صبر راهبردی ایران و انتظار برای گام های عملی اروپا

به گزارش ایرنا ، فروردین ماه سال 1397 اوج رویارویی فراآتلانتیك در دفاع از توافق هسته ای ایران و جامعه بین المللی بود. مقام های اتحادیه اروپا و قدرت های عضو سال (96) برای دفاع از برجام به خط شدند و بارها لزوم حفظ توافق را تكرار كردند، اما به عقیده كارشناسان آزمون اصلی اروپا در سال 1397 و اقدام عملی فراتر از شعار و حرف در این زمینه بود.
** تكرار مواضع اروپایی در حمایت از برجام
با تشدید اختلافات اروپا با آمریكا درباره برجام ، 500 نفر از نمایندگان پارلمان های آلمان، فرانسه و انگلیس در اواخر فروردین ماه امسال در نامه ای به اعضای كنگره آمریكا ضمن تاكید بر لزوم حفظ برجام به عنوان دستاورد مهم دیپلماتیك، تصریح كردند كه اگر برجام از بین برود، ایجاد ائتلاف تحریم ها علیه ایران ناممكن خواهد بود. این رویارویی پس از آن تشدید شد كه جمهوری اسلامی ایران در سال 1396 با همكاری خوب با آژانس بین المللی انرژی اتمی مجال هرگونه بهانه جویی را از آمریكا گرفت و همین امر موجب شد تا مقامات آمریكایی با ناامیدی از یافتن بهانه های هسته ای علیه برجام ، به مسائل غیرمرتبط با توافق هسته ای متوسل شوند.
یوكیا آمانو مدیر كل آژانس با رد فضاسازی رسانه های غربی، تاكید كرد كه آژانس بر اجرای تعهدات ایران در تمام بخش های برجام از جمله بخش T ضمیمه توافق هسته ای نظارت دارد.
در فروردین ماه سال 97 و همزمان با فضاسازی های آمریكا علیه برجام، پارلمان اروپا نیز راهكارهای حفظ و دفاع از این توافق مهم بین المللی برای تضمین منافع اروپا را مورد بررسی قرار داد.
'اوگند فروند' عضو سوسیال دمكرات كمیته روابط خارجی و كمیته فرعی امنیت و دفاع پارلمان اروپا به ایرنا گفت : ما در پارلمان اروپا در حال بحث هستیم و از افراد مختلفی از طرف های گوناگون دعوت می كنیم تا ببینیم پارلمان در این زمینه چه اقدامات و كمك هایی می تواند انجام دهد، اما این فرایند هنوز در حال انجام است و باید ببینیم چه نتایجی خواهد داشت.
همچنین 'دیوید مك آلیستر' رئیس كمیته روابط خارجی پارلمان اروپا نیز در دیدار با 'علاءالدین بروجردی' رئیس كمیسیون وقت امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی در بروكسل با اعلام حمایت قوی از برجام گفته بود: ما اهمیت ویژه ای برای همكاری با ایران قائلیم.
اواخر فروردین (97) وزیر امور خارجه ایرلند در حاشیه نشست شورای امور خارجی اتحادیه اروپا در لوكزامبورگ با بیان اینكه اتحادیه اروپا قویا خواستار حفظ توافق هسته ای با ایران است، گفت: در جلسه وزیران خارجه اروپایی امكان بقای برجام بدون مشاركت آمریكا بررسی شد.
همچنین «فدریكا موگرینی» مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا و وزیران خارجه آلمان ، فرانسه و انگلیس در حاشیه نشست شورای امور خارجی اتحادیه اروپا ، موضوع ادامه حمایت اروپا از اجرای كامل برجام را بررسی كردند. موگرینی پیش از نشست وزیران امورخارجه اروپایی گفت: حفظ برجام برای اروپا حیاتی است و وزیران خارجه اتحادیه اروپا بار دیگر تعهد خود به اجرای كامل برجام را مورد تاكید قرار خواهند داد.
با نزدیك شدن به موعد اعلام نظر دولت آمریكا درباره توافق هسته ای ، اتحادیه اروپا در تلاش برای حفظ این توافق اقدامات اشتباهی هم انجام داد از جمله این كه پای در بیراهه تحریم گذاشت كه با هشدار صریح ایران دچار تشتت شد.
