زندگي معصومين(ع) براي همه اسوه و الگويي نيكوست؛ الگويي كه مي‌تواند انسان‌ها را در مسير تعالي هدايت كند؛ الگويي جامع و كامل كه همه ابعاد فردي و اجتماعي بشر را در بر مي‌گيرد. اهتمام و توجه به رعايت حقوق ديگران در سيره معصومين(ع) جايگاهي ويژه دارد؛ آن بزرگواران در دوران حيات پربركت خود، با كلام و عمل به پيروانشان آموختند كه براي پرورش معنويت در وجود خود، از دقت در احوال ديگران و تلاش براي كاستن از آلام و رنج‌هاي همنوع خود، كوتاهي نكنند. پرداختن به اين وظيفه انساني، بخش مهمي از زندگي معصومين(ع) را در بر مي‌گرفت؛ آن وجودهاي مقدس، خود را وقف مردم مي‌كردند و در اين مسير از بذل مال و تحمل سختي‌ها، امساك نمي‌كردند.
نگاهي به صفحات زرين تاريخ زندگي 14 معصوم(ع)، گواهي بر اين مدعاست. اما در بين آن برگزيدگان الهي، سيره اجتماعي دختر گرامي پيامبر اسلام(ص)، حضرت فاطمه زهرا(س)، جايگاهي ممتاز و حتي بي‌بديل دارد؛ هرچند كه در بهره‌گيري از سيره آن بانوي دو عالم، تفاوتي در زن و مرد بودن فراگيرنده وجود ندارد و همه مؤمنان مي‌توانند بر سر سفره كرامت حضرت فاطمه(س) بنشينند، اما در برخي جزئيات، آن حضرت اسوه‌اي نيكو براي بانوان مسلمان محسوب مي‌شود.
در سالروز شهادت مظلومانه دختر گرامي رسول‌خدا(ص)، در گفت وگو با حجت‌الاسلام والمسلمين محمدهادي يوسفي غروي، استاد برجسته تاريخ اسلام، به بررسي برخي ابعاد سيره اجتماعي حضرت زهرا(س) پرداختيم. استاد يوسفي غروي در مصاحبه با خراسان، ضمن اشاره به جلوه‌هاي مختلف سيره اجتماعي بانوي گرامي اسلام، از مردم داري حضرت فاطمه(س)، به عنوان يكي از مهم ترين وجوه سيره اجتماعي آن حضرت نام برد.
**سيره حضرت فاطمه زهرا(س) در حوزه مسائل اجتماعي، در برگيرنده چه نكات و آموزه‌هايي است؟
وجود مقدس حضرت فاطمه زهرا(س)، در جامعه اسلامي آن روز و در شهر مدينه، از جايگاهي بسيار ممتاز برخوردار بود و اين جايگاه ممتاز، نه فقط به دليل دختر رسول‌خدا(ص) بودن، بلكه به واسطه شخصيت و سيره اجتماعي والا و الهي آن بانوي بزرگوار نيز بود. در سراسر دوران حيات پربركت بانوي دو عالم، مي‌توان نمونه‌هاي ناب و در خور ذكر فراواني در اين زمينه يافت.
آن حضرت در توجه به امور اجتماعي و پرداختن به حل مشكلات مردم و تلاش در اين مسير، نمونه بود. روايت مشهوري كه در اين باره وجود دارد، به شب عروسي حضرت فاطمه(س) با اميرمؤمنان(ع) مربوط مي‌شود؛ هنگامي كه آن بانوي گرامي در لحظه خروج از منزل پدر و عزيمت به خانه شوهر، لباس نو خود را به فقيري بخشيد و در آن لحظات نيز، از رسيدگي به نياز نيازمندان، خودداري نكرد.
نمونه ديگر اين توجه كه تا حد ايثار و از خودگذشتگي در راه رفع حاجات نيازمندان، قابل توصيف است، هنگامي اتفاق افتاد كه آن حضرت، به همراه همسر بزرگوارش، چند روز متوالي، ناني را كه براي افطار در اختيار داشتند، به يتيم و اسير و مسكين بخشيدند و به افطار با آب اكتفا كردند و آيه شريفه «وَ يُطْعِمُونَ الطَّعامَ عَلي حُبِّهِ مِسْكيناً وَ يَتيماً وَ أَسيرا»(انسان-8) در حق آن بزرگواران نازل شد.
