بی توجهی به ذائقه مخاطب دلیل كاهش استقبال از تلویزیون است

به گزارش گروه اطلاع رسانی ایرنا؛ تلویزیون همواره یكی از سرگرمی های همیشگی خانواده ها بوده است و عملكرد صدا وسیما در ساخت برنامه های پربیننده نقش زیادی در جذب مخاطبان دارد. در سال های گذشته به دلیل انفعال تلویزیون مخاطبان به تماشای شبكه های نمایش خانگی، ماهواره ای و فضای مجازی تمایل بیشتری یافته اند كه به طور قطع این انفعال و اهمال تاثیر نامناسبی در تغییر فرهنگ جامعه و تمایل به سبك زندگی غیرایرانی خواهد داشت.

تعطیلات نوروز و فرصت فراغت خانواده ها سبب می شود تا آنها از برنامه های جذاب نوروزی استقبال بیشتری به عمل آورند در این میان پخش برخی برنامه های كم محتوا با هزینه های بسیار، انتقاد شماری از كارشناسان رسانه را به همراه داشته است.

همزمان با فرارسیدن ایام نوروز، پژوهشگر گروه اطلاع رسانی ایرنا به آسیب شناسی برنامه های تلویزیونی در این روزها پرداخت و در این ارتباط نظر «امیر عبدالرضا سپنچی» متخصص رسانه و علوم ارتباطات را جویا شد. در ادامه متن این گفت وگو آمده است:

**ایرنا: از نظر شما مهم ترین ویژگی برنامه‌های نوروزی تلویزیون چیست و اصلی ترین برنامه های این ایام شامل چه مواردی است؟
***سپنچی: به طور كلی برنامه های نوروزی به 2 قسمت تقسیم می شود. دسته نخست برنامه های مناسبتی مانند ویژه برنامه های سال تحویل، چهارشنبه سوری و بخش دیگر برنامه های روتین همچون سریال ها را در بر می‌گیرد. در طول این سال ها شاهدیم كه گاهی تلویزیون موفق شده است تا با بهره گیری از هنرمندانی چون رضا عطاران، سعید آقاخانی و سیروس مقدم مخاطب قابل توجهی را جذب كند و بدین ترتیب فضایی شاد و پرنشاط كه هدف اصلی برنامه سازی در عید نوروز به شمار می رود به ثمر برساند. در ارتباط با برنامه های مناسبتی كه به طور عمده از چهارشنبه سوری آغاز می شود و تا روز سال تحویل ادامه دارد، باید به حضور ورزشكاران، هنرمندان، ستاره های سینما و فوتبال اشاره كرد كه باعث جذاب تر شدن و پربیننده شدن این برنامه‌ها در روزهای ابتدایی سال نو می شود.

در این میان باید به فعالیت شبكه های ماهواره ای فارسی زبان نیز اشاره كرد كه اگرچه ظرفیت توانایی ساخت سریال‌های مناسبتی عید را در اختیار ندارند اما با تهیه و تولید ویژه برنامه های سال تحویل درصدی از مخاطبان داخل و خارج از كشور را به خود جلب می كنند.

** ایرنا: در سال های گذشته شاهد توجه ویژه رسانه ملی به برنامه های مناسبتی به خصوص برنامه های عید نوروز بوده ایم. از این رو بودجه های زیادی نیز برای این قسم برنامه ها تخصیص داده شده است. نظر شما در ارتباط با این بودجه ها و میزان بازخوردهای مخاطبان چیست؟
*** سپنچی: یكی از موارد بسیار مهم در ارتباط با بودجه صدا و سیما ارتباط، هزینه های انجام شده و جذب مخاطب است. در سال‌های گذشته مخاطبان تلویزیون ریزش بسیاری داشته اند و بحران مخاطب اصطلاحی است كه می توان به ارتباط تلویزیون و مخاطبانش نسبت داد. دریافت بودجه های حداكثری و جذب مخاطب حداقلی مساله ای محسوب می شود كه سیاستگذاران صدا و سیما در قبال آن مسوول هستند.

در این سال ها به جز برنامه های سرگرم كننده ای مانند خندوانه و 90 شاهد نوعی كاهش 70 درصدی مخاطبان تلویزیون هستیم كه این ریزش مخاطب به نگاه خاص سیاسی تلویزیون در برنامه های سیاست محور خود بازمی گردد و به نوعی می توان گفت رویكرد سیاسی تلویزیون در این برنامه ها در بی توجهی مخاطبان به دیگر برنامه ها نیز تاثیر زیادی گذاشته است. یكی از مهمترین مسایل در زمینه ارزیابی مباحث رسانه ای بحث بازخورد مخاطب است به عبارتی باید ارزیابی دقیق شود كه چرا با وجود چنین هزینه‌هایی مخاطبان اقبال زیادی به تماشای برنامه‌های تلویزیونی نشان نمی‌دهند.