هشدار صریح و سریع عباس عراقچی معاون وزیر امور خارجه ایران كه بازتاب گسترده ای در رسانه های خارجی یافت ، موجب شد تا مقام های اروپایی دست به عصا تر شوند و با احتیاط بیشتری مسیر مباحثات با آمریكا را دنبال كنند و همچنین شكاف و تشتتی در خصوص مفید بودن تحریم های جدید علیه ایران در درون اتحادیه اروپا ایجاد شد.
یكی از راهكارهای مطرح شده از طرف سه كشور اروپایی مشاركت كننده در برجام E3، بحث تحریم های غیرهسته ای جدید یا اضافه كردن برخی افراد و نهادها به فهرست های تحریمی به عنوان نشانه ای از همراهی اروپا با آمریكا در جهت تامین خواسته های آن كشور و راضی كردن ترامپ به باقی ماندن در برجام بود هر چند این تلاش های اروپا در نهایت بی تاثیر بود و نشان داد هرگونه نرمش در برابر آمریكا به پیشروی بیشتر كاخ سفید منجر می شود.
'رضا نجفی' نماینده جمهوری اسلامی ایران اوایل اردیبهشت امسال (97) در نشست كمیته مقدماتی كنفرانس بازنگری در معاهده منع اشاعه هسته ای ( ان پی تی) تاكید كرد آمریكا مسئول هرگونه پیامد ناشی از سیاست های گستاخانه علیه برجام خواهد بود.
** معركه گیری رژیم صهیونیستی برای تشویق آمریكا به خروج از برجام
همزمان با تنش های اروپا و آمریكا بر سر برجام ، نخست وزیر رژیم صهیونیستی نیز برای ترغیب و تضمین خروج آمریكا از برجام دوشنبه شب دهم اردیبهشت ماه 97 با راه اندازی یك نمایش تلویزیونی تلاش كرد تا به خیال خود موجی جهانی علیه ایران و برجام ایجاد كند اما دروغهای جاسازی شده در لابلای موضوعات تاریخ گذشته و مختومه، همچون بومرنگی بر ملاج این چوپان دروغگوی غرب آسیا فرود آمد!
نتانیاهو برای اجرای نمایشی جدید به صحنه آمد و با نشان دادن انبوهی از پوشه و لوح فشرده مدعی شد كه به اطلاعات جدیدی از برنامه هسته ای ایران دست یافته و نتیجه گرفت كه برجام بر دروغ استوار است و برای اثبات حرفهای خود نیز به مطالبی مربوط به فعالیت های گذشته و مختومه شده در پرونده هسته ای ایران اشاره كرد و در ادامه گفت كه ایران 'دانش هسته ای نظامی خود را برای استفاده در آینده حفظ كرده است' ! اما بومرنگ این اظهارات دروغین و فضاسازی ناشیانه در آستانه تصمیم دونالد ترامپ درباره برجام، خیلی زود به سمت نخست وزیر رژیم صهیونیستی بازگشت.
اتحادیه اروپا و دولت های مهم اروپایی خیلی سریع به اظهارات نتانیاهو واكنش نشان داده و بر ضرورت حفظ بازرسی های هسته ای در ایران با ادامه توافق هسته ای تاكید كردند.
فدریكا موگرینی مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا دوشنبه شب در كنفرانسی خبری در قاهره با تاكید بر اینكه 'نتانیاهو پایبندی ایران به توافق هسته ای - به معنای تعهدات هسته ای پس از سال 2015 - را مورد تردید قرار نداده است' گفت: برجام بر اساس راستی آزمایی و نظارت بر حقایق استوار است و آژانس 10 بار پایبندی ایران به تعهداتش را تائید كرده است.
** تاكید نمایندگان چین و روسیه در وین بر دفاع از برجام
یك روز پیش از اعلام خروج آمریكا از برجام ، نمایندگان چین و روسیه در سازمان های بین المللی در وین تاكید كردند كه خروج آمریكا از برجام به معنای نابودی این توافق نیست و آنها از برجام دفاع خواهند كرد.
سفیر و نماینده دائم چین در سازمان ملل در وین با بیان این كه خروج آمریكا از برجام سیگنال خوبی به جامعه بین المللی ارسال نمی كند ، تصریح كرد: اقدام آمریكا مشخص نیست اما ما به هر حال نهایت تلاش خود را برای حفظ برجام خواهیم كرد.
