«یه سوال، اپل چیكارتون كنه نمی‌خرینش؟» این پیام شاید كوتاه‌ترین و در عین حال كامل‌ترین جمله‌ای است كه می‌تواند رابطه بین استفاده‌كنندگان ایرانی از محصولات اپل و این كمپانی بزرگ آمریكایی را نشان دهد. از گذشته تا امروز، از نسل‌های قدیمی محصولات تلفن همراه اپل تا محصولات جدید آن همواره محدودیت و سبك خاص خدمات‌دهی جزء جدانشدنی آن بوده است. گاهی كاربران این محصولات در نقل و انتقال و دریافت و ارسال یك فایل ساده در تلفن‌های همراه خود و دوستان دچار مشكلات جدی می‌شوند و گاهی هم مثل همین چند روز اخیر، از هیچ نرم‌افزاری -كه خدمات مورد‌نیاز آنها را در داخل كشور فراهم می‌كند- نمی‌توانند استفاده كنند؛ یك روز درگیر رفع‌خطای 1009 هستند و روز دیگر برای دریافت برنامه‌ها باید مدت زیادی منتظر بمانند كه اپ‌استور وصل باشد تا امكان دانلود به آنها بدهد.
نوشتن از مصائب استفاده از گوشی‌های شركت اپل می‌تواند آنقدر ادامه پیدا كند كه تمام فضای صفحه روزنامه را هم پر كند، اینكه نمایندگی رسمی اپل در ایران وجود ندارد، هیچ نهاد و سازمانی هم پاسخگوی مشكلات احتمالی این برند نیست و... هم بخشی دیگر از مشكلات است اما این حجم بالای مشكلات، هیچ‌وقت نتوانسته ایرانی‌ها را از خرید محصولات شركت اپل منصرف كند. شاید هم این مشكلات دربرابر كیفیت بالای محصولات تولید‌شده و لذت استفاده از آن، حرفی برای گفتن نداشته باشد. (این جمله آخر را البته منهای طرفداران اپل كه به محصولات آن به‌عنوان یك كالای لوكس جهت خودنمایی و... نگاه می‌كنند، اضافه كنید.)
**دیجی‌كالا اولین حذف اپ‌استور
برای بازشدن و فهم بهتر مقصود گزارش به بخشی از مشكلات ایجادشده چند وقت اخیر توسط شركت اپل برای كاربران برخی كشورها ازجمله ایران اشاره می‌كنم. سپتامبر سال 2016 میلادی اپل به‌تدریج درهای ورود ایرانی‌ها به اپ‌استور مخصوص این كمپانی را باز و امیدی بین كاربران این محصولات ایجاد كرد كه احتمالا این گشایش‌ها بیشتر خواهد شد و برخی محدودیت‌ها هم لغو می‌شود. اما حدود پنج ماه بعد ناگهان با حذف نرم‌افزار دیجی‌كالا به‌عنوان نرم‌افزار یكی از پرطرفدارترین فروشگاه‌های اینترنتی ورق برگشت.
همزمانی این اقدام با سیاست دونالد ترامپ در ایجاد محدودیت‌هایی برای ورود ساكنان هفت كشور ازجمله ایران به خاك آمریكا پیوندی را میان این دو ایجاد كرد كه البته بیراه هم نبود. استفاده از سیستم پرداخت شاپرك كه به‌طور كامل از سیستم‌های بین‌المللی جداست و در تئوری از شرایط و ضوابط اپل پیروی نمی‌كند، بهانه اپ‌استور برای حذف دیجی‌كالا بود.
**به كشورهای تحت‌تحریم سرویس داده نمی‌شود
بعد از حذف دیجی‌كالا این سیاست دولت آمریكا در قبال نرمافزارهای توسعه‌دهنده و ساخته‌شده توسط كشورهایی كه در تحریم این كشور هستند، ادامه پیدا كرد. شهریور سال گذشته نیویورك‌تایمز در گزارشی نوشته بود با اینكه شركت اپل در ایران به صورت رسمی دارای نمایندگی نیست اما ایرانی‌های زیادی از محصولات آن نظیر گوشی‌های هوشمند آیفون، آی‌پد، آی‌پاد و سایر محصولات و سرویس‌های دیگر آن استفاده می‌كنند و حذف برنامه‌ها و اپلیكیشن‌های ایرانی از فروشگاه اپ‌استور، مشكلات و محدودیت‌هایی برای آنها ایجاد خواهد كرد. این درحالی بود كه چین به‌عنوان یكی‌دیگر از كشورهایی كه در این حوزه مناقشاتی با آمریكا داشت نیز مستثنی نماند و پیش از ایران، شركت آمریكایی اپل به مقابله جدی علیه نرمافزارهای غیرقانونی چینی كه برای دورزدن فیلترینگ و دسترسی بدون محدودیت به اینترنت ایجاد شدند، پرداخته بود.
