تحقیقات میدانی كه در چند سال اخیر درباره گنجشكها انجام شده نشان می‌دهد كه آنها حیواناتی بازیگوش و در عین حال زرنگ هستند و همین كه شهرها را برای زندگی انتخاب كرده‌اند نشان از هوش بالای آنهاست زیرا در این مكان‌ها خبری از دشمنان طبیعی آنها مانند قوش، باز و یا قرقی نیست.
زادآوری در گنجشكها بسیار بالا است از این رو زندگی آنها در خطر نابودی قرار ندارد اما از آنجا كه انسان هیچ موجودی را از زیاده‌خواهی خود در امان نگذاشته شاید شوربختی انقراض روزی گریبان‌گیر این موجودات كوچك اما زیرك نیز شود.
امروزه با توجه به نحوه زندگی بشر كه با توسعه همراه است هر حیوانی نیاز به حمایت دارد از این رو 20 مارس مصادف با 29 اسفند روز جهانی گنجشك نامگذاری شده است.
روز جهانی گنجشك (World Sparrow Day) یك ابتكار بین‌‌المللی است و توسط «انجمن طبیعت جاودان» هند و با همكاری بنیاد عمل اكوسیس فرانسه و چند سازمان ملی و بین‌‌المللی دیگر در جهان شكل گرفته است.
اولین روز جهانی گنجشك، سال 2010 در بخش‌‌های مختلف جهان جشن گرفته شد و برای تشویق كوشش‌‌ها در این زمینه و محافظت غیرخودخواهانه محیط زیست، اولین جایزه گنجشك در احمدآباد گجرات در 20 مارس 2011 داده شد.
گنجشكها را نزدیكترین حیوان وحشی به انسان توصیف میكنند، گنجشك پرنده‌‌ای است كوچك با منقار كلفت و مخروطی و پاهای نسبتا كوتاه كه معمولا پر و بال رنگارنگ ندارد.
این پرندگان بیشتر به صورت اجتماعی به سر می‌‌برند و به طور گروهی زاد و ولد میكنند، پروازی نیرومند دارند، در بیشتر گونه های آنها دودیسی جنسیتی (تفاوت نر و ماده) مشاهده می‌شود، در سوراخ‌‌های درختان، شكاف دیوار و صخره‌ها لانه می‌‌سازند و بیشتر از دانه ها و مواد گیاهی و گاهی جانوری تغذیه میكنند.
«اسماعیل كهرم» پرنده‌شناس، روز چهارشنبه در این باره به خبرنگار علمی ایرنا گفت: گنجشكها حیواناتی اجتماعی و باهوش هستند، زمانی كه دو انسان در خیابان با هم درگیر می‌شوند افراد دیگر كارشان را رها میكنند، عده‌ای به تماشا می‌نشینند و عده‌ای هم در صدد جدا كردن این افراد بر می‌آیند، تحقیقی كه درباره گنجشكها انجام شد نشان می‌دهد این خصلت در این حیوانات نیز وجود دارد یعنی اگر دو گنجشك شروع به نوك زدن به هم كنند گنجشك‌های دیگر آن را درك میكنند و به تماشا می‌ایستند.
وی اظهار داشت: گنجشكها از تنوع گونه‌ای زیادی برخوردارند اما دو گونه خانگی و درختی گونه غالب این پرنده كوچك است كه در ایران نیز به فراوانی وجود دارد.
كهرم افزود: گنجشك‌های درختی بسیار زیباتر از نوع خانگی آن هستند، درختی‌ها دارای سری زیبا هستند و ماده آن از نقش و نگار زیادی برخوردار است و این گونه گنجشك از شمال شرق كشور وارد تهران شده است.
كهرم گفت: یكی از نكات جالب درباره گنجشكها این است كه در تمام نقطه كره زمین پراكنده‌اند و به راحتی هم با طبیعت جدید سازگار می‌شوند، به عنوان مثال تا 150 سال پیش آمریكای شمالی و جنوبی گنجشك نداشت تا اینكه انگلیسی‌ها این پرنده را در آن منطقه رها كردند و اكنون در همه جای آمریكا دیده می‌شوند اما رنگ و قیافه آنها بسیار با هم متفاوت است.
** گنجشكها هم لهجه دارند و با غریبه‌ها جفت نمی‌شوند
وی اظهار كرد: گنجشك هر منطقه با لهجه همان منطقه آواز می‌خواند بنابراین اگر دو گنجشك از دو منطقه جداگانه با لهجه‌های متفاوت را در یك قفس در كنار هم قرار دهند با هم جفت‌گیری نمی‌كنند.
كهرم افزود: تعداد گنجشكها در طول یك سال به پنج میلیون بال نیز می‌رسد زیرا به علت فراهم بودن غذا در محیط های شهری در تمام طول سال به جز روزهای سرد اقدام به جفت‌گیری و زادآوری میكنند و بچه‌های آنها هم در مدت دو ماه بالغ شده و قادر به زادآوری می شوند بنابراین توان زادآوری آنها بسیار زیاد است.
وی اظهار كرد: اما تمام اینها در پایان سال از بین می‌روند، مثلا از یك مجموعه 100 هزار گنجشكی شاید یك یا دو گنجشك باقی بماند و بقیه فدای موجودات دیگر می‌شوند بنابراین پایه حیات و انرژی را تشكیل می‌دهند.
كهرم گفت: یك جفت گنجشك در طول یك‌سال قادر به تولید یك میلیون جوجه است، البته این به آن معنا نیست كه یك جفت به تنهایی این تعداد بچه تولید میكنند بلكه بچه‌های آنها بالغ می‌شوند و زادآوری میكنند و بعد از دو ماه نسل بعدی آنها تخم‌گذاری میكنند و به این ترتیب جمعیت آنها افزایش می‌یابد.
كهرم درباره عوامل تهدید گنجشكها گفت: جوجه‌های گنجشك بسیار آسیب‌پذیرند و كلاغ‌هایی كه آنها هم در زیر چتر حمایتی انسان‌ها در شهرها زندگی میكنند دشمن این جوجه‌های بی دفاع هستند، در واقع جوجه‌های گنجشك به علت كوچك بودن، لقمه‌ای آماده برای این حیوان است كه به طور كامل آنها را می‌بلعد از این رو آسیب‌پذیری در زمان جوجه بودن بسیار بالاست.
این پرنده‌شناس با اشاره به اینكه جوجه گنجشكها لقمه‌رسانی همگانی هستند، گفت: گنجشكها مانند گروه خونی O عمل میكنند یعنی به همه سرویس می‌دهند اما خودشان نمی‌توانند از خدمات دیگران بهره‌مند شوند.
وی افزود: زمانی كه لانه یك گنجشك توسط كلاغ‌ها یا هر حیوان دیگری از بین برود دو جفت گنجشك بلافاصله اقدام به ساخت لانه جدید، جفت گیری و تخم گذاری می كنند، به عبارتی در زادآوری شبیه موش هستند.
كهرم اظهار كرد: جفت گیری و زادآوری در گنجشكها فقط مختص بهار نیست چون به علت فراهم بودن غذا به اندازه كافی در محیط های شهری در تمام طول سال به جز روزهای سرد اقدام به جفت‌گیری و زادآوری میكنند، زادآوری در فصل بهار مختص پرندگان وحشی است چون در بهار غذا زیاد است و روند طبیعی زندگی آنها به همین روال پیش می‌رود.
وی گفت: البته گنجشكها لقمه خوشمزه‌ای برای انسان‌ها هم هستند برخی معتقدند چون طبیعت گوشت این حیوان، گرم است بنابراین خاصیت دارویی دارد از همین رو آن را به صورت كباب می‌خورند كه این نیز یكی دیگر از عوامل تهدید جمعیت این پرندگان زیبا و بازیگوش است.
كهرم تاكید كرد: گنجشكها حیواناتی مقاوم هستند و یكی از رموز موفقیت آنها جثه كوچك آنهاست زیرا توان پنهان شدن در هر مكان كوچكی دارند تا از دست دشمنان در امان باشند از این رو گونه‌ای در خطر انقراض نیستند.
علمی 9014** 1055
تهران- ایرنا- گنجشكها حیواناتی اجتماعی و باهوش هستند، پراكندگی آنها در كره زمین بسیار زیاد است و از تنوع گونه‌ای فراوانی برخوردارند، زادآوری آنها بسیار بالاست از این رو گونه‌ای در خطر انقراض نیستند، مانند گروه خونی O عمل می كنند یعنی به همه خدمات می‌دهند اما خودشان بی‌بهره‌اند.
