نگاهي به حضور زنان در جشنواره فيلم فجر

به گزارش گروه تحليل، تفسير و پژوهش هاي خبري، اگرچه انقلاب اسلامي ايران به دليل طرد فيلمفارسي و پس از آن منع و خلاف عرف دانستن حضور زنان باعث حذف زنان از جلوي دوربين و براي مدتي فاصله گرفتن آنان از فضاي سينما و فيلم شد، باعث پشت دوربين رفتن آنان شد.
زناني كه براي ماندن در عرصه فعاليت در هنر هفتم به پشت صحنه رفتند و در نقش هايي چون طراحي صحنه، تدوين و كارگرداني كار كردند . نقش هايي كه انصافا در آن خوش درخشيدند. از حضور اولين نسل از زنان كارگردان ما در ايران اگرچه زمان زيادي نمي گذرد اما آنان از همان ابتدا تلاش و دغدغه مندي خودشان را اثبات كردند.
زماني كه «پوران درخشنده» در دهه ي شصت فيلم هايي چون رابطه (1365)، پرنده كوچك خوشبختي (1366)، عبور از غبار (1368) و رابطه (1368)، «رخشان بني اعتماد» «خارج از محدوده» (1366)، «زرد قناري» (1367) و «پول خارجي» (1368)، «تهمينه ميلاني» «بچه هاي طلاق» (1368)، «افسانه ي آه» (1369) و «عشق و مرگ» (1369) را مي ساختند، در حال توليد آثاري غني به لحاظ مفهومي بودند. آثاري كه با هدف گرفتن موضوعات پرچالش و مصائب روز چون اجاره نشيني، مشكلات مالي زندگي كارمندي، فساد سيستم اداري، مشكلات روحي و رواني، كاستي هاي تربيتي و لزوم نياز و توجه به تربيت و اصول روانشناسي، مهاجرت از شهرستان و مشكلات زندگي در تهران، به دنبال جستجوي چاره اي يا راه حلي و يا نوع مواجهه اي متفاوت براي آنان بودند. زنان دغدغه مندي كه به دنبال تعالي روحي و معنوي جامعه شان بودند
در نتيجه ي اين فعاليت ها، اين زنان سهم عمده اي در حركت رو به جلوي زنان هنرمند به صورت خاص و هنر سينما به عنوان عرصه اي براي فعاليت هاي زنان به صورت عام داشتند كه غيرقابل انكار است.

**زنان اثرگذار در جشنواره ي سي و هفتم
اگرچه نكته ي قابل نقد و مهمي مورد بي توجهي واقع شد و آن عدم حضور زنان در هيات انتخاب فيلم هاي جشنواره ي سي و هفتم بود اما در هيات داوري اين دوره سه تن از زنان صاحب نام و هنرمند كشور حضور دارند: پوران درخشنده (نويسنده و كارگردان)، ريما رامين فر (بازيگر) و آيدا پناهنده (كارگردان و فيلمنامه نويس). كه نه به يك اندازه كه هركدام در جايگاه خود توانمند و اثرگذار بوده اند.
از طرف ديگر و در بخش كارگرداني امسال و در دوره ي سي و هفتم از جشنواره فيلم فجر 4 كارگردان زن حضور يافته اند: نرگس آبيار، مونا زندي، آزيتا موگويي و يلدا جبلي.
مونا زندي كه در اولين حضورش در جشنواره فيلم فجر با «عصر جمعه» سيمرغ بهترين فيلم بخش نگاه نو را از آن خود كرد، امسال نيز با فيلم «بنفشه‌هاي آفريقايي» بار ديگر شانس خود را براي دريافت سيمرغ محك خواهد زد.
آزيتا موگويي كه پيش از اين يك بار و در سي و دومين دوره جشنواره فيلم فجر با «تراژدي» حضور داشت، اين بار با «ايده اصلي» كه هم تهيه‌كنندگي و هم كارگردان ‌اش را به عهده داشته به جشنواره ي سي و هفتم آمده است.
يلدا جبلي هم با سابقه يك دوره حضور در جشنواره فيلم فجر، اين بار نيز با فيلم «جمشيديه» به تهيه‌كنندگي فردين خلعتبري به فجر آمده است. او پيش از اين در بخش هنر و تجربه سي‌وسومين دوره جشنواره فيلم فجر براي فيلم «داره صبح ميشه» نامزد دريافت جايزه شده بود.
در اين ميان اما آبيار كه از سايرين باتجربه تر و شناخته شده تر است با فيلم «شبي كه ماه كامل شد» به جشنواره ي سي و هفتم آمده است؛ فيلمي حرفه اي با سوژه اي حساسيت برانگيز؛ روايتي زنانه از داستاني مردانه. آبيار كه با اين فيلم بار ديگر مهر تاييد محكمي بر قدرت داستان سازي و اثرپردازي خود زده و فيلمي را توليد كرده كه از بسياري از جنبه هاي هنري، تكنيكي و سينمايي قابل ارزش و تحسين است. اگرچه برخي ساخته ي آبيار را در بافتي جنسيتي مورد نقد و بررسي قرار داده اند اما اين اثر بزرگتر از آن است كه با چنين رويكردي مورد بررسي قرار گيرد چرا كه شبي كه ماه كامل شد را مي توان يكي از بهترين و برترين فيلم هاي سينماي ايران از آغاز تا به امروز ديد.
در ميان سينماگران حاضر در جشنواره البته سه تهيه‌كننده زن نيز حضور دارند. زينب تقوايي تهيه‌كننده فيلم «سمفوني نهم» به كارگرداني محمدرضا هنرمند، الهام غفوري تهيه كننده فيلم قسم به كارگرداني محسن تنابنده و الهه نوبخت نيز تهيه كننده مستند «دلبند» است. در ميان تهيه كنندگان فيلم هاي كوتاه نيز اسم آزاده شاهميري به صورت مشترك با سهيل اميرشريفي به عنوان تهيه كننده فيلم كوتاه «گسل» و اميلي پارسونز به عنوان تهيه كننده مشترك با فاطمه احمدي براي «درياي تلخ» به چشم مي خورد.

**نقش غيراقبل انكار زنان
نگاهي به كارنامه ي ديروز و امروز حضور زنان در دوره ي 40 ساله ي انقلاب نشان از پتانسيل ها وتوانايي منحصر به فرد بانوان اين مرز و بوم دارد، زناني كه تصور آينده اي روشن در پرتو دستاوردهاي آنان نه امري دور از ذهن و دسترس كه امري بديهي مي نمايد.
هرجا كه سدي و ناخالصي اي بوده است تلاش كرده اند، تا از آنان سكويي براي بالارفتن و نمايش قدرت و توانشان ارائه كنند.
نگاهي به فيلم هاي توليد شده و نقش غيرقابل جايگزين زنان به عنوان كارگردان، تهيه كننده، نويسنده و بازيگر تنها در مورد سينما و فيلم هاي توليد شده در اين 4 دهه ي گذشته نشان از اهميت و كيفيت حضور با قدرت زنان ر اين عرصه دارد.
عرصه اي كه استمرار و تداوم آن نيازمند توجه و درك بيش از بيش مسوولين، مديران و سياستگذاران فرهنگي كشور است.
پژوهشم**س.ب