**ایرنا: یكی از انتقاداتی كه به عملكرد اقتصادی صداوسیما وجود دارد، همین برنامه ریزی برای تخصیص بودجه ها در طول سال است. به طوری كه در برنامه های نوروز و ماه رمضان شاهد برنامه های ویژه و پرخرج هستیم و در دیگر روزهای سال این كیفیت و كمیت افت محسوسی می یابد. به نظر شما اختصاص بودجه برنامه های ویژه نوروزی و تقسیم آن در تمام سال راهكار بهتری نیست؟
***سپنچی: به طور قطع اگر بودجه مناسبتی این ایام در طول سال توزیع شود، نتیجه و برآیند بهتری حاصل خواهد شد چرا كه خیلی از خانواده ها در این ایام به سفر می روند و در بهترین حالت مخاطب سریال ها و برنامه های مناسبتی نوروز حدود 30 تا 40 درصد است بنابراین اگر این بودجه با مدیریت و كنترل بیشتری به نسبت یك دوازدهم در طول سال تقسیم شود هم مخاطبان بیشتری فرصت تماشای آن را خواهند داشت، هم هزینه ها با بازدهی بیشتری همراه خواهد بود.

مساله مهم دیگر مربوط به زمان محدود ساخت این برنامه ها است به طوری كه شاهد این هستیم كه 2 تا 3 ماه پیش از فرا رسیدن نوروز سازندگان به تلاش برای ساخت چنین سریال هایی می افتند و به طور معمول به دلیل این شتابزدگی و كیفیت پایین نگارش فیلمنامه ها در مدت محدود با نتیجه خوبی مواجه نخواهیم بود و سریال های ضعیف و حتی مبتذل سال های گذشته نتیجه همین شتابزدگی برای رساندن برنامه ها و مجموعه های تلویزیونی به آنتن شبكه در ایام نوروز است.

**ایرنا: با توجه به برنامه های ویژه تلویزیون در ایام عید نوروز، تقابل رسانه ملی با شبكه های ماهواره ای و میزان علاقه مخاطب را به تماشای برنامه از تلویزیون داخلی چه طور ارزیابی می شود؟
***سپنچی: در صورتی كه مخاطب شناسی، نیاز سنجی، پژوهش ها و نظرسنجی های درستی از نیاز و دغدغه های مخاطبان صورت بگیرد، مخاطبان نیز از چنین برنامه‌هایی كه حرف دل آنها را می زند، استقبال خوبی به عمل خواهند آورد اما در سال های گذشته شاهد چنین رویكردی نبوده‌ایم و ساخت برنامه ها بیشتر با هدف پر كردن زمان شبكه ها، دریافت و مصرف بودجه بوده است. همین بی توجهی به ذائقه مخاطب سبب رویگردانی آنها از رسانه تلویزیون ملی و توجه به دیگر رسانه های آنلاین یا آفلاین موجود خواهد بود. ماهواره های فارسی زبان نیز یكی از در دسترس ترین رسانه‌های حال حاضر برای سرگرم كردن مخاطب ناراضی از رسانه ملی است.

**ایرنا: حالا كه بحث نیازسنجی و بازخورد مخاطب پیش آمد به نظر شما مهمترین دلایل كاهش مخاطبان تلویزیونی در این سال ها چه مواردی بوده است؟
***سپنچی: از نظر من رویكرد خاص سیاسی تلویزیون، مهمترین دلیل كاهش مخاطب این رسانه تاثیر گذار است، اگرچه این رویكرد سیاسی در برنامه های اجتماعی و سرگرمی كمتر دیده می شود اما مخاطب باهوش تلویزیون به دلیل همان نگاه خاص سیاسی ترجیح می دهد دیگر برنامه‌های غیرسیاسی را نیز تماشا نكند به عبارت روشن تر عدم توجه تلویزیون به رای مردم تاثیر زیادی در بحران مخاطب این رسانه دارد، وقتی مردم شاهد این هستند كه فرد منتخب آنها به وسیله رسانه ملی آن طور كه باید و شاید حمایت نمی شود و نقدهای نادرستی به تیم دولت انجام می شود به نوعی تصویر بدی نسبت به كلیت تلویزیون پدید می آید.

دلیل دیگر در ارتباط با بی میلی مخاطب به برنامه‌های تلویزیونی به عدم حضور چهره‌های محبوب تلویزیونی مربوط می شود. مهران مدیری و رضا عطاران از جمله این هنرمندان به شمار می روند كه سال ها به دلایل نامعلوم موفق به ساخت سریال های طنز نمی شوند و این امر باعث شده تا مخاطبان این چهره ها به دیگر مدیوم های تصویری از جمله سینما و شبكه نمایش خانگی روی آورند تا آنها را در قالب آنها تماشا كنند. استاد شجریان نیز كه از مفاخر بزرگ ادب و فرهنگ این سرزمین و از سرمایه های تلویزیون ایران محسوب می شود، مورد بی مهری قرار گرفته است.

