مهار خشونت در مدارس با تقویت فرهنگ اجتماعی و آموزشی

به گزارش گروه اطلاع رسانی ایرنا، چندسالی است كه خبرهای متفاوتی از گوشه و كنار كشور در خصوص تنبیه های خشن، درگیری های فیزیكی و عجیب میان برخی معلمان و دانش آموزان در مدرسه به گوش می رسد، به گونه ای كه در زمره معضل های اجتماعی قرار گرفته است.

رفتار همراه با خشونت برخی از معلمان در كلاس های درس شاید موضوعی باشد كه مسوولان آموزش و پرورش نیز به آن اذعان دارند اما این تنها آموزگاران نیستند كه این رفتار را از خود نشان می دهند بلكه در سال های اخیر این نوع رفتار در میان دانش آموزان نیز بسیار دیده می شود. كارشناسان رفتاری معتقدند كه یكی از منابع پرخاشگری و خشونت در دوره نوجوانی نیاز شخص به قدرت است. بسیاری از دانش آموزان هنگامی كه احساس كنند، والدین سلطه گر و معلمان سرد و خشنی دارند تنها وسیله ای كه برای دفاع از خود و به دست آوردن احساس قدرت شخصی برایشان باقی می ماند این است كه به خشونت و پرخاشگری روی بیاورند. واكنش در مقابل رفتار خشونت آمیز معلم، عكس العمل همراه با خشونت در خانه، تاثیر پذیری از شخصیت های فیلم ها و شاد نبودن فضای مدارس از جمله دلایل رفتار خشونت آمیز دانش آموزان با معلمان و با یكدیگر است.

برپایه آیین‌نامه انضباطی آموزش و پرورش هرگونه تنبیه بدنی، توهین و تعیین تكالیف اضافی جهت تنبیه ممنوع است اما برای برخورد با تخلفات احتمالی دانش‌آموزان، قانون سلسله مراتبی را با توجه به اصول تربیتی تعیین می كند كه برای تنبیه دانش‌آموزان باید به آن توجه شود. البته براساس ماده 74 این آیین‌نامه، «قصور و سهل انگاری دانش‌آموزان نسبت به انجام دادن وظایف خود تخلف محسوب می‌شود و مدیر، شورای مدرسه، معاونان و مربیان موظف هستند قبل از اعمال هرگونه تنبیه از وضع و موقعیت محصل آگاهی یابند و در جست وجوی انگیزه و علت تخلف برآیند و نسبت به رفع آن اقدام كنند.»

اهمیت و ضرورت ریشه یابی و مقابله با رفتارهای خشونت آمیز سبب شد تا پژوهشگر گروه اطلاع رسانی ایرنا با «محمدرضا نیك نژاد» عضو كانون صنفی معلمان و كارشناس مسایل آموزش و پرورش به گفت وگو بپردازد.

در ادامه متن كامل گفت وگو را می خوانیم:
** ایرنا: در سال های اخیر خبرهای بسیاری از بروز خشونت در مدارس گزارش می شود كه بیشتر خشونت دانش آموزان نسبت به یكدیگر یا نسبت به معلم و بالعكس است،‎ چه عواملی سبب بروز اینگونه رفتارها می شود؟
*** نیك نژاد: دانش آموزان ساعت های زیادی از روز را در مدرسه حضور دارند و به دلیل قرار گرفتن در چنین جامعه ای كوچكی از هرگونه رفتاری الگو می گیرند اما باید توجه داشت كه هر نوع خشونتی كه در این سنین اتفاق می افتد ناشی از مدرسه نیست و برخی از آنها منشا درون مدرسه ای ندارند. البته این مساله كه در سال های گذشته شاهد خشونت زیادی در مدارس بوده ایم، به علت رسانه ای شدن آنها است كه در سطح وسیعی گسترش پیدا می كند. اكنون خانواده ها به علت آگاهی یافتن حساسیت بیشتری نسبت به فرزندان خود دارند و پیگیر امور دانش آموز خویش در مدارس هستند اما این موضوع در گذشته اینطور نبود و والدین به مسوولان آموزشی تاكید می كردند كه فرزند من حرف شنوی ندارد و شما او را در مدرسه تنبیه كنید.

باید توجه داشت كه بسیاری از رفتارهای دانش آموزان در خارج از محیط مدرسه و در خانواده و بر اثر تعامل با همسالان و رسانه‌های اجتماعی پدید می‌آید اما به دلیل آنكه انجام دادن پژوهش‌ها در این زمینه خیلی مورد توجه قرار نمی گیرد علل بسیاری از آسیب ‌های اجتماعی از جمله رفتارهای خشونت ‌آمیز در مدارس به صورت ریشه ‌ای شناخته نشده باقی مانده است. مشكلی كه شاید در آینده در روابط با بزرگسالان، سطح دوستی‌ها و زندگی مشترك نیز ادامه داشته باشد. ‏