در همین روزها محمدجواد آذری‌جهرمی نیز با انتشار یك توئیت نسبت به این اقدام اپل واكنش نشان داد و نوشت: «احترام به حقوق مشتریان در جهان امروز، یك اصل به شمار می‌رود كه اپل اكنون آن را زیر پا گذاشته است. ما به‌طور قانونی حذف برنامه‌های ایرانی از اپ‌استور را پیگیری خواهیم كرد.»
شركت اپل هم در پیامی به توسعه‌دهندگان ایرانی كه از شرایط ایجاد شده متضرر شده بودند، اعلام كرد در راستای قوانین تحریم‌های آمریكا علیه ایران، اپ‌استور اپل نمی‌تواند برنامه‌های ایران مربوط به گوشی‌های آیفون را در خود جای دهد یا به توزیع آنها اقدام كند. همچنین این شركت اعلام كرد نمی‌تواند با برنامه‌نویسان ایرانی داد و ستد داشته باشد.
**نوبت به حذف پیام‌رسان‌ها رسید
ماجرای حذف برنامه‌ها همچنان موضوع داغی بود كه اخبار جدیدی نیز به گوش رسید. این‌بار اپ‌استور علاوه‌بر اپلیكیشن‌ها، پیام‌رسان‌های ایرانی را هم از اپ‌استور حذف كرد. طبق آمار 11درصد از گوشی‌های هوشمند موجود در كشور از این برند هستند و این درحالی است كه اپل نه دفتر و نه نمایندگی رسمی در داخل كشور دارد و حالا روزبه‌روز اعمال محدودیت‌ها را تشدید می‌كند. حذف پیام‌رسان‌ها درست در برهه‌ای كه اهتمام مسئولان بر انتقال كاربران پیام‌رسان‌های خارجی خصوصا تلگرام به پیام‌رسان‌های داخلی بود به خوبی نشان داد اقدامات اپ‌استور و كنش‌های آن در قبال كاربران ایرانی صرفا برآمده از كنش‌های سیاسی است.
**از انتشار هشتگ تا دورزدن محدودیت‌ها
«متاسفانه ما قادر به قراردادن اپلیكیشن شما در اپ‌استور نیستیم. تحت‌قوانین تحریم ایالات‌متحده اپ‌استور نمی‌تواند میزبانی، توزیع یا انجام كسب‌وكار با برنامه‌ها یا توسعه‌دهندگان متصل به كشورهای ممنوعه داشته باشد. این حوزه قانون پیچیده و دائما درحال تغییر است. اگر محدودیت‌های موجود تغییر كند، شما را تشویق می‌كنیم تا برنامه خود را برای ورود به اپ‌استور مجدد ارسال كنید.»
این پیام بعد از حذف انبوهی از برنامه‌های ایرانی و پیام‌رسان‌های بومی از سوی مسئولان شركت اپل و اپ‌استور آب پاكی را روی دست توسعه‌دهندگان ایرانی ریخت. حالا این شركت‌ها و توسعه‌دهندگان ایرانی بودند و انبوهی از كاربران محصولات شركت اپل كه باید برای حفظ آنها كاری می‌كردند؛ كاری فراتر از انتشار هشتگ #StopRemovingIranianApps دانلود نرم‌افزار از سایت ارائه‌دهنده همان اپلیكیشن و طی‌كردن مراحلی در گوشی و اخذ مجوز برای نصب و استفاده، كاری بود كه توسعه‌دهندگان به كاربران پیشنهاد می‌كردند. به قولی تمامی شركت‌هایی كه اپلیكیشن آنها مشمول حذف از اپ‌استور شده بود، به‌طور مستقیم یا غیرمستقیم از حساب Enterprise اپل استفاده می‌كردند. استفاده از اكانت Enterprise راهكاری بود كه توسعه‌دهندگان ایرانی با آن به نوعی محدودیت‌های اپل را برای دسترسی كاربران به برنامه‌های ایرانی دور می‌زدند.
