به گزارش روز سه‌شنبه خبرنگار علمی ایرنا، برخی متخصصان و كارشناسان حوزه روانشناسی بر این باورند كه استفاده از موبایل، تبلت و حتی تلویزیون در سنین زیر 2 سال برای رشد مغز كودك نه تنها مثبت نیست بلكه منفی بوده و بسیار ضرر دارد.
امروزه مشاهده می‌شود بسیاری از خانواده‌ها بدون توجه به ضررهای وسایل الكترونیك، كودكان و به ویژه نوزادان خود را ساعت‌ها در معرض این وسایل قرار داده و حتی آنها را نوعی وسیله سرگرمی برای كودك تلقی می‌كنند.
برخی خانواده‌ها بدون آگاهی از ضررهای این وسایل روی رشد مغز كودك خود، برای داشتن چند لحظه آرامش و دوری از داد و فریاد كودك، این وسایل را به راحتی در اختیار فرزندانشان قرار می‌دهند بدون اینكه به ضررهای آن واقف باشند، استفاده از وسایل الكترونیك در سنین پایین و به ویژه نوزادان ضمن داشتن مزیت‌های نسبی، دارای مشكلات و ضررهای خاص خود است كه در برخی از موارد از سوی متخصصان و پزشكان نهی شده‌اند.
خبرنگار علمی ایرنا در خصوص مجاورت و استفاده از وسایل الكترونیك توسط كودكان و نوزادان و تاثیر آن بر رشد مغز در این سنین از متخصصان این حوزه پیگیر شده و در این زمینه دكتر «اكرم پرند» فوق دكترای روانشناسی و آموزش كودكان معتقد است بحثی كه در خصوص رشد مغز كودك مطرح است اینكه ما چه محرك‌هایی را با چه ویژگی‌هایی در معرض كودكان و نوزادان قرار دهیم؟
وی بیان داشت: باید توجه داشته باشیم كه بچه‌ها در سنین مختلف چه خصوصیات رشدی و تحولی دارند و با توجه به سن تحولی كودك، اسباب‌بازی‌ها، رسانه‌ها و هر نوع محركی را در اختیار نوزاد قرار دهیم، اگر این مساله رعایت شود وجود هر گونه محرك می‌تواند به رشد شناختی، رشد حسی و حركتی و رشد هیجانی كودك كمك كند در غیر این صورت علاوه بر اینكه در رشد كودك، مثبت نیست می‌تواند مخرب هم باشد.
وی افزود: از جمله مواردی كه به ویژه در نوزادی می‌تواند خیلی مضر باشد بازی‌هایی است كه از طریق موبایل و تبلت و محرك‌های دیداری در اختیار نوزاد قرار داده می‌شود، چون در بدو تولد، نوزاد از نظر دیداری رشد می‌كند و اول رشد دیداری رخ می‌دهد بنابراین هر گونه محرك دیداری می‌تواند پایه رشد بعدی نوزاد باشد.
** صورت مادر؛ بهترین محرك دیداری
پرند یادآورشد: بهترین محرك‌های دیداری برای این سن، صورت مادر است كه می‌تواند از طریق هیجاناتی كه به كودك نشان می‌دهد پایه رشد بعدی مغز نوزاد به خصوص در بدو تولد باشد، ماه‌های اول تولد باید دقت داشته باشیم كه محرك‌های دیداری خاصی كه شبیه صورت مادر هستند و اسباب‌بازی‌هایی كه شبیه انسان باشد در معرض دید نوزاد قرار گیرد.
این متخصص روانشناس در پاسخ به این سوال كه چرا می‌گوییم وسایل الكترونیكی خوب نیستند، گفت: به خاطر اینكه پردازش اطلاعات چنین بازی‌هایی در این سنین مستلزم آن است كه نوزاد در مرحله‌ای از رشد باشد تا بتواند اطلاعات وارده را پردازش كند وگرنه دچار یك نوع فشار شناختی می‌شود كه به آن «لود شناختی» می‌گویند به این معنا كه اطلاعات بیش از حد ظرفیت نوزاد وارد سیستم پردازش اطلاعاتش می‌شود و در نهایت به او فشار روانی وارد می‌آورد.
** نداشتن توانایی پردازش سریع اطلاعات
وی تصریح كرد: بچه نمی‌تواند با آن سرعتی كه بازی‌های الكترونیكی پیش می‌روند اطلاعات را پردازش كند و همین باعث خستگی ذهنی او می‌شود، از آنجا كه ابعاد مختلف یك انسان از جمله روح، روان، شناخت، مهارت‌های هیجانی و اجتماعی انسان با هم در ارتباط هستند، این خستگی و سرعت بالای ورود اطلاعات به صورت یك شبكه، می‌تواند همه كاركردهای یك فرد را تحت تاثیر قرار دهد.
