به گزارش گروه تحلیل، تفسیر و پژوهش های خبری ایرنا، جشنواره موسیقی فجر نسبت به سینما و تئاتر جوانتر و رسما از سال 1364 متولد شده است، این جشنواره پس از تولد تا 1367 «جشنواره سرود و آهنگ های انقلابی» نام داشت و در آن سال ها، تنها محفلی بود كه در آن موسیقی امكان اجرا و پیگیری از سوی علاقه مندانش داشت.
با پایان جنگ هشت ساله ی عراق علیه ایران، جشنواره نیز به نام «جشنواره موسیقی فجر» تغییر نام داد و این نقطه عطف تاریخی، به منزله ی شروعی دیگر بر این جشنواره بود.
جشنواره ای كه از سال 67 تا به امروز فراز و فرودهای متعددی را پشت سر گذاشته است. اتفاقاتی چون؛ صاحب لولگو شدن جشنواره از دوره ی پنجم، بین المللی شدن جشنواره از سال 1370، شكست سكوت 20 ساله زنان و اضافه شدن گروه های موسیقی و بخش ویژه ی زنان به جشنواره در سال 1376، اضافه شدن جایزه «باربد» در سال 1394 به منظور انتخاب بهترین آثار تولیدی و ... از جمله تغییرات و دگرگونی های این رخداد مهم موسیقایی از زمان شكل گیری تا به امروز است.
**حاشیه های دبیر جشنواره
شاهین فرهت (متولد1326) آهنگساز و استاد موسیقی دانشگاه تهران است كه در این دوره از جشنواره به عنوان دبیر اجرایی انتخاب شده است. فرهت كه اولین بار است در این سمت قرار گرفته، پیش از این نیز سابقه ی داوری در ادواری از جشنواره موسیقی فجر را بر عهده داشته است و با این حوزه ناآشنا نیست.
اما نكته ی جالب توجه در دبیری ایشان در این دوره از جشنواره، اظهار بی اطلاعی وی از بابت برخی مسائل است. به صورتی كه اگرچه نگرانی هایی بابت قیمت ارز و مسائل مالی مدعوین بین المللی به ایران وجود داشته، وی ضمن اظهار بی اطلاعی از این مسائل اعلام كرده كه از مسائل مالی جشنواره بی اطلاع است و شرطش برای پذیرش دبیری این دوره، عدم دریافت دستمزد و صرفا كارهای اجرایی بوده است.
بی‌اطلاعی دیگر او، زمانی حاشیه ساز شد كه «پوریا اخواص» خواننده موسیقی ایرانی، با انتشار نامه‌ای با مضمون «غیرحرفه ای بودن عملكرد جشنواره موسیقی فجر» از حضور در آن انصراف داد. گرچه روابط عمومی ستاد جشنواره موسیقی فجر به سرعت پاسخ این اعتراض را داد اما زمانی كه یكی از خبرگزاری ها در این مورد از فرهت پرس و جو كرد، وی اعلام كرد كه نه در جریان اعتراض اخواص است و نه اطلاعی از جوابیه ای كه روابط عمومی منتشر كرده، دارد.
دیگر بار زمانی كه از فرهت در باب چرایی حذف یكباره ی «جایزه باربد» كه سه دوره از عمر اهدای آن می گذشت سوال شد، وی بار دیگر اظهار بی اطلاعی كرد و اعلام داشت كه «اصلا جایزه باربد را نمی‌شناسم و نمی‌دانم چه بوده است» و در جواب اعتراض مجدد خبرنگاران بیان داشت «من دبیر هنری جشنواره هستم و به موضوعات اجرایی نمی‌پردازم».
این ها در حالی است كه استفاده ی تعدادی از گروه های داخلی و خارجی شركت كننده در این دوره از جشنواره از آثار و سمفونی های فرهت، موجب بروز شائبه هایی شده است و برخی منتقدان از این دوره از جشنواره به «جشنواره موسیقی شاهین فرهت» یاد كرده اند.
برخی كارشناسان معتقدند كه این رویكرد منفی و بازخورد ناخوشایند را البته باید در برنامه ریزی نادرست جشنواره دید كه بدون در نظرگرفتن ملاحظات دبیری فرهت، دست به چنین چیدمانی زده اند؛ چرا كمی تامل قابل پیش بینی می ساخت كه اتخاذ چنین رویكردی حتی با نیات دلسوزانه و معرفی و تقدیر از آثار یكی از پیشكسوتان موسیقی ایران، به دلیل سمت فرهت در دبیری، خروجی درستی نداشته و این كار بیش از آن كه شكل تقدیر از این موسیقیدان بزرگ كشور را داشته باشد، نتیجه ای معكوس داشته و باعث جبهه گیری منتقدان خواهد شد.
**اركسترهای متعدد ملی و گروه های معدود بین المللی
به رغم مصائب و مشكلاتی كه اركسترهای بزرگ در ایران دارند (مسائلی چون نداشتن بیمه، حقوق و دستمزد ثابت، مسائل سازهای وارداتی و مشكلات تهیه ساز و ...) اما جشنواره ی سی و چهارم شاهد حضور گسترده ای از اركسترها بوده است؛ به طوری كه اركستر ملی به رهبری فریدون شهبازیان، اركستر سازهای ملی ایران به رهبری علی‌اكبر قربانی، اركستر سمفونیك تهران به رهبری شهرداد روحانی، اركستر رتوریك به رهبری نصیر حیدریان، اركستر مجلسی ایران به رهبری منوچهر صبهایی، اركستر آیسو به رهبری مازیا یونسی، اركستر سمفونیك رسانه هنر به رهبری امیرپدرام طاهریان، اركستر زهی اركو به رهبری ابراهیم لطفی و اركستر نوجوانان رودكی به رهبری قادر رودكیان، از جمله اركسترهایی هستند كه در این دوره از جشنواره حضور دارند.
البته كه مسائل مالی و اقتصادی بر دعوت از مهمانان خارجی اثرگذار بوده است و در این دوره شاهد شركت چند گروه كوچك و معدود بین المللی هستیم؛ تریو امئل (از اسلوونی)، آنسامبل آتلاس (از دانمارك)، تكنوازی پیانو ماری دوالا (از ایرلند)، موغام (از اكشور آذربایجان) و ثقیل(از ازبكستان) گروه‌های بین‌الملل در جشنواره هستند.
**جشنواره ای كه هنوز خیلی جوان است
جشنواره موسیقی فجر در این دوره با 85 گروه نوازنده و هنرمند داخلی و خارجی كار خود را آغاز كرده است؛ این جشنواره كه سرانجام و در دهه ی چهارم حیات خود صاحب اساسنامه شده است، هنوز درگیر مشكلاتی است كه به نظر می رسد باید به صورتی جدی تر برای آن چاره ای اندیشیده شود. مسائلی نظیر بی برنامه گی و عدم ثبات در روند اجرایی، سیاست های دخیل در روند اجرا، اوضاع سیاسی و اقتصادی و... با نواقصی مواجه است.
در این راستا «سید ابوالحسن مختاباد» منتقد و پژوهشگر موسیقی در وبلاگ شخصی خود نوشت: همین مدت كوتاهی كه از انتشار آیین‌نامه و اعلام مدیریت جشنواره گذشته، جامعه موسیقی با نقد خود به راستی‌آزمایی آن پرداختند و البته مدیریت جشنواره نیز پاسخگوی انتقادات بود. این كه این انتقادات تا چه پایه مبنای منطقی دارد و پاسخ‌ها تا چه اندازه توانستند افكار عمومی و ناقدان را قانع سازند، محل این نوشته نیست. سخن بر سر چارچوبی است كه بعد از سال‌ها بنا گذاشته شد و می‌توان بر اساس همان چارچوب( آیین‌نامه) به نقد فعالیت‌ها پرداخت و حتی تغییرات همین آیین‌نامه(كه در بندی از آن پیش‌بینی شده) را خواستار شد.
وی ادامه می دهد: قطعا در آینده نه چندان دور باید به تحلیل محتوایی چارچوب جشنواره هم پرداخت و به اعتباربخشی آن مدد رساند. شگفت‌انگیز است جشنواره ای با این بودجه و امكانات نتوانسته باشد بعد از سی و چهار دوره به اعتباری بین‌المللی دست پیدا كند؟ یك دلیل آن نداشتن چارچوب و فقدان افق و برنامه‌های درازمدت است. اكنون اما مهم این است كه هر دو سوی ماجرا( دولت - منتقدان/نهادهای مدنی) حسن نیت داشته و به قراردادها پای‌بند باشند و منتقدان، چه در قالب تشكلی حقیقی یا رسمی، و چه به صورت انفرادی دست از نقد فعالیت‌ها برندارند و بدانند كه هویت آنها در نقد، رصد و دیده‌بانی و ارائه گزارشی علمی و صادقانه به جامعه موسیقی است و نه چیزی دیگر. به یاد داشته باشیم تمدن میلی‌متری ساخته می‌شود.
جشنواره موسیقی فجر كه از چهارشنبه 24 بهمن ماه شروع شده است و موازی با جشنواره تئاتر فجر به اجرا خواهد پرداخت، تا دوشنبه 29 بهمن ماه ادامه دارد.
پژوهشم**س.ب
تهران-ایرنا-جشنواره موسیقی فجر كه سی و چهار سال از تولدش می گذرد، امروز، هم مهمترین رخداد دولتی در زمینه موسیقایی كشور است، و هم ضعف هایی دارد كه نیاز به بازنگری دارند.