سفیر و نماینده دائم روسیه در مقر سازمان ملل در وین نیز تاكید كرد: تصمیم رئیس جمهوری آمریكا درباره برجام هر چه كه باشد به معنای پایان فوری این توافق نیست و ما یك نبرد دیپلماتیك در پیش داریم و روسیه تمام تلاش خود را برای به حداقل رساندن تبعات منفی تصمیم ترامپ انجام خواهد داد.
**خروج آمریكا از برجام و سیاست صبر و مدارای ایران ضمن اتمام حجت با اروپا
پیش از مهلت تعیین شده از سوی دونالد ترامپ رئیس جمهوری آمریكا برای رفع نواقص ادعایی توافق هسته ای با ایران (برجام) ، جامعه بین المللی و متحدان اروپایی آمریكا یكصدا خواستار حفظ برجام شده و ایران نیز بر اجرای تعهدات آمریكا تاكید كردند و در بحبوحه تلاش های بین المللی برای راضی كردن ترامپ به ماندن در برجام ، دكتر محمد جواد ظریف وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران نیز اوایل اردیبهشت با انتشار پیامی در توئیتر كه بازتاب گسترده ای در رسانه های جهان داشت ، تاكید كرد: رهبران اروپایی باید ترامپ را تشویق كنند كه نه تنها در برجام باقی بماند بلكه شروع به اجرای تعهدات آمریكا با حسن نیت كند.
در همین ارتباط امانوئل مكرون رئیس جمهور فرانسه و آنگلا مركل صدر اعظم آلمان نیز اوایل سال 97 به واشنگتن سفر و تلاش كردند تا ترامپ را به نوعی به ماندن در برجام متقاعد سازند. رئیس جمهوری فرانسه در دیدار با ترامپ برحفظ برجام تاكید كرد اما گفت به دنبال توافقی درباره همه موضوعات ایران همچون مساله فعالیت های بلند مدت هسته ای، موشك های بالستیك و نفوذ منطقه ای ایران هستیم .
موگرینی مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا در واكنش به این اظهارات درباره توافق دیگری با ایران گفت: از سخنان پرزیدنت مكرون مشخص است كه ما در زمان حاضر تنها یك توافق با ایران داریم كه موفق بوده و باید حفظ شود.
با این حال ، دونالد ترامپ رئیس جمهوری آمریكا كه گفته بود تصمیم خود را درباره تمدید تعلیق تحریم ها و ادامه اجرای برجام در 12مه (22 اردیبهشت) اعلام خواهد كرد چند زودتر و روز 8 مه (سه شنبه 18 اردیبهشت) خروج آمریكا از برجام را اعلام كرد.
در پی اعلام خروج آمریكا از برجام ، حسن روحانی رئیس جمهوری اسلامی ایران اواخر اردیبهشت ماه تاكید كرد چنانچه پنج كشور دیگر باقی مانده در توافق هسته ای با ایران به تعهدات خود عمل كنند و تضمین دهند منافع ایران با ادامه برجام محقق می شود ، این توافق علیرغم میل آمریكا و رژیم صهیونیستی باقی خواهد ماند. محمد جواد ظریف وزیر امور خارجه نیز روز 19 اردیبهشت (9می) اعلام كرد كه در پاسخ به خروج غیر قانونی آمریكا ازبرجام، به دستور رییس جمهوری، بررسی خواهد كرد كه آیا اعضای باقی مانده در برجام می توانند منافع كامل آن را برای ایران تضمین كنند یا خیر و نتیجه این بررسی مشخص كننده پاسخ ایران خواهد بود.
اتحادیه اروپا و كشورهای مختلف از جمله اتریش و آلمان بارها در واكنش به اقدام یكجانبه دولت آمریكا در خروج از توافق بین المللی برجام، حمایت خود را از توافق هسته ای اعلام كردند.
آنگلا مركل صدر اعظم آلمان ضمن ابراز تاسف از تصمیم رئیس جمهوری آمریكا برای خروج از توافق هسته ای 1+5 با ایران، با بیان اینكه تهران به این توافق پایبند بوده است تاكید كرد كه اروپا تمام تلاش خود را برای حفظ برجام خواهد كرد.
سباستین كورتس صدر اعظم اتریش نیز با بیان اینكه از میان بردن توافق هسته ای با ایران موجب بی ثباتی در منطقه می شود تاكید كرد كه اتریش به همراه اتحادیه اروپا برای حفظ برجام تلاش خواهد كرد.