این متخصص روانشناس افزود: به عنوان مثال وقتی بزرگسالان از نظر ذهنی خسته می‌شوند و بار شناختی زیادی بر اثر یك فعالیت ذهنی ایجاد می‌شود از نظر روحی و روانی هم متاثر شده، سطح تحمل‌شان پایین آمده و با كوچكترین محركی، مدیریت هیجانات آنها كاهش پیدا می‌كند.
پرند بیان داشت: اگر بدانیم برای هر سنی چه محركی قرار دهیم به رشد آن كمك می‌كنیم در غیر اینصورت هیچ كمكی به رشد كودك نكرده و مشكلاتی نیز برای او ایجاد می‌كند.
وی افزود: محرك‌ها به دلیل سرعت، تنوع و شباهت زیاد به دنیای واقعی، باعث می‌شوند نوزاد هنگام تجزیه و تحلیل آنها، بیش از اندازه از ذهنش كار بكشد و این اجبار، فشار روانی برای نوزاد ایجاد می‌كند، بنابراین روانشناسان حتی تماشای تلویزیون را برای نوزادان و كودكان زیر 2 سال توصیه نمی‌كنند.
** تماشای تلویزیون؛ عامل كاهش تعامل نوزاد با مادر
وی یادآور شد: تماشای كارتون برای بچه زیر 2 سال علاوه بر خستگی ذهنی، در دنیای آینده كودك نیز تاثیر می‌گذارد و فرصت تعامل با مادر را از او می‌گیرد، مادری كه بچه را در معرض تلویزیون قرار می‌دهد و خود سرگرم كار است قاعدتا زمان زیادی برای تعامل صورت به صورت با نوزاد ندارد و قرار گرفتن نوزاد در معرض وسایل الكترونیك، تاثیر منفی بر فرآیند رشد نوزاد بر جای خواهد گذاشت.
پرند عنوان كرد: تمامی رشد یك انسان مستلزم تغییرات در مغز است، یعنی حتی مهارت‌های حسی و حركتی با شبكه‌هایی در مغز ارتباط دارند، بنابراین وقتی یك نوزاد تازه متولد شده و به مرحله‌ای می‌رسد كه باید حركت كرده و با محیط تعامل پیدا كند، مهم‌ترین موضوع آن است كه برانگیزاننده حركت باشد چون در زمانی از رشد قرار دارد كه قسمت‌های مختلف مغز او در حال رشد است بنابراین باید در محیط ، محرك‌هایی باشد كه آنها را به حركت تشویق كند، اسباب‌بازی‌هایی در اختیار او قرار گیرد كه آنها را بردارد و مهارت‌های حركتی ضعیف و قوی او رشد كند.
** بازی‌های الكترونیك موجب تقویت ذهن در سنین نوزادی نمی‌شود
وی ادامه داد: نوزاد نیازی ندارد كه با تبلت بازی كند چون در مرحله‌ای از رشد مغز قرار دارد كه قسمت مربوط به حس و حركت رشد می‌كند به همین خاطر بازی‌های حسی و حركتی اولویت دارند، بازی‌های رایانه ای كه در موبایل و تبلت وجود دارد برای این سنین طراحی نمی‌شود اما خانواده آنها را در اختیار كودك قرار می‌دهد.
پرند با بیان اینكه باید پس از شكل‌گیری مهارت‌های حسی، حركتی و گفتاری به سراغ بازی‌هایی برویم كه می‌توانند توجه و تمركز حافظه را افزایش دهند، یادآورشد: استفاده از بازی‌های یارانه‌ای و اپلیكیشن‌ها برای تقویت ذهن كودكان مورد قبول است اما نه در سنین نوزادی، زیرا كودك در این سنین به دنیایی وارد شده كه به اندازه كافی محرك واقعی برای شناخت وجود دارد و نیاز نیست كه ما بخواهیم به فضای مجازی برویم و محرك‌های مجازی به ذهن یك نوزاد وارد كنیم.
این متخصص روانشناس با اشاره به اینكه محیط برای نوزاد به قدر كافی جدید است كه دیگر نیازی به وسایل بازی رایانه‌ای ندارد و كمكی به رشد ذهن كودك نیز نمی‌شود، در خصوص استفاده از اپلیكیشن‌های داستان‌های گویا در موبایل و تبلت نیز توضیح داد: هدف داستان‌گویی فقط این نیست كه دایره لغات كودك زیاد شود، بلكه وسیله‌ای است كه مادر با كودك ارتباط برقرار كند، وقتی مادر برای كودك داستان می‌گوید و او را در آغوش می‌گیرد و ارتباط چشمی برقرار می‌كند، آن داستان چند بُعد از ابعاد كودك را درگیر می‌كند و رشد می‌دهد.
