سالی نكو برای بهار نمایش

به گزارش روز پنجشنبه خبرنگار فرهنگی ایرنا، همزمان با نوشدن طبیعت و در نوروز 98، همچنین بعد از پشت سر گذاشتن روزهای پر فراز و نشیب سال 97 رویدادهای حوزه نمایش را مرور می كنیم.

** بهار 97 بوی تئاتر می داد
آغازین روزهای بهار سال 1397 مطابق تجربه خجسته بهار سال 96 به واسطه ثبت شدن روزی در تقویم رسمی كشور به نام «روز ملی هنرهای نمایشی»، مصادف با هفتم فروردین؛ شاهد شكوفه زدن جوانه های فعالیت تئاتر در روزهای تعطیل نوروز و در نهایت پاسخ به مطالبه هنرمندان و البته مخاطبان این هنر برای تعطیل نبودن فعالیت هنرهای نمایشی در طول تعطیلات نوروزی را شاهد بودیم.
بهار سال 1397 با ترنم عطر هنرهای نمایشی و اجرای آثار مختلف در تالارهای نمایشی، نوید روزهای پرشكوهی از جریان داشتن نبض تئاتر در كشور می داد. نویدبخش آنهم حضور سیدعباس صالحی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در روز هفتم فروردین در تماشاخانه سنگلج و نشستن پای نمایش «جعفرخان از فرنگ برگشته» به كارگردانی رحمت امینی بود.
هر چند در سال 1396 برگزاری روز ملی هنرهای نمایشی و آغاز اجراهای تئاتری در طول تعطیلات نوروزی را تنها در تهران و چند شهرستان بزرگ كشور؛ مانند مشهد مقدس، تبریز، شیراز و اصفهان شاهد بودیم، در بهار سال 1397 شاهد فعالیت هنرمندان تئاتر در 33 منطقه در استان ها و شهرستان ها و به صحنه رفتن آثار نمایشی از ششم فروردین در بیش از 70 تماشاخانه در سراسر كشور بودیم.

** تغییر مدیریت تئاتر و انتظار بالای خانواده نمایش كشور
بهار 97 در عرصه هنرهای نمایشی در شرایطی آغاز شد كه تنها چند روز پیش از آغاز سال 1397 یعنی در بیست و ششم اسفند سال 1396 طی حكمی شهرام كرمی جایگزین مهدی شفیعی در مدیریت اداره كل هنرهای نمایشی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی شد.
هر چند پیش از نهایی شدن صدور حكم انتصاب شهرام كرمی نامه ای با امضای بیش از سه هزار نفر از هنرمندان و دست اندركاران عرصه تئاتر خطاب به وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی برای ابقای مهدی شفیعی در سمت مدیركل هنرهای نمایشی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی منتشر شد؛ در تاریخ بیست و ششم اسفند به رغم خواست قاطبه فعالان عرصه تئاتر نام شهرام كرمی به عنوان مدیركل اداره هنرهای نمایشی وزارت فرهنگ شاد اسلامی بر پیشانی فعالیت‌های این مجموعه نشست.
شهرام كرمی با بیش از دو دهه سابقه مدیریت در عرصه تئاتر در نهاد شهرداری، كارنامه درخشانی از خود را در حوزه هنرهای نمایشی سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران به یادگار گذاشته بود؛ اما حضور در راس مهمترین نهاد تئاتری كشور یعنی اداره كل هنرهای نمایشی وزارت ارشاد برای او با آغاز موج تحریم‌ها و نوع سیاست انقباضی در بودجه وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی همسو با بودجه سایر نهادهای وزارتی همگام شد. همین مساله نخستین چالش های مدیركل اداره هنرهای نمایشی در سال 1397 را با خود داشت.

** اردیبهشت؛ ماه شكوه تئاتر
اردیبهشت در تقویم فعالیت های تئاتری در كشور همواره بستری برای پاسداشت و تقدیر فعالیت هنرمندان عرصه تئاتر در ایران بوده است. هرچند بعد از سال 1395 و پایان برگزاری جشن «اردیبهشت تئاتر ایران» از اول تا سی و یكم اردیبهشت در سراسر كشور به بهانه روز جهانی تئاتر شاهد برگزاری مراسم مختلف در تمام استان ها توسط انجمن هنرهای نمایشی و تقدیر از هنرمندان این عرصه بودیم؛ با آغاز سال 1396 و ثبت رسمی روزی به عنوان «روز ملی هنرهای نمایشی» در تاریخ هفتم فروردین مطابق سنت هر ساله، خانه تئاتر به عنوان تنها نهاد صنفی عرصه هنرهای نمایشی هفته بزرگداشت هنر تئاتر را با برگزاری مراسم مختلف برای پاسداشت و تقدیر از فعالیت تمام تولیدكنندگان عرصه هنرهای نمایشی آغاز كرد.
پانزدهمین دوره «جشن خانه تئاتر» از هفتم تا پانزدهم اردیبهشت در تهران و با تغییری در تعداد روزها ولی در ماه اردیبهشت، توسط برخی انجمن های هنرهای نمایشی در كشور با هدف تكریم فعالیت تمام دست اندركاران و تولیدكنندگان عرصه تئاتر در كشور كار خود را آغاز كرد.
علاوه بر برگزاری پانزدهمین جشن خانه تئاتر در سال 1397 شاهد فعالیت متمركز دست اندركاران خانه تئاتر برای هرچه فراگیرتر كردن جشن هنرهای نمایشی میان عموم مردم بودیم. از مهمترین مولفه های آن می توان به برگزاری كارناوال تئاتر در پایتخت با حضور و راهپیمایی عروسك های غول پیكر همچنین حركت دوچرخه سواران در بوستان های پایتخت برای معرفی هنر تئاتر به عموم مردم و شریك كردن آنها در جشن‌های اردیبهشت تئاتر ایران اشاره كرد.

