شورای شهر و حتی بنیاد بر این بود كه به كسبه كمك شود تا بتوانند حداقلی از كسب و كار برای آنها تامین شود.
او با اشاره به اینكه كسبه با توجه به نسبت مالكیت(زمین) در بخشی از ساختمان بعد از ساخت، سهیم اند، ادامه می‌دهد: كسبه می‌توانند با ارائه اسناد و مدارك برای دریافت مغازه خود رجوع كنند و سازنده پلاسكو(بنیاد) نحوه تخصیص فضا به آنها را بر اساس درصد سهم آنها از ساختمان ارائه خواهد كرد.
بهترین كار هم به نظر من این است كه كسبه پلاسكو حتما نمایندگانی برای پیگیری تمام این مراحل تعیین كنند. چون همه با هم نمی‌توانند كاری را انجام دهند تا با شهرداری و شورای شهر و از طرفی با بنیاد كارها پیگیری شود. او مهمترین نكته‌ای را كه از پلاسكو باید درس بگیریم ایمنی ساختمان‌های پرجمعیت دانست و عنوان كرد: شهرداری، شورای شهر، دادستانی(كه چند ساختمان را بسته است)، وزارت كار و وزارت راه و شهرداری مهمترین ارگان‌ها در مساله ایمنی شهر دخیل هستند آیا اینها برای جلوگیری از ساختمان‌های ناایمن كاری كرده اند؟ این ساختمان‌ها از طرف آتشنشانی شناسایی شده اند و برای آنها اخطار فرستاده شده است.
این برای شهر از هر چیزی مهم‌تر است. گزارشی كه در شورای شهر تهیه شده وتدابیری كه بعد از آن اندیشیده شد به این منجر شود كه برای برخورد با ساختمان‌های ناایمن منطقه 12 و 10 كه بیشترین تعداد را دارند برخورد و پیشگیری شود و بازدیدهای دوره‌ای مشخص و با برنامه انجام شود و ادامه پیدا كند.
*كاهش حوادث با ایمن‌سازی ساختمان‌ها
همراه با از بین رفتن جان، سرمایه و دارایی كسبه پلاسكو این حادثه باعث شهادت 16 نفر از آتش نشانان فداكار شد. 28 دی دومین سالگر شهدای پلاسكو برگزار شد و در این مراسم شهردار تهران گفت كه سازمان آتشنشانی با توجه به حادثه پلاسكو به نقاط ضعف خود پی برد.
پیروز حناچی ادامه داد: این حادثه درس بزرگی برای مدیریت شهری و ایمنی شهر در پی داشت. در حال حاضر این سازمان دارای تجهیزاتی به روز و تخصصی دارد. سخنگوی آتش نشانی ارتقای سطح ایمنی ساختمان‌ها را از مهمترین یافته‌های پس از حادثه پلاسكو اعلام می‌كند و به «آرمان» می‌گوید: اگر ساختمان‌ها ایمن شود و آمار حوادث پایین آید سرمایه‌های كشور و جان مردم و آتشنشان‌ها به خطر نمی‌افتد. به گفته در گذشته از نظر بررسی و ایمن‌سازی ساختمان‌ها وضعیت خوبی نداشتیم، وقتی آتشنشانی از ساختمانی بازدید می‌كرد و به آنها اخطار می‌داد، اهمیتی به تذكرات و اخطارهای آتشنشانی نمی‌دادند؛ او ادامه می‌دهد: البته الان هم وضعیت خیلی عالی نشده است اما بهتر از قبل شده است بعد از پلاسكو دستگاه‌های ذی ربط پای كار آمدند، شهرداری همكاری خوبی دارد و شورای شهر در حد توانش كمك می‌كند و از همه مهم‌تر دستگاه قضائی هم به این مساله ورود پیدا كرده است به صورتی كه بعد از اخطارهای آتش نشانی اگر احساس شود كه مدیریت ساختمانی كم كاری می‌كند و ساختمان ایمنی لازم را ندارد، دستگاه قضائی می‌تواند ساختمان‌ها را پلمب كند و اخطارهایی جدی به آنها بدهند تا مجبور به اصلاح ساختنانها شوند.
او با تاكید بر اینكه اگر واقعا می‌خواهید كاری كنید، تلاش كنید كه ایمنی شهرمان بالا رود، توضیح می‌دهد: ایمنی شهر منوط به این است كه مالكان ساختمان‌ها مخصوصا ساختمان‌هایی كه اماكن تجمعی به حساب می‌آیند مانند برج‌ها، پاساژها و مراكز خرید همه كمك كنند تا ساختمان‌ها و شهر ایمن شود تا آمار حوادث كم شود. سخنگوی آتش نشانی راه پایین آوردن تعداد شهدای آتش نشانی را كم كردن حادثه اعلام می‌كند و می‌گوید: در این صورت حتما آتش نشان‌ها كمتر به خطر می‌افتند.
پلاسكو برای ما مانند درسی بود البته آن زمان هم تجهیزاتی داشتیم. تجهیزات ما نسبت به دو سال قبل خیلی بهتر شده است و این پیشرفت به این معنی نیست كه در آن زمان تجهیزات نداشتیم و دست خالی بودیم اما باعث شد به تجهیزات نگاه ویژه‌تری داشته باشیم. مشخص شد كه لباس آتشنشانان از كیفیت خوبی برخوردار است. او با بیان اینكه وظایفی كه به آتشنشانی مربوط می‌شود همه انجام می‌شود ادامه می‌دهد: اما این همه ماجرا نیست اگر ما بهترین ایستگاه‌ها و بهترین تجهیزات، قوی‌ترین آتش نشانان را داشته باشیم اما اگر ساختمان‌های شهر ناایمن باشد و اگر مردم در مساله ایمنی كمك ما نباشند و شهر ما شهر ایمنی نباشد، كاری از كسی بر نمی‌آید.
