به گزارش روز چهارشنبه خبرنگار ایرنا، حسن محدثی استادیار جامعه شناسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مركز در نشست نقد كتاب «خدا و خیابان» كه به همت انجمن علمی ادیان ابراهیمی در دانشگاه ادیان و مذاهب قم برگزار شد، به عنوان مؤلف كتاب، آزادی بندگان را مستلزم رها كردن خدا از بندِ نظم‌های اجتماعی-سیاسی دانست.
محدثی در ابتدای صحبت‌های خود عنوان كرد: ایده اصلی كتاب این است كه دین چه كاركردی در سیاست بازی كرده است. یكی از جاهایی كه می‌توان به گونه نقادانه به دین نگریست همین ایفای نقس سیاسی دین در طول تاریخ بشری بوده است. همچنانكه نگاه من به دین نیز در این كتاب نقادانه است. دین در بسیاری مقاطع تاریخی در عرصه سیاست، توجیهی برای اعمال قدرت حاكمیت سیاسی فراهم كرده است و در این كتاب نیز خیابان نماد شهر و نظام اجتماعی است و خدا هم مظهر امر متعالی و قدسی است.
استادیار دانشگاه افزود: ایده اصلی دیگر من در این كتاب این است كه تاریخ ایران، تاریخ بندگی بوده است. مردمان ایران همواره بنده نظام‌های اجتماعی-سیاسیِ مدعی نمایندگی خدا بر زمین بوده اند. اما از دوره مشروطه به بعد ایرانیان تلاش كردند از بندگی خارج شده و به منزله یك كنشگر سیاسی در اجتماع حاضر شوند. اما این كنشگری هنوز به نتیجه تام و تمام خود نرسیده و در ایران معاصر همچنان با گفتمان بندگی در ستیز است. از همان ابتدای روندِ كوشش برای كنشگر شدن و تاسیس نظم اجتماعی-سیاسی بر مبنای خرد و تجربه بشری، نیروهای اجتماعی دین در مقابل این روند ایستادگی كردند. این مورد در كتاب دین و نوسازی هم مطرح شده است.
محدثی خاطرنشان كرد: نهایت ماجرای این مقابله، اعتقاد روشنفكران عرفی به نوعی طرح سكولار است كه در آن امر متعال در طرح اجتماعی-سیاسی اساسا هیچ نقشی نباید داشته باشد. این ایده سكولاری روشنفكرانه در عصرپهلوی اول و دوم به صورت آمرانه اجرایی شد. طرحی كه كامیاب نبود و نیروهای دینی تلاش كردند وضع را به گذشته بازگردانند و میان امر مقدس و امر اجتماعی-سیاسی پیوندی برقرار كنند.
این جامعه شناس دین اضافه كرد: در تقابل این دو طرح دینی و سكولاری طرح سومی زاده شد كه من متاثر از آقای دیویس نام آن را طرح پلورالیستی می‌گذارم. چیزی كه روشنفكران دینی آن را پروده اند. من نیز معتقدم كه نظم سیاسی-اجتماعی مناسب برای شرایط امروز ایران همین طرح پلورالیستی است؛ جامعه ای كه متكثر از نیروهای دینی و غیردینی است. طرح سكولاری و طرح قدسی هر دو جامعه را یكپارچه می خواهند، در حالی كه جامعه ایران، متكثر و موزاییكی است. لذا یكسان‌سازی آمرانه به هر گونه ناكامیاب است. دینداران می توانند در این طرح درصدد تحقق نظم اجتماعی سیاسی مطلوب و الهی خود باشند و غیردینداران نیز می‌توانند بر ایده های مبتنی بر خرد و تجربه بشری خود تكیه كنند.
این پژوهشگر علوم اجتماعی گفت: من معتقدم كه خدا در طول تاریخ در درون نظم‌های اجتماعی-سیاسی به بند كشیده شده است. برای اینكه بتوانیم بندگان را آزاد كنیم باید ابتدا خدا را از بند خارج كنیم، از خدمت به یك نظام سیاسی اجتماعی خاص رها كرده و دوباره آزاد و منزه كنیم. چرا به كمك دین در تاریخ به ویژه در تاریخ ایران بارها انسان ها به بنده كشیده شده اند.
نویسنده كتاب «خدا و خیابان» گفت: بر مبنای این نگاه همچنان مساله ما بررسی نسبت امر متعال و نظم اجتماعی-سیاسی است. طرح ایده آل برای آینده طرحی است كه در آن خدا به بند كشیده نشود و گروه‌های خاصی نتوانند با امر دینی خود را مشروع و موجه و بر مبنای این موجه سازی اِعمال قدرت كنند. بلكه موجه سازی و اِعمال قدرت می بایست خردورزانه و مبتنی بر تجربه بشری باشد. جمله معروف هگل در اینجا گفتنی است كه در شرق تنها یك نفر آزاده و بقیه بنده هستند! چیزی كه ما از عصر مشروطه به بعد برای رفع آن گام نهاده ایم و این زمان، آغازگار تاریخی ما برای كنشگری ایرانی است.
محدثی در پایان سخنان خود در توضیح بیشتر پیرامون تعریف خود از دین اظهار داشت: تعریف و مراد من از دین به عنوان یك جامعه شناس، تفسیر متون یا متن دینی نیست. بلكه تحقق تاریخی دین در عرصه سیاست و اجتماع با تمام هیمنه خود یا امر محقق در تاریخ و اجتماع است.
پس از محدثی، مهراب صادق نیا و الله كرم كرمی پور به عنوان دو منتقد به ایراد نكات خود درباره كتاب پرداختند و در پایان جلسه نیز حضار پرسش ها و نكات خود را با مولف و منتقدان در میان گذاشتند.
فراهنگ** 9222** 9053
تهران- ایرنا- مولف كتاب «خدا و خیابان» گفت: خدا در طول تاریخ در درون نظم‌های اجتماعی-سیاسی به بند كشیده است، برای اینكه بتوانیم بندگان را آزاد بكنیم باید ابتدا خدا را از بند خارج كرده و دوباره آزاد و منزه كنیم.