** تئاتر دانشگاهی؛ آغاز رویدادهای جشنواره ای هنر نمایش
برگزاری پانزدهمین جشن خانه تئاتر در اردیبهشت‌ در حقیقت فراهم كننده میزبانی یكی از مهمترین جشنواره های بین المللی تئاتر است كه در سال 1397 بیستمین سال برگزاری خود را پشت سر گذاشت. جشنواره ای كه امروز از آن به عنوان سكوی پرتاب بسیاری هنرمندان نسل جدید تئاتر حرفه ای از بدنه فعالان دانشگاهی نام برده می شود.
همزمان با پانزدهم اردیبهشت و پایان جشن اردیبهشت تئاتر ایران، بیستمین و یكمین جشنواره بین المللی تئاتر دانشگاهی ایران تا بیست و سوم اردیبهشت كار خود را در تهران آغاز كرد. تئاتر دانشگاهی به عنوان زمینه اصلی شكل‌گیری تئاتر حرفه‌ای در تمام جهان مورد توجه بوده و برگزاری بیست و یكمین جشنواره بین المللی تئاتر دانشگاهی، اهمیت نگاه مسئولان به این گونه تئاتری در كشور را بیش از پیش بازتاب می دهد.
جشنواره هایی مانند جشنواره «تئاتر تجربه»، جشنواره «تئاتر سوره»، جشنواره «مونولوگ دانشگاه هنر»، رپرتوار «عصر تجربه»، جشنواره های «ثمر» و جشنواره «تئاتر باران»، رویدادهایی بودند كه با محوریت قرار دادن فعالیت های تئاتر دانشگاهی تلاش كردند در سال 97 جریان تئاتر دانشگاهی در كشور را زنده، پویا و جریان ساز بازتاب دهند. هرچند به سبب قدرت جشنواره بین المللی تئاتر دانشگاهی ایران دیگر جشنواره های نامبرده به سبب اهمیت و جایگاه زیر سایه چتر جشنواره بین المللی تئاتر دانشگاهی ایران قرار می گیرند.

** سبقت تئاتر استان ها از تئاتر پایتخت
انجمن های هنرهای نمایشی استان ها برای فعالیت تخصصی تئاتر در استان ها و شهرستان های كشور با آغاز دهه 90 شاهد شكل‌ گرفت. اما شكل رسمی این رخدادها در سال 93 با سكانداری مهدی شفیعی در راس برنامه‌های اداره كل هنرهای نمایشی آغاز شد.
در حقیقت آغاز حركت رو به رشد و سریع تئاتر استان ها با درایت مدیریت برنامه های تئاتر در كشور شكل نوینی به خود گرفت و با جایگزینی شهرام كرمی به جای مهدی شفیعی حركت رو به جلو و سریع رشد تئاتر استان ها متوقف نشد. شهرام كرمی نیز مانند مهدی شفیعی تاكید ویژه ای بر رشد عادلانه ثروت محدود تئاتر در سراسر كشور داشت، به همین سبب سال 1397 در حقیقت با همراهی شهرام كرمی شاهد به بار نشستن رشد، توسعه و تعالی تئاتر در استان ها بودیم. رشد و توسعه ای كه مهمترین مولفه های آن را می توان ذیل شكل گیری و رفتار حرفه ای انجمن های هنرهای نمایشی استان های كشور، رشد و پویندگی جشنواره‌های تئاتری به میزبانی استان ها از یك‌سو همچنین جشنواره تئاتر مناطق به عنوان پیش زمینه معرفی آثار تئاتر استانی جهت حضور در جشنواره بین المللی تئاتر فجر از سوی دیگر نام برد. برای نمونه می‌توان به جشنواره تئاتر شهروند لاهیجان، جشنواره بین المللی تئاتر خیابانی مریوان، جشنواره نمایشی هنرهای نمایشی رضوی در مشهد مقدس، جشنواره بین المللی تئاتر كودك و نوجوان در همدان و... از این دست اشاره كرد.
رویدادی كه شكوه آنرا در اختتامیه سی و هفتمین جشنواره بین المللی تئاتر فجر شاهد بودیم. جایی كه بیش از 60 درصد از جوایز بخش های متنوع رقابتی این رخداد را هنرمندان استانی در شرایطی به خود اختصاص دادند، مسئولان هنر تئاتر كشور را بر آن داشت تا زمینه اجرای عمومی آثار هنرمندان استانی را در پایتخت فراهم كنند.