مساله ایمنی شهر مجموعه اتفاق‌ها و تجهیزات آتش نشانی، فرهنگ ایمنی و ساختمان‌های ایمن است یعنی اگر تجهیزات آتش نشانی و ساختمان‌ها را ایمن كنیم باید ببینیم كه آیا فرهنگ ایمنی داریم؟ ممكن است این فرهنگ نهادینه شود؟ رسانه‌ها و آموزش و پرورش در این زمینه چه كمكی می‌توانند داشته باشند وقتی مجموعه اینها را كنار هم می‌گذاریم به نتایجی می‌رسیم كه مد نظر شما و ماست.
* 300 هزار نفر بیكار شدند
مجتمع نور یكی از ساختمان‌هایی است كه بخشی از كسبه پلاسكو در آنجا سعی به ادامه فعالیت خود دارند. مجتمعی در خیابان ولیعصر كه به دلیل دوری از مركز خرید و فروش البسه برخی از فروشندگان را ناراضی كرده است. یكی از كسبه كه از سال 1343 در پلاسكو مشغول به كار بود، هم در اینجا كار خود را ادامه می‌دهد. مغازه‌ای بزرگ با انواع پوشاك مردانه در آن و توپ‌های پارچه اطراف مغازه همه سخن از رونق كار سال‌های گذشته دارد.
او به «آرمان» می‌گوید: دو ماه طول كشید تا اینجا را به ما دهند. این مجتمع برای همه كسبه جا داشت اما حدود 300 نفر از آنها به اینجا آمدند و 150 یا 160 نفر از آنها هم بعد از سه ماه مغازه خود را تعطیل كردند و رفتند. به گفته این فروشنده در هر مغازه سه یا چهار نفر مشغول به كار بودند و ترك كار آنها به معنی بیكاری تعداد زیادی از نان‌آوران خانواده‌ها است. او ادامه می‌دهد: یك میلیارد و 400 میلیون تومان سرمایه من در حادثه پلاسكو از بین رفت و بیمه فقط 270 میلیون خسارت پرداخت كرد.
طبقه همكف و زیرزمین پلاسكو كار پر رونقی داشت و با اتفاقی كه افتاد 600 واحد كسبه پلاسكو محل كسب و كاری كه سال‌ها برایش زحمت كشیده بودند را از دست دادند و در نقاط مختلف تهران مثل حوالی منوچهری و دیگر ساختمان‌ها پخش شده اند كه به دلیل دوری از مركز خرید و فروش البسه فروش كمتری خواهند داشت. به گفته این فروشنده دولت مكان‌هایی را برای ادامه كار به كسبه معرفی كرده است و كسبه از بین مكان‌های پیشنهاد شده، هر كدام انتخابی داشتند.
او توضیح می‌دهد: بنیاد مستضعفان و دولت برای یك سال كرایه اینجا را داد اما یك سال است كه هزینه كرایه را خود كسبه پرداخت می‌كنند. به گفته این فروشنده كسبه بخشی از ساختمان پلاسكو كه سالم مانده توافق كردند تا خود هزینه‌های بازسازی را تامین كنند تا بتوانند به كار خود در این ساختمان ادامه دهند.
او معتقد است با اتفاقی كه برای پلاسكو افتاد 300 هزار نفر در كشور كار خود را از دست دادند چون آنجا مكانی برای فروش تولید ملی بود و این حادثه زندگی كشاورزی كه پنبه می‌كاشت تا فروشندگان پلاسكو را تغییر داد. ساعت 19 فروشگاه‌های این مجتمع خالی است حتی در راهرو هم گاه گاه افرادی را می‌توان دید كه به ویترین‌های مغازه‌ها نگاه می‌كنند. فروشندگان در مغازه‌ها بیكار هستند، از فروشنده دیگر درباره میزان فروش در این مجتمع می‌پرسم، می‌گوید: فروش ما به صفر رسیده است.
مشتری ما بیشتر شهرستانی‌ها هستند. یك روز به منطقه می‌آیند و نمی‌خواهند كه به چند نقطه از تهران بروند، همچنین مسائل اقتصادی هم مشكلات ما را چند برابر كرده است و عملا استفاده از چك از بین رفته است افرادی كه می‌آیند توانایی خرید ندارند.
به گفته او تعداد زیادی از كسبه پلاسكو شروع به دستفروش كرده اند و برخی مسافركشی می‌كنند. او توضیح می‌دهد: ابتدا به ما گفتند كه دولت وام با سود 9 درصد می‌دهد بعد سود را تا 18 درصد بالا كشیدند. به نظر می‌رسد بخواهند سود را به 22 درصد برسانند اما اینگونه نمی‌توان از تولید ملی حمایت كرد. سرمایه من در آتش‌سوزی از بین رفت و چون بیمه كامل نبودم با یك دهم سرمایه قبلی كار را مجددا شروع كرده‌ام.
دیگر فروشنده‌ای كه در مغازه خالی كتاب می‌خواند، یك مشكل جدید كسبه‌ای كه به مجتمع نور رفته اند را مدیریت این مجمتع اعلام می‌كند، او به «آرمان» می‌گوید: روزی مدیر این ساختمان به ما گفت كه به ما به چشم اشغالگرانی نگاه می‌كند كه مجتمع را پر كرده‌اند. او بیشتر دوست دارد كه مجتمع خالی بماند.
روزنامه آرمان امروز
تهران- روزنامه آرمان امروز روز یكشنبه در گزارشی در سالگرد حادثه پلاسكو به بررسی ابعاد این حادثه پرداخته است.