پرند ادامه داد: البته داستان‌های گویا بد نیستند اما نباید روش غالب ما باشد چون می‌خواهیم از طریق داستان‌گویی، ارتباط ایجاد كنیم نه اینكه فقط كودك یك سناریویی را بیان كند، داستان‌گویی مادر علاوه بر افزایش دامنه واژه‌ها، از نظر رشد عاطفی و روانشناختی نیز به كودك كمك می‌كند بنابراین ترجیح آن است كه این شكل از داستان‌گویی از طریق مادر و اطرافیان باشد، مگر اینكه مادر و یا فردی برای داستان‌گویی نباشد، در این صورت استفاده از این مورد خوب بوده و بهتر از نبود آن است.
** سال‌های نخست زندگی؛ مهم‌ترین دوران ارتباط نورونی مغز
«مهدی دوایی» دكترای علوم تربیتی نیز در خصوص استفاده و به‌كارگیری موبایل برای سرگرم كردن كودك و به ویژه نوزادان گفت: ارتباط نورونی مغز در سال‌های اول بسیار مهم است و هر چه نورون‌های بیشتری با هم ارتباط پیدا كنند، ذهن و مغز بیشتر بارور می‌شود و یادگیری در سال‌های بعد بهتر اتفاق می‌افتد، این ارتباط به ویژه در سال‌های اول و دوم تا 6 سال اول زندگی مهم است.
وی با اشاره به ویژگی انعطاف‌پذیری مغز توضیح داد: یك لیوان به اندازه ظرفیت و حجم خود، آب می گیرد، اما اگر لیوان بلوری از جنس بادكنك باشد ظرف و مظروف بزرگ‌تر می شود مغز هم همینگونه است اگر ارتباط نورون‌ها هر چه بیشتر شود در اصل ظرفی می‌شود قابل انعطاف و هرچه ارتباط نورون‌ها كمتر شود ظرف غیرقابل انعطاف شده و یادگیری بعدی محدودتر می‌شود، و آنچه كه باعث غیرانعطاف شدن یا انعطاف‌پذیری ظرف می‌شود همانا تجربه است.
این دكترای علوم تربیتی تصریح كرد: تجربه هر چقدر بیشتر باشد ارتباط نورونی مغز بیشتر می‌شود و ظرف كه همان ذهن است قابل انعطاف خواهد شد اما اگر تجربه كم باشد (تجربه یعنی تعامل با محیط) ظرف مورد نظرغیرقابل انعطاف می‌شود.
دوایی یادآورشد: اگر تجربه و تعامل نوزاد فقط به موبایل معطوف شود و زمانی كه باید تعامل او با پدر و مادر و اسباب‌بازی‌هایش بیشتر باشد، موبایل جایگزین شود ارتباط نورونی از بین رفته و جای آن را «حرص» كودك به این وسایل می‌گیرد.
** استفاده از موبایل در نوزادی مساوی با حرص نورون‌های مغز
عضو هیات علمی پژوهشكده علوم شناختی ایران گفت: یادگیری در اصل یعنی ارتباط نورونی جدید، وقتی نورون‌ها به هم وصل می‌شوند یادگیری اتفاق می‌افتد، ارتباط نورونی بر اساس تجربه شكل می‌گیرد، زمانی كه كودك با یك موبایل سرگرم می‌شود نه تنها ارتباط نورونی جدید ایجاد نمی شود بلكه حرص ایجاد می‌شود و وقتی تجربه‌ها محدود شود به طور طبیعی یادگیری هم كاهش پیدا می‌كند.
دوایی افزود: نمی توان گفت با پیشرفت تكنولوژی از این وسایل استفاده نشود و به صفر برسد بلكه باید تعاملات مختلف دیگر جای خود را داشته باشند، ممكن است برخی از بازی‌ها در موبایل و تبلت به رشد مغز و یادگیری كمك كند اما نباید جای تعاملات دیگر از قبیل ارتباط با پدر و مادر، بازی با اسباب بازی‌های مختلف، بازی با همسالان و رفتن به طبیعت را بگیرد.
وی یادآور شد: بررسی‌ها نشان داده پدر و مادرهایی كه بیشتر از عرف، زمان زیادی را صرف استفاده از موبایل و تبلت می‌كنند بچه‌های آنها بیشتر دست به كارهای خطرناك می‌زنند و بچه‌ها بیشتر دچار بزه و پرخاشگری می‌شوند.
علمی **9340**1883
تهران- ایرنا- امروزه با توجه به اشراف وسایل الكترونیك از جمله موبایل و تبلت بر زندگی مردم و استفاده از آنها توسط گروه‌های مختلف سنی، برخی خانواده‌ها برای داشتن چند لحظه سكوت و دوری از هیاهوی نوزادان و كودكان خود، این وسایل را بدون توجه به ضررهای آن در اختیارشان قرار می‌دهند.