** ایرنا: برخی معتقدند كه یكی دیگر از عوامل ترویج خشونت میان دانش آموزان در مدارس پخش بسیاری از فیلم ها و سریال ها در برخی رسانه ها است، این موضوع تا چه اندازه می تواند در بروز چنین معضلی تاثیر داشته باشد؟
*** نیك نژاد: این موضوع هنوز اثبات نشده است كه دیدن فیلم، بازی كامپیوتری یا سریالی بتواند خشونت را در میان نوجوانان یا آموزگاران افزایش دهد، گرچه مشاهده كردن چنین تصاویری در واقع صحنه را برای آنها عادی می كند اما هنوز نتیجه قطعی در این باره وجود ندارد. نمی‌توان پذیرفت كه معلم مانند دانش‌آموز نوجوان، تحت تاثیر سریال‌های تلویزیونی و فضای عمومی جامعه به خشونت دست بزند. سیاست كاهش روند رفتارهای خشونت آمیز در بسیاری از فیلم ها به دانش آموزان می آموزد كه این رفتارها در جامعه ناشایست است. البته مسوولان نیز باید از انتشار این تصاویر جلوگیری كنند و همزمان خانواده ها هم فرزندان خود را آگاه كنند كه این گونه فیلم ها مناسب سن او نیست.

فضای مجازی در سال های گذشته پیشرفت كرده و ابزاری را در اختیار همه قرار داده است كه افراد به سرعت در جریان اخبار روز جامعه قرار می گیرند. خشونت در مدارس شاید در گذشته یك امر پنهانی بود كه به چشم نمی آمد اما این روزها همه فكر می كنند كه خشونت بیشتر شده است در صورتی كه همین ابزارها سبب اطلاع رسانی گسترده می شود. همچنین مقایسه كردن كودك با همسالان نوعی دیگر از خشونت محسوب می شود كه رواج آن در سطح جامعه و ریختن قبح این موضوع در خارج از چارچوب قوانین و مقررات آموزشی، تاثیر زیادی در شیوع این موضوع در مدارس دارد.

** ایرنا: شما به عنوان آموزگار باسابقه چه راهكارهایی برای كنترل خشم و مهار خشونت پیشنهاد می دهید؟
*** نیك نژاد: در این زمینه به یك حركت هماهنگ و فراگیر در اجتماع نیاز است. آگاهی بخشی به خانواده ها نسبت به شناخت و چگونگی بروز هیجانات سبب می شود تا دانش آموزان نیز در مقابل احساسات خود كنترل داشته باشند و بدانند در محیط امن خانواده بیش از هر جای دیگری می شود از رفتارهای مثبت سخن گفت. آموزگاران در چارچوب وظایف خود اخلاق را باور دارند و چنین رفتارهای خشنی را نمی پذیرند اما برای جلوگیری از تنبیه بدنی و خشونت در همین موارد اندكی كه بیان می شود باید تلاش كرد. كاهش نیروهای آموزش و پرورش سبب فشار بیشتر به آموزگار و دانش آموز، افزایش دانش آموزان در كلاس های درسی، كاهش كیفیت آموزشی، تعدد كتاب های درسی از جمله مواردی هستند كه سبب بالا رفتن تنش میان دانش آموزان و معلمان و بروز خشونت می شود، به گونه ای كه تنبیه روانی و خشونت را به دنبال دارد و در نهایت آسیب زیادی را به آموزش و پرورش وارد می كند.

معلمی كه در كلاس های با تراكم بالا تدریس می كند، چگونه می تواند كنترل دانش آموزان را بر دست بگیرد. مطابق با استانداردهای جهانی باید در هر كلاس درس تعداد 15 – 20 دانش آموز وجود داشته باشد كه در ایران این موضوع به طور كلی نادیده گرفته می شود. برخی مسایل اقتصادی همچون حقوق و مزایای آموزگاران به مشكلات روحی و روانی بسیاری منجر می شود كه این معضلات گاهی آرامش را از معلمان سلب می كند و باعث خشونت او در كلاس درس می‌شوند. همچنین واقف نبودن دانش آموزان به حقوق اجتماعی سبب شده است تا برخی معلمان ملزم به رعایت اصول رفتاری درست با نوجوانان نباشند.

برخی از آموزگاران هیچ گونه آموزشی در زمینه برخورد با دانش آموزان نمی بینند و بعضی از آنها از یك طرف رفتارهای خود را به عنوان یك فرد معمولی طرح ریزی می كنند و از طرفی این حق را به خود می دهد تا با كوچك ترین رفتار دانش آموز به عملی همچون تنبیه بدنی اقدام كنند. برای مهار خشونت در مدارس باید تلاش كرد تا آن بخش از فرهنگ اجتماعی و آموزشی را كه بهترین روش برای پرورش اندیشه و رفتار دانش آموز به شمار می رود، بدست آورد كه این عمل به همكاری مسوولان آموزشی، خانواده‌ها و تشكل‌های صنفی نیاز دارد تا بتوان با ابزارهایی از جنس فرهنگ به مقابله با ترویج خشونت و عوامل آن پرداخت.

پژوهشم**9117**2002**9131