به گزارش خبرنگار حوزه سلامت ایرنا، این روزها در فضای مجازی و محافل عمومی شنیده می شود كه فلانی (سالمند) از سوی فرزندانش، پرستارش یا سایر شهروندان مورد آزار و اذیت قرار گرفته است، اسم آن را «سالمند آزاری» گذشته اند مثل «كودك آزاری» گویی سالمندی بازگشت به دوران كودكی است، دوره ای كه فرد ناتوان شده و قادر به دفاع از خود نیست.
رسانه ها به مسئله كودك آزاری بارها پرداخته اند چرا كه كودك موجودی ضعیف و ناتوان است و قادر به دفاع از خود نیست و وقتی مورد آزار و اذیت قرار می گیرد عبارت كودك آزاری را در مورد او به كار می بریم. در حالی كه از موضوع سالمند آزاری غافل شده ایم و این مسئله ای است كه این روزها به دلیل تغییر شرایط زندگی رو به افزایش است.
نتایج بررسی سوءرفتار با سالمندان در ایران كه طی سال‌های 1384 تا 1394 توسط مازیار مولایی پژوهشگر اجتماعی و همكاران انجام شد، نشان می دهد كه میزان سالمندآزاری در ایران بسیار بیشتر از سایر كشورهاست.
این پژوهش كه با استخراج داده های مقالات مرتبط با این موضوع انجام شده است، همچنین نشان می دهد كه به ترتیب سالمندآزاری عاطفی (30.7 درصد)، سالمندآزاری روانی (25.4 درصد)، غفلت از سالمندان (25.1 درصد)، سالمندآزاری مالی (19.7 درصد)، سالمند آزاری جسمی (13.1 درصد) و طردشدگی (11.7 درصد) شایعترین انواع سالمندآزاری در ایران هستند.
برخی كارشناسان علت افزایش سالمندآزاری را در ایران نسبت به سایر كشورها به عوامل مختلفی نسبت می‌دهند كه از بین آنها می‌توان به عوامل اجتماعی و فرهنگی، تعاریف و مفهوم‌های متفاوت از سالمندآزاری، گزارش نكردن و بیان غیر دقیق این واقعه، نبود ابزارهای مناسب و استاندارد و مشكلات مربوط به جمع‌آوری اطلاعات اشاره كرد.
منیره رحمتی سالمند 70 ساله در گفت و گو با خبرنگار ایرنا درباره سالمند آزاری می گوید: بعد از فوت همسرم فرزندانم بر سر اموال با من اختلاف پیدا كردند، خانه ام را ساختم و به هر یك از چهار فرزندم كه سه پسر و یك دختر هستند، یك واحد آپارتمان دادم، اما آنها سیری ناپذیر بودند و می گفتند خانه ای كه در آن نشسته ام را نیز باید بین شان تقسیم كنم.
وی ادامه می دهد: بر سر این موضوع، آنها با من اختلاف پیدا كردند. حدود یك سال است كه سری به من نمی زنند و برایشان مهم نیست كه من زنده باشم یا نه.
رحمتی تصریح می كند: تاسف بار است مادری كه یك عمر برای فرزندانش زحمت كشیده این گونه بر سر اموال به این مادر بی توجهی شود. حالا من آرزوی مرگ دارم.
وی می افزاید: وقتی انسان پا به سن می گذارد، مانند یك كودك به توجه و محبت فرزندانش نیاز دارد و انتظار دارد كه از او مراقبت شود.
احمد رضایی سالمند 65 ساله در این زمینه به خبرنگار ایرنا می گوید: دو دختر و یك پسر دارم، وقتی پسرم ازدواج كرد با توجه به اینكه شرایط مالی خوبی نداشت پیشنهاد دادم كه با همسرش در یك خانه با هم زندگی كنیم، وقتی بچه اش به دنیا آمد، عروسم مدام بهانه گیری و به من پرخاشگری می كرد، اجازه نمی داد به نوه ام نزدیك شوم، تا اینكه یك روز پسرم مرا از خانه بیرون كرد و گفت كه هزینه نگهداری از من را ندارد.
وی تصریح می كند: پسرم حتی به من فحاشی می كرد و كتكم می زد با اینكه او مرا از خانه بیرون كرده اما من او را نفرین نكردم و امیدوارم كه سرپناهی برای من پیدا شود.