**راه دور زدن هم بسته شد
دور زدن محدودیت‌ها توسط ایرانی‌ها احتمالا سابقه‌ای به قدمت تاریخ دارد؛ ایجاد محدودیت‌های بی‌رحمانه و گاهی غیرانسانی و از سوی قدرت‌های بین‌المللی و پیداكردن راه فرار و دور زدن آن توسط ایرانی‌ها. شاید واژه دور زدن تحریم‌ها را بیشتر از خود تحریم‌ها در واژگان متداول كشور شنیده باشیم اما گاهی در همین دور زدن‌ها هم دچار مشكل شده‌ایم و مشكل اخیر اپل برای كاربران هم احتمالا از نوع همین مشكل‌هاست.
چند روزی است كاربران تلفن‌های‌همراه شركت اپل در استفاده از اپلیكیشن‌های ایرانی دچار مشكل شده‌اند و با فاصله زمانی اندكی به تناوب از توسعه‌دهندگان این برنامه‌ها پیامی دریافت می‌كنند كه اپلیكیشن موردنظر دچار مشكل شده است. برخی نوید بهبود اوضاع را در آینده نزدیك می‌دهند و برخی هم راه‌حل جایگزین را معرفی می‌كنند اما به هرحال مشكل به حدی جدی است كه بسیاری از كاربران دچار سردرگمی شده‌اند و از برخی افعال روزانه خودشان كه توسط این نرمافزارها انجام می‌دادند هم درمانده‌اند و همین به بحث داغ رسانه‌ها تبدیل شده است.
**اما اصل ماجرای اخیر
چند هفته پیش شركت اپل اعلام كرد با اپلیكیشن‌هایی كه با گواهینامه‌های Enterprise یا سازمانی ساخته شده‌اند (همان گواهینامه‌هایی كه برای دور زدن ماجرای حذف از اپ‌استور از آنها استفاده می‌شود و فقط مختص ایران و اپ‌های ایرانی هم نیست) برخورد خواهد كرد. در یكی، دو هفته اخیر و پس از اعلام این خبر همان‌طور كه انتظار هم می‌رفت، اپلیكیشن‌هایی كه از این گواهینامه برای انتشار برنامه خود استفاده كرده بودند، دچار مشكل شدند و از كار افتادند.
تا اینجا صرفا نقل خبر بود. اما چرا این اتفاق افتاد و علت مسدود‌شدن و ازكارافتادن اپلیكیشن‌های ایرانی چیست؟ سوالاتی است كه باید به آنها پاسخ داده شود. اپل در اعلام خود، بالابردن امنیت و برخورد با برنامه‌هایی كه از گواهینامه‌های رسمی اپ‌استور استفاده نمی‌كنند و از گواهینامه‌های سازمانی بهره می‌برند را علت این اتفاقات دانست اما اصل ماجرا این نیست و همچون تجربیات سابق باز هم پای سیاست، تحریم و... در میان است. برای فهم این هم لازم به مكاشفه و شق‌القمر كردن نیست. بازخوانی آنچه در بالا هم گفته شد و تجربیات همین دو سال اخیر می‌تواند اثبات این مدعا باشد كه عامل اصلی اتفاقات اخیر پیرامون اپ‌های ایرانی مساله تحریم‌هاست.
**نقش دوباره تحریم‌ها در مشكلات اخیر برنامه‌های ایرانی
اساسا چرا و بر چه اساسی می‌توان ادعا كرد تحریم‌ها باعث مسدود‌سازی نرمافزارهای ایرانی می‌شود؟ این سوال را می‌توان با طرح كردن یك سوال پاسخ داد. باید ابتدا پرسید چرا یك توسعه‌دهنده از گواهینامه‌های سازمانی برای تولید و انتشار و استفاده نرمافزارهای خود استفاده می‌كند؟ پاسخ روشن است. وقتی مسیر دریافت گواهینامه رسمی برای توسعه‌دهندگان بسته شده باشد، برای ارائه خدمت و تولید و توسعه اپلیكیشن راهی پیش‌روی توسعه‌دهنده نمی‌ماند. بسیاری از اپ‌های ایرانی با گواهینامه رسمی ساخته و منتشر شده بودند اما بعد از حذف توسط اپ‌استور مجبور به توسعه و انتشار با گواهینامه‌های Enterprise یا همان گواهینامه‌های سازمانی شدند و این نوعی جبر ناشی از فضای تحریم است.