از این رو تلویزیون مرجعیت سرگرمی خود را نزد افكار عمومی به دلیل عدم توجه به خواسته مخاطبین و جذب چهره های پرطرفدار از دست داده است همانند مشكلی كه به دلیل رویكرد خاص سیاسی در مرجعیت خبری از دست داده بود. مشكل دیگر ریزش مخاطب برنامه های تلویزیونی تعدد شبكه های تلویزیونی و اضافه شدن شبكه های استانی پر تعداد است به طوری كه اكنون شاهد حدود 10 تا 15 شبكه تلویزیونی و چندین شبكه رادیویی در تهران هستیم كه در كنار آن اگر شبكه های استانی را نیز بیافزاییم با حجم زیادی از شبكه های تلویزیونی و رادیویی مواجه خواهیم شد كه به طور عملی و واقعی برنامه ریزی صحیح و دقیقی برای برنامه سازی در آنها صورت نمی گیرد و به نظر می رسد به صلاح كشور و رسانه ملی نیست كه این حجم از گستردگی و انبوهی را مدیریت و اداره نماید كه به طور قطع هزینه های زیادی را نیز به كشور و مردم تحمیل می كند.

**ایرنا: شبكه های اجتماعی و فضای سایبری نقش غیرقابل انكاری در پركردن اوقات فراغت جوانان و خانواده ها داشته است. نظر شما درباره رویكرد صدا و سیما درباره این رسانه های نوظهور و پرمخاطب چیست؟
***سپنچی: پژوهش های جدید نشان می دهد كه در میان رسانه های دیداری و شنیداری رادیو فاصله زیادی از نظر جذب مخاطب در این گروه رسانه ها دارد و تلویزیون شانه به شانه رسانه های سایبری از نظر توجه و جلب رضایت مخاطبان حركت می كند. به نظر می‌رسد در سال‌های آتی فضای سایبری تلویزیون را نیز در این رقابت نفس گیر جا بگذارد و پیروز بلامنازع این رقابت های رسانه ای باشد. بنابراین شبكه های تلویزیونی و رادیویی اگر بخواهند در این رقابت با شبكه های مجازی شكست نخورند باید فرمت های لازم و مورد نیاز همچون تمهیدات پخش آنلاین و ارتباط گسترده تر و نامحدودتر با مخاطب را در برنامه‌های خود لحاظ كند در غیر این صورت همانگونه كه گفته شد شبكه های مجازی و فضای سایبری پیروز این رقابت خواهند بود.

**ایرنا: یكی از پرمخاطب ترین سریال های نوروزی این سال ها مجموعه پایتخت بوده است كه گامی مهم در جذب مخاطب و فرهنگ سازی خانواده ها دارد. درباره ویژگی های این مجموعه و راهكارهای كلی ساخت سریال های پرمخاطب در تلویزیون توضیح دهید؟
***سپنچی: نشان دادن زندگی روزمره مردم، توجه به دغدغه ها و نزدیك شدن به فضای بومی اقوام مختلف را می توان به عنوان مهمترین دلایل موفقیت سریال پایتخت نام برد كه توانسته فضای شاد و جذاب در ایام نوروز برای مخاطبان خود فراهم آورد باید ظرفیتی را در خود ایجاد كند تا از هنرمندان مختلف و متعدد برای ساخت سریال برنامه های مناسبتی استفاده نماید و به عبارتی به جذب بیشتر سرمایه‌های فرهنگی و هنری كشور بپردازد.

**ایرنا: به عنوان سوال آخر جای چه برنامه های در ایام نوروز خالی است؟
***سپنچی: توجه ویژه به برنامه های شاد و مفرح می بایست در اولویت ساخت برنامه های تلویزیونی قرار گیرد با توجه به جامعه جوان كنونی ما و نیاز این افراد به برنامه‌های مفرح و سرگرم كننده این گونه برنامه ها بیش از هر چیز توصیه می شود. تلویزیون به عنوان یك رسانه ملی باید بتوانند تمام ظرفیت‌های هنری و خلاق كشور را برای رسیدن به این مهم یعنی بسترسازی برای اوقات خوش و با نشاط را فراهم آورد و نباید برنامه سازی در تلویزیون به یك گروه یا فرد خاصی محدود شود. طنزهای سیاسی از دیگر برنامه‌هایی است كه كمبود آن در برنامه های صدا و سیما احساس می شود، برنامه هایی كه ضمن گشودن دریچه ای برای بیان مشكلات اقتصادی، سیاسی و اجتماعی جامعه به ایجاد فضای شاد و جذاب برای مخاطب و سرگرم كردن آنان می پردازد.

پژوهشم**9280**2059**9131