** آغاز تابستان 97 و حاشیه ای پررنگ برای تئاتر
سعید اسدی پژوهشگر، نمایشنامه ‌نویس و مدرس شناخته شده حوزه تئاتر ششم تیر طی حكمی از سوی شهرام كرمی، بعد از سال‌ها مدیریت مركز تئاتر مولوی دانشگاه تهران و پشت سر گذاشتن دبیری دو دوره از جشنواره بین المللی تئاتر فجر به عنوان مدیر مجموعه تئاترشهر انتخاب شد.
تنها 11 روز بعد از این انتصاب اتفاقی افتاد كه هر چند برای نخستین بار شاهد چنین رخدادی بودیم؛ شدت آن چالش بزرگی را در نخستین ماه فصل تابستان در حوزه هنرهای نمایشی ایجاد كرد. با خبر بازداشت سعید اسدی مدیر مجموعه تئاتر شهر و مریم كاظمی كارگردان نمایش «رویای شب تابستان» در هفدهم تیر یعنی همزمان با روزهای پایانی اجرای این نمایش، شوك عظیمی به جامعه تئاتری وارد شد.
دلیل این اتفاق، انتشار تیزرغیرمجاز از مراحل تمرین بازیگران نمایش در فضای مجازی بود كه باعث شد كارگردان نمایش و رئیس مجموعه تئاتر شهر به دادگاه فرهنگ و رسانه احضار شوند و بعد از صدور حكم قرار موقت برای آنها توسط قاضی و با توجه به پایان وقت اداری و آماده نشدن وثیقه، به بازداشتگاه منتقل شوند. خوشبختانه با پیگیری‌های وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، شهرام كرمی مدیركل اداره هنرهای نمایشی وزارت خانه و شهرام گیل آبادی مدیرعامل خانه تئاتر این دو هنرمند بعد از تنها 30 ساعت بازداشت نوزدهم تیر با قید وثیقه آزاد شدند.
هرچند احضار اهالی تئاتر یا مسئولان و دست اندركاران عرصه هنرهای نمایشی به دلیل مشكلات موجود در زمینه محتوای آثار و یا مسائل مبتلابه در عرصه نظارت و ارزشیابی به دادگاه رسانه، پیش از این نیز مسبوق به سابقه بود؛ بازداشت هنرمندان اولین بار در تاریخ تئاتر كشورمان در عرصه تئاتر بعد از پیروزی انقلاب اسلامی صورت .

** خاطره شیرین تابستان 97 بعد از شروع پرحاشیه
برگزاری هفدهمین جشنواره بین المللی تئاتر عروسكی تهران - مبارك در هفته نخست شهریور، زمینه‌ساز اتفاقی مبارك برای فراموشی روزهای پرحاشیه آغاز تابستان بود.
هفدهمین جشنواره بین‌المللی تئاتر عروسكی تهران - مبارك با دبیری مرضیه برومند برای دومین دوره یكی از موفق‌ترین ادوار این جشنواره دوسالانه به شمار می رفت. زیرا این بار با همراهی هنرمندان عرصه تئاتر عروسكی و البته درایت و مدیریت مرضیه برومند به عنوان یكی از پیشكسوتان عرصه تئاتر عروسكی، شاهد برگزاری افتتاحیه متفاوت با مراسم شادپیمایی عروسكی برای اولین بار در میان جشنواره‌های حوزه تئاتر كودك و نوجوان و عروسكی بودیم.
در حقیقت با صدور یك پیام خلاقانه از سوی مرضیه برومند دبیر جشنواره بین المللی تئاتر عروسكی تهران و همراهی مدیران هنرهای نمایشی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی همچنین وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی شاهد شكل گیری حركتی خودجوش توسط مردم در حضوری گسترده در مراسم شادپیمایی عروسكی تهران بودیم. به گونه ای كه بوستان آب و آتش به عنوان مركز این شادپیمایی شبی بسیار متفاوت و همسو با یكی از بزرگترین كارناوال های تئاتری را شاهد بود كه این بار پیشوند بین المللی را نیز با خود یدك می كشید.
همین امر تحسین بسیاری از هنرمندان خارجی حاضر در این رویداد را با خود به همراه داشت. با پشت سر گذاشتن این اتفاق متفاوت میان فعالان عرصه هنرهای نمایشی در كشور نیمه نخست سال تئاتری ایران با كارنامه ای همراه با فراز و نشیب های مختلف به پایان رسید و اهالی تئاتر خود را برای نیمه دوم سال 1397 آماده كرد.
گزارش از امین خرمی
فراهنگ**9266**9157