این نوع گسترش و تولید نرمافزارها و فعالیت‌ها فقط مختص اپل و توسعه‌دهندگان اپلیكیشن‌های این برند نیست و بسیاری دیگر از فعالان حوزه ساخت و توسعه نرمافزارها مجبور به طی كردن مسیرهایی غیر از مسیرهای معمول و بین‌المللی هستند كه آن هم ناشی از فضای بین‌المللی علیه ایران و موضوع فیلترینگ است. استفاده از كافه‌بازار به جای گوگل‌پلی، سیب‌اپ به جای اپ‌استور و استفاده از گواهینامه‌های سازمانی همه ناشی از وجود همین محدودیت‌ها و شرایط تحریمی و فیلترینگ است.
**نقش من‌وتو در این غائله
نریمان غریب، كارمند من‌وتو در مقاله‌ای كه در سایت medium منتشر و در آن نام تعدادی از اپلیكیشن‌های ایرانی را اعلام كرد این سوال را خطاب به شركت اپل مطرح كرد كه سیستم بانكی ایران دارد از اپلیكیشن‌های ios (سیستم‌عامل اپل) روی پلتفرم اپل استفاده می‌كند و این سوال فضایی را برای اپل ایجاد می‌كند كه یا به جبر یا به اختیار با این‌اپ‌ها برخورد كند. این كارمند من‌وتو در این مقاله راهكار نصب و استفاده از اپ‌ها توسط كاربران ایرانی بعد از حذف برنامه‌ها توسط اپ‌استور را شرح می‌دهد و بعد از آن هم اختلالات و مسدودسازی‌ها از همان نرم‌افزارهایی آغاز می‌شود كه او در مقاله‌اش نام آنها را برده بود.
این تحریم‌خواهی و به قولی وطن‌فروشی بیش از آنكه مقصود تقابل با سیاست‌های حكومت ایران باشد، تقابل با مردم ایران است كه در شرایط سخت تحریمی از استفاده از یك نرم‌افزار ساده حمل‌ونقل یا تراكنش بانكی و حتی خرید و فروش اینترنتی مایحتاج خود هم محروم می‌شوند و همه‌اش هم زیر سر كسانی است كه در شعار خود را دلسوز و حامی مردم ایران نشان می‌دهند اما در عمل در كوچك‌ترین و بزرگ‌ترین كنش‌های ضدایرانی و ضدمردمی دخیل هستند.
**راه پیش‌رو
از روز جدی‌شدن این اختلالات تا همین حالا شركت‌های توسعه‌دهنده هركدام پیام‌هایی را به كاربران ارسال كرده‌اند و برخی رجوع به نسخه وب، برخی حذف كامل نرم‌افزار و برخی هم نصب دوباره را پیشنهاد كرده‌اند و البته برخی هم نوید ارائه راه‌حل جدید و معجزه‌آسا داده‌اند. با این همه اما مشكل اصلی همچنان پابرجاست و مهم‌تر از آن هم این است كه در آینده چه خواهد شد. استفاده از محصولات اپل خواه و ناخواه با محدودیت‌های اینچنینی گره خورده است، البته این موضوع در محصولات مبتنی‌بر سیستم‌عامل اندروید هم كمابیش وجود دارد اما تفاوت ماهوی این دو با هم دست كاربران و توسعه‌دهندگان را در اندروید بازتر می‌گذارد و راهكار بهتر شاید كوچ از ios به اندروید باشد. به هرحال انتظار احتمالا قطعی‌ترین واكنشی است كه می‌توان داشت.
منبع: روزنامه فرهیختگان؛ 1397،12،11
گروه اطلاع رسانی**2059**2002
تهران- ایرنا- نوشتن از مصائب استفاده از گوشی‌های شركت اپل می‌تواند آنقدر ادامه پیدا كند كه تمام فضای صفحه روزنامه را هم پر كند، اینكه نمایندگی رسمی اپل در ایران وجود ندارد، هیچ نهاد و سازمانی هم پاسخگوی مشكلات احتمالی این برند نیست و... هم بخشی دیگر از مشكلات است اما این حجم بالای مشكلات، هیچ‌وقت نتوانسته ایرانی‌ها را از خرید محصولات شركت اپل منصرف كند.