* سالمند آزاری پنهان ترین خشونت در خانواده
محمدرضا كرمی، روانپزشك در مورد سالمند آزاری به خبرنگار ایرنا می گوید: هر نوع اقدام عمدی یا غیرعمدی كه باعث آسیب و آزار سالمند می شود به خصوص از طرف كسانی كه سالمند با آنها رابطه نزدیك دارد و انتظار می‌رود به آنها اعتماد داشته باشد.
وی با بیان اینكه سوءرفتار با سالمندان یكی از پنهان‌ترین اشكال خشونت در خانواده است، می افزاید: غفلت و بی توجهی به نیازهای سالمندان از موارد سالمندآزاری است، علاوه بر این سالمندآزاری با فشارهای اجتماعی و فقدان حمایت اجتماعی هم در ارتباط است.
كرمی اظهار می دارد: هزینه عاطفی و مالی مراقبت دشوار و مستمر از سالمند یكی از دلایل سالمندآزاری است به خصوص برای آنها كه از بنیه مالی و آگاهی كمی برخوردارند.
* شیوع آلزایمر از عوارض سالمندآزاری
وی ادامه می دهد: شیوع بیماری‌های مزمن به ویژه بیماری‌های روانی و آلزایمر، محدود بودن مراكز نگهداری سالمندانی كه به این بیماری‌ها مبتلا هستند و هزینه سنگین نگهداری از آنها، سبب می‌شود بعضی از فرزندان كه توانایی پرداخت این هزینه‌ها را ندارند، پدر و مادر پیر خود را در خیابان رها كنند كه معمولا این سالمندان را نیروی انتظامی از خیابان جمع‌آوری می‌كند و به بهزیستی تحویل می‌دهد.
این روانپزشك توضیح می دهد: سیلی زدن، سوزاندن اعضای بدن، پرت كردن، كتك زدن و محرومیتهای بهداشتی و تغذیه ای. ناسزا گویی، تمسخر، نادیده گرفتن سالمند در جمع، بی توجهی به نیاز عاطفی، تهدید، سرزنش، از بین بردن اعتماد به نفس، بی احترامی لفظی مداوم از موارد دیگر سالمند آزاری است كه غفلت از وی باعث بی توجهی و فراموشی فرد سالمند می شود.
* پای بند به ارزشهای اخلاقی
كرمی می گوید: پایبندی به ارزشهای اخلاقی از سوی مراقبت كنندگان سالمندان می تواند نقش تعیین كننده ای در زمینه پیشگیری از سالمند آزاری داشته باشد اما نباید فراموش كرد كه ارائه خدمات اجتماعی مناسب و حمایت های قانونی از سالمندان از جمله ضرورتهای جامعه امروز است.
وی می افزاید: در كشور ما هیچ حمایت قانونی در زمینه آزار وجود ندارد و لازم است كه سیاستگزاران و برنامه ریزان اجتماعی در جهت پر كردن خلاءهای قانونی قدم های اساسی بردارند.
* احیای هویت فرهنگی
این روانپزشك اضافه می كند: از جمله راهكارهای دیگر در پیشگیری از سالمندآزاری آگاهی به خانواده ها در خصوص انواع سالمندآزاری، تقبیح سالمندآزاری و احیای هویت فرهنگی است، استفاده از تجربیات سالمندان در زمینه های مختلف و توانایی بخشیدن به سالمندان با تكیه بر برنامه های فرهنگی و توانمند سازی می تواند در خودباوری سالمندان و افزایش اعتماد به نفس آنها تاثیر بسزایی داشته باشد. همچنین آگاه سازی سالمندان از خدمات اجتماعی موجود در جامعه برای اعلام سالمندآزاری توسط سالمندان از دیگر راهكارهای مفیدی است كه می تواند مانع از گسترش و شدت آزارها در سالمندان شود.
در سال های اخیر سازمان بهزیستی مركز اورژانس اجتماعی را با شماره 123 راه اندازی كرده كه به سه مساله اجتماعی رسیدگی می كنند و در كنار كودك آزاری، همسر آزاری و معلول آزاری به موارد سالمند آزاری نیز رسیدگی می كند.
این روانپزشك خاطرنشان می كند: ضرورت دارد در نحوه رفتار با سالمندان، برطرف سازی نیازهای آنها، نحوه پر كردن اوقات فراغت و آشنایی با انواع سالمندآزاری در بسته‌های آموزشی مراقبان قرار گیرد، چرا كه در صورت ناآگاهی ممكن است كه خود مراقبان مرتكب سالمندآزاری شوند.
كرمی اظهار می دارد: برخی سالمندان به لحاظ جسمی دچار مشكل میشوند. برای مثال اگر در منزل مناسب سازی صورت نگرفته باشد. برخی از سالمندان سقوط می‌كنند و پا، دست و لگنشان می‌شكند. بنابراین باید مبلمان و دكوراسیون منازل طوری تنظیم شوند كه سالمندان كمتر دچار آسیب دیدگی شوند. همچنین نحوه تامین نیازهای اجتماعی و روان شناختی سالمندان باید در بسته‌های آموزشی مورد تاكید قرار گیرد.
وی تصریح می كند: رویكردی با محوریت چرخه زندگی و سرمایه گذاری بر روی جوانان و جمعیت فعلی برای یافتن پاسخ های موثر به پیامدهای سالمندی جمعیت ضروری است. این برنامه ریزی در آینده نزدیك و درازمدت به كاهش خطرات و همچنین پاسخگویی به نیازهای افراد مسن كمك خواهد كرد.
* شیوع سالمندآزاری
پریسا طاهری، متخصص طب سالمندی در این زمینه به خبرنگار ایرنا می گوید: سالمند آزاری از شایعترین آسیب های اجتماعی است كه موارد آن به شدت در حال افزایش است و البته پیر شدن جمعیت و افزایش تعداد سالمندان و افزایش مشكلات اقتصادی خانواده نیز در این زمینه بی تاثیر نیست و بی توجهی، سوء تغذیه، غفلت از سالمند، برخوردهای فیزیكی و پرخاشگری و بروز مشكلات روحی روانی شایعترین موارد سالمند آزاری است.
وی می افزاید: یكی از مهمترین مشكلاتی كه سالمندان با آن درگیر هستند، سوءتغذیه است، بسیاری از آنها به دلیل مشكلات دهان و دندان، اختلال بلع دارند، به همین علت مواد غذایی مورد نیازشان را دریافت نمی‌كنند و دچار سوء تغذیه میشوند.
طاهری، اختلال حافظه را نیز یكی دیگر از مسایلی بیان كرد كه كمتر به آن توجه شده و مردم تصور می‌كنند هر كس پیر می‌شود، دچار اختلال حافظه خواهد شد و این موضوع را جدی نمی‌گیرند.
این متخصص طب سالمندی تصریح می كند: غفلت از نیازهای سالمندان به نوعی سالمندآزاری است و اگر از نیازهای سالمندان غفلت شود با بسیاری از جمعیت ناتوان روبرو خواهیم بود.
* ضرورت حفظ كرامت و منزلت سالمندان در خانواده
وی تاكید می كند: نقش خانواده‌ها برای رسیدگی به سالمندان و حفظ كرامت و منزلت آنها اهمیت زیادی دارد و سلامت روان، رفاه اجتماعی و جسمی سالمند باید در خانواده های ایرانی مورد توجه قرار گیرد.
طاهری می گوید:دوره سالمندی بخشی از زندگی است كه نسبت به سایر دوران اهمیت زیادی دارد و همه ما این دوره را طی می كنیم و باید این دوره با توانمندی و سلامت طی شود.
وی خاطرنشان می كند:نباید سالمند را فردی در نظر بگیریم كه دیگر موردنیاز جامعه نیست و بیماری‌هایی كه با آن مواجه می‌شود، به پیری نسبت دهیم بلكه بیماری‌ها به ریشه‌یابی نیاز دارد و سالمندان باید مورد توجه قرار گیرند.
گزارش از رقیه نوری
اجتمام *9022 * 3063
تهران- ایرنا- خبرها از آزار و اذیت سالمندان كم نیست، در فضای مجازی یا واقعی، در كوچه و خیابان یا فضای بسته خانه، آزار سالمند به دست فرزند یا مراقب در منزل، سالمندان موسپید روزی تاج سر ما بودند، چه شده كه امروز آزارشان می دهیم.