نكته ديگري كه بايد به آن اشاره كنم، موضوع مراجعه زنان مدينه به حضرت زهرا(س) براي پرسيدن مسائل شرعي و شنيدن روايت است. آن حضرت در بسياري از اوقات، با حوصله فراوان، پاسخگوي پرسش‌هاي پرشماري بود كه از سوي بانوان مسلمان مطرح مي‌شد و اين رويكرد را مي‌توان به عنوان يكي از ويژگي هاي سيره اجتماعي حضرت فاطمه(س) در نظر گرفت.
**يكي از وجوه بسيار مهم سيره اجتماعي معصومين(ع) و از جمله حضرت فاطمه زهرا(س)، مردمداري و توجه آن ها به حقوق عامه است. لطفاً در اين زمينه هم مطالبي را براي خوانندگان خراسان ارائه بفرماييد.
به نكته خوبي اشاره كرديد. مردمداري به عنوان يكي از مهم ترين جنبه‌هاي سيره اجتماعي معصومين(ع) و از جمله حضرت فاطمه زهرا(س)، بسيار قابل توجه و مطالعه است. بانوي بزرگوار اسلام به رعايت حقوق ديگران، توجه خاصي داشت. حديث مشهوري در منابع معتبر از امام حسن مجتبي(ع) نقل شده است كه بر اساس آن، حضرت زهرا(س) در مناجات‌هاي شبانه، همواره به همسايگان خود توجه داشت و براي آن ها دعا مي‌كرد تا جايي كه فرزندش، امام حسن(ع) جوياي علت اين توجه ويژه و مقدم داشتن همسايگان بر اهل خانه در دعا شد و حضرت زهرا(س) فرمود:«الجار ثم الدار؛ اول همسايه و بعد اهل خانه.» در ايام پرمحنت پس از رحلت رسول گرامي اسلام(ص) و روزهاي غم‌باري كه به شهادت مظلومانه صديقه طاهره(س) انجاميد هم اين امر مهم ترك نشد.
جا دارد در اين‌جا به اين نكته بسيار مهم اشاره كنم كه موضوع گريه فراوان حضرت زهرا(س) بر مصيبت فقدان رسول‌خدا(ص) و نيز، حوادث تلخي كه پس از اين واقعه اتفاق افتاد، حقيقتي است كه مرحوم شيخ صدوق در كتاب «أمالي» به آن اشاره دارد.
طبق روايتي كه وي از حضرت امام صادق(ع) نقل كرده، حضرت فاطمه(س) يكي از پنج نفري است كه در تاريخ از آن ها با عنوان «بسيار گريه‌كننده» نام برده شده‌است. با اين حال، نقلي كه در برخي محافل مي‌شود و طبق آن، مردم مدينه از گريه مداوم حضرت زهرا(س) شكايت داشتند و نزد اميرمؤمنان(ع) رفتند و از ايشان خواستند كه گريه همسر گرامي‌شان به شب يا روز موكول شود، مستند نيست.
اين نقل كه در واقع به روايت امام صادق(ع) اضافه شده است، مربوط به كتاب «بحارالانوار» مرحوم علامه مجلسي است. در اين كتاب ارزشمند، اين روايت بسيار طولاني، در چهار صفحه و به نقل از شخصي به نام ورقه بن عبدا... ازدي آورده شده است و البته، علامه مجلسي، به صراحت در ابتداي روايت به اين مسئله اشاره مي‌كند كه «لَم آخذهُ مِنْ أصل يُعَوّل عَلَيه؛ من آن [خبر] را در اصلي قابل اعتماد نيافتم.» (بحارالانوار؛ ج 43؛ ص 174) بنابراين، بايد به اين مسئله دقت كرد كه خبر مذكور، خبر معتبري نيست و گريه و اظهار اندوه حضرت صديقه طاهره(س)، با وجود شدت و مداومت، به گونه‌اي نبود كه مردم را بيازارد و از آن ها سلب آسايش كند.
منبع: روزنامه خراسان؛ 1397.10.30
گروه اطلاع رساني**9370**2002
تهران- ايرنا- حجت‌الاسلام محمدهادي يوسفي غروي، استاد برجسته تاريخ اسلام در گفت وگو با «خراسان» از مردم داري حضرت فاطمه(س)، به عنوان يكي از مهم ترين وجوه سيره اجتماعي آن حضرت نام برد.