اما مساله مهم در ماههای گذشته اقدامات عملی اروپا فراتر از حرف و حمایت لفظی برای تضمین منافع و تامین خواسته های ایران به منظور حفظ برجام بود.
همزمان با تكاپوی اروپایی ها برای تامین خواسته های ایران ، 'میكائیل روت' معاون وزیر امور خارجه آلمان گفت كه ضرب الاجل تعیین شده ازسوی ایران برای اروپا برای ارائه تضمین هایی درخصوص تامین منافع ایران در برجام باید مورد بحث و بررسی قرار گیرد.
رسانه های اروپایی به نقل از سید عباس عراقچی معاون وزیر امور خارجه ایران گزارش دادند كه اروپایی ها بین 45 تا 60روز فرصت دارند تا تضمین های لازم درخصوص تامین منافع ایران در برجام پس از خروج آمریكا را ارائه دهند. در همین ارتباط اواخر اردیبهشت ماه ، وزیران امور خارجه سه كشور آلمان، فرانسه و انگلیس در بروكسل با فدریكا موگرینی مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا دیدار كردند و سپس این مقام های اروپایی با ظریف وزیر خارجه جمهوری اسلامی ایران دیدار و گفت وگو كردند.

**راه اندازی اینستكس و تردیدها درباره عزم جدی و صداقت اروپایی ها
سرانجام پس از ماهها مذاكرات آشكار و نهان و كش و قوس های سیاسی و دیپلماتیك ، وزیران امور خارجه سه كشور اروپایی طرف برجام یعنی فرانسه، انگلیس وآلمان روز پنجشنبه 11 بهمن ماه در كنفرانس مشترك خبری پس از نشست وزیران اتحادیه اروپا در بخارست پایتخت رومانی راه اندازی سازوكار مالی ویژه موسوم به «ابزار حمایت از تبادلات تجاری» INSTEX را اعلام كردند.
براساس گزارش رسانه‌ها، مقر این سازوكار مالی در پاریس فرانسه خواهد بود و مدیر آن یكی از كارشناسان بانكی از فرانكفورت آلمان است. انگلیس هم ریاست كمیته نظارت را بر عهده خواهد داشت.
ظریف وزیر امور خارجه ایران پس از اعلام ساز و كار مالی ویژه اروپا با ایران با انتشار پیامی در توییتر این اقدام را 'گام اول بسیار با تاخیر' توصیف كرد و گفت: آماده تعامل سازنده در شرایط برابر و احترام متقابل با اروپا هستیم.
ظریف گفت: ایران از اینستكس - گام بسیار پر تاخیر اول - در اجرای تعهدات می ۲۰۱۸ اعضای اروپایی برجام برای حفظ برجام با تضمین بهره مندی ایرانیان از مزایای این توافق پس از اعمال مجدد تحریم غیرقانونی آمریكا استقبال می كند. ما برای تعامل سازنده با اروپا با شرایط برابر و احترام متقابل آماده هستیم.
این درحالی بود كه اقدامات و مواضع اتحادیه اروپا همزمان با این اقدام ، بیش از پیش جدیت و صداقت آنها در تعامل سازنده و تضمین منافع ایران را مورد تردید قرار داد.
در بیانیه سه كشور اروپایی خاطرنشان شده بود كه سازوكار ویژه «ابزار حمایت از تبادلات تجاری» با معیارهای عالی بین‌المللی ضدپولشویی و مبارزه با تامین مالی تروریسم و تبعیت كامل از تحریم‌های اتحادیه اروپا و سازمان ملل كار می‌كند و 'از این لحاظ انتظار داریم كه ایران به سرعت تمام عناصر طرح اقدام اف ای تی اف را اجرا كند' اتحادیه اروپا همزمان با انتشار یك بیانیه جمع بندی درباره ایران تاكید كرد: شورای اروپا، از پیشرفت‌های حاصل‌شده برای انجام اصلاحات ضروری [در زمینه FATF] استقبال كرده و از ایران می‌خواهد طبق تعهداتش در برنامه اقدام 'اف ای تی اف' ، قوانین لازم را تصویب و اجرا كند.
از سوی دیگر ، وزارت امور خارجه ایران در واكنش به این مساله تاكید كرد: مرتبط كردن اجرای ساز وكار مبادلات تجاری كه از تعهدات ذاتی برