امام باقر(ع) حكومت بدون دانایی را قابل پذیرش نمی دانستند

به گزارش گروه اطلاع رسانی ایرنا؛ پیدایش مكتب های انحرافی یكی از مشكلات مهم در زمان حیات امام محمد باقر(ع) به شمار می رفت كه ایشان نقش مهمی در مدیریت، راهنمایی و هدایت افكار عمومی در جامعه داشت. پنجمین پیشوای شیعیان(ع) بنیانگذار انقلاب فرهنگی و نهضت علمی شیعه و حتی جهان اسلام شمرده می شود. هر چند معارف اسلامی و تشیع به دست فرزندشان امام صادق(ع) انتشار و توسعه یافت و به اوج خود رسید اما پایه گذاری و تأسیس آن با تلاش و همت این امام همام(ع) صورت پذیرفت.

انتقال قدرت از بني ‏امیه به بنی عباس سبب شد تا در این برهه، فضایی مناسب جهت تبلیغ و ترویج آموزه های اسلامی به وسیله امام محمد باقر(ع) پدید آید و بیشترین احادیث شیعه‏ در این زمان و همچنین دوره امام جعفر صادق(ع) نقل شده است و این بزرگواران توانستند تا با بهره گیری از این فرصت، احادیث بسیاری كه از رسول خدا(ص) به وسیله اجدادشان به آنها رسیده بود در تمام حوزه های معارف و احكام فقه اسلام از خود به یادگار بگذارند.

نخستین روز از رجب 57 هجری با سالروز ولادت پنجمین اختر تابناك آسمان ولایت مصادف است. امام محمد باقر(ع) كه با كنیه ابوجعفر معروف بود و بدین جهت كه دریای دانش را شكافت و اسرار علوم را آشكار ساخت به باقرالعلوم شهرت یافت. از القاب دیگر این امام همام(ع) می توان به «شاكر، صابر و هادی» اشاره كرد كه هر كدام بازگو كننده خصوصیتی از صفت های آن امام بزرگوار به شمار می رود.

**مقام علمی امام محمد باقر(ع)
مقام علمی حضرت باقر (ع) آن قدر بزرگ و بلند مرتبه است كه خیلی از مخالفان نیز زبان به تمجید از ایشان گشوده اند و دانشمندان فراوانی نیز به این امر اعتراف كرده اند. «ابن حجر هیثمی» فقیه، عالم و مؤلف شافعی می گوید: «محمد باقر (ع)به اندازه ای گنج های پنهان معارف و دانش ها را آشكار ساخته، حقایق و حكمت ها و لطایف دانش ها را بیان كرده كه جز بر عناصر بی بصیرت یا بد سیرت پوشیده نیست و از همین جا است كه وی را شكافنده و جامع علوم و برافرازنده پرچم دانش خوانده اند.»

پژوهشگر گروه اطلاع رسانی ایرنا به منظور تبیین بیشتر و عمیق تر سیره عملی امام محمد باقر(ع) به گفت وگو با حجت الاسلام «مجید قربانعلی دولابی» عضو هیات علمی دانشگاه مظاهر اسلامی پرداخت. در ادامه متن گفت وگو آمده است:

**ایرنا: ابعاد مختلف علم و دانش امام محمد باقر(ع) و سیره عملی ایشان در بسط علم و دانش برای هدایت و مدیریت جامعه را چگونه ارزیابی می كنید؟
***دولابی: امام محمدباقر(ع) در عصر خود به‌ عنوان یك شخصیت علمی مشهور شناخته می شد چنانچه بسیاری از مخالفان و دشمنان ایشان نیز به مقام علمی وی اظهار داشتند، یكی از ویژگی‌های آن حضرت علم و دانش وسیع بود تا آن‌جا كه به «باقرالعلوم» شهرت داشت در واقع این لقب به وسیله پیامبر اكرم(ص) به ایشان اعطا شد. ایشان در تاریخ اسلام حوزه‌ علمیه را بنا نهاد و با انقلاب فرهنگی خود توانست از دوران خلفا و تاكنون هدایت علما و فرهنگ جهان اسلام را طراحی كند، دوران امام باقر(ع) یكی از پربركت ترین اعصار ائمه اطهار(ع) به حساب می آید.

چرا كه قدرت بنی امیه رو به افول بود و از این رو پنجمین پیشوای شیعیان(ع) زمینه را برای آشنایی با معارف اسلامی فراهم آورد. پس از پیامبر اكرم(ص) جامعه مسلمانان به افرادی نیاز داشت كه سیره عملی و علمی این مكتب را ترویج دهد و امامان معصوم(ع) بهترین گزینه برای این امور بودند زیرا از طرفی آشنایی كافی با سیره عملی پیامبر(ص) داشتند و از طرف دیگر با مقام عصمت خود بهترین راهنمایان جامعه برای دوری از انحراف و تفرقه به حساب می آمدند.

برگزاری محافل علمی و ترویج علوم شیعه و پرورش شاگردان از جمله مهم ترین راهكارهای مبارزاتی امام باقر(ع) برای ترویج تشیع به شمار می رفت كه پس از قیام امام حسین(ع) و واقعه كربلا دچار نوعی خلا و انحراف برای جانشینی و زمامداری حكومت شده بود. سیاست راهبردی ایشان در این دوره همانطور كه اشاره شد پرورش نیروهای شیعی و آموزش دیده و به نوعی «كادرسازی» و «نیروسازی» بود به طوری كه با این اقدام توانست، بخش مهمی از سیره پیامبر(ص) و معارف قرآن را كه برپایه حدیث ثقلین مهمترین بازمانده حضرت محمد(ص) محسوب می شد به نسل های بعدی منتقل كند.

**ایرنا: با عنایت به دستاوردهای علمی پنجمین پیشوای شیعیان(ع) كه ایشان را مدرس مبارزه با جریان انحرافی دانسته اند، نظرتان درباره این عنوان و جریان های انحرافی آن زمان بیان كنید؟
***دولابی: انحرافات در زمان حضرت امام باقر(ع) به طور كلی به 2 دسته تقسیم می شوند: دسته نخست كم توجهی به ائمه اطهار(ع) و جلوگیری از شناسایی سیره امامان(ع) و پیامبر اكرم(ص) بود و دسته دوم انحرافات مربوط به جریان زیدیه بود كه مربوط به طرفداران برادر ایشان بود. در توضیح، بخش نخست باید به این نكته اشاره كرد كه پنجمین پیشوای شیعیان(ع) درباره بخش دوم حدیث ثقلین یعنی اهل بیت(ع) اهتمام زیادی می ورزید به طوری كه در بسیاری از روایت ها كه از ایشان به جای مانده و تعدادشان كم نیز نیستند درباره شان نزول آیات و ارتباط آن با امیرمومنان(ع) و دیگر ائمه اطهار(ع) سخنان زیادی به وسیله ایشان ایراد شده است كه همگی جهت روشن سازی افكار عمومی و توجه جامعه مسلمانان به اهل بیت(ع) در كنار قرآن بوده است.

پس از عاشورا سیاست كلی از امام سجاد(ع) تا امام صادق(ع) همگی تربیت شاگردان و معرفت بخشی به جامعه بود و ترجیح بیداری فرهنگی به قیام مسلحانه مهم ترین مشكل فرقه های انحرافی با امام زمان خودشان به شمار می رفت. از نظر امام(ع) حكومت سیاسی بدون دانایی و بر پایه زور پذیرفته نبود؛ حتی اگر قیام به وسیله مومنان نماز شب خوان صورت پذیرفته باشد زیرا امام در فهم مصالح امت نه عشیره‌ای نگاه می‌كرد و نه حتی بر پایه نگاه به صلاحیت و ایمان ظاهری افراد بها می داد. امام باقر(ع) به شیعیان در مقابله با جریان های انحرافی توصیه به حفظ تعادل می كرد تا افراد افراطی كه در دین غلوّ می كنند از عقاید انحرافی و تندروی های بی جا دست بردارند و همچنین افرادی كه نسبت به عقاید دینی خیلی سست و كم عقیده هستند، خود را اصلاح كنند و به حقایق دین آشنا شوند و همین روش، سیره امام باقر(ع) درباره جریان های سیاسی و شورش های زمان خویش بود.

**ایرنا: چگونه می توان با توجه به سیره امامان معصوم (ع) میان دین و نسل جوان ارتباط برقرار كرد؟
***دولابی: علاقه به دانستن امری است كه در همه زمان ها و مكان ها مطلوب جوانان بوده است با مراجعه به سیره علمی و عملی ائمه معصوم(ع) به خصوص امام باقر(ع) می توان شاهد توجه زیاد ایشان به موضوعات علمی و فرهنگی بود كه این امر مهم ترین دلیل رجوع و انس نسل جوان به سیره و سبك زندگی امامان معصوم به حساب می آید. خانواده و رفتار با همسر و فرزندان از جمله آموزه های مهم زندگی ائمه اطهار(ع) به شمار می رود كه در جامعه كنونی و نسل جوان خیلی مغفول مانده است و جای كار بسیار دارد. از این جهت رجوع به سخنان و رفتارهای عملی امامان شیعه در مواجهه واقعی با خانواده خود می تواند عامل مهمی در جذب جوانان به مرام و سبك سیره امامان(ع) باشد.

مورد دیگر از سیره پنجمین پیشوای شیعیان(ع) كه می توان مورد توجه و علاقه جوانان باشد، توجه امام باقر(ع) به ورزش كردن بود، چنانچه از امام صادق (ع) نقل است كه در سفری كه به شام داشت، امام باقر(ع) به مسابقه ای كه در زمینه تیراندازی بود تمایل نشان داد و تبحر و مهارت زیادی نیز در این ورزش بروز داد. از این رو ورزش كردن نیز می تواند نقطه اشتراك دیگری برای اهتمام و ادراك جوانان و رجوع به سیره ائمه اطهار(ع) باشد. از این رو علم، ورزش و تذهیب سه مقوله ای به شمار می رود كه در سیره امام(ع) برای جوانان به ارث گذاشته در سخنان مقام معظم رهبری هم خیلی تاكید به آن شده است.

**ایرنا: از نظر شما چطور می توان از سیره عملی و رفتاری امامان معصوم(ع) برای حل مشكلات و چالش های پیش روی جامعه استفاده كرد؟
***دولابی: بخش عمده ای كه درباره سیره امام باقر(ع) می توان گفت این است كه ایشان با وجود اینكه قدرت سیاسی و نظامی نداشت در بیان روشنگری، فرهنگ سازی و ساخت نیروهای مسلمان برای جامعه از هیچ كوششی فروگذار نبود. نمود عینی و ملموس این حركت بیانات مقام معظم رهبری در بحث آتش به اختیار در امور فرهنگی است به این معنا كه با وجود اینكه ما در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، سازمان تبلیغات و دیگر نهادهای فرهنگی مسوولیتی نداریم اما موظف به آموزش و فرهنگ سازی در حد خود و آموزه های اسلامی مان هستیم.

پژوهشم**9280**2059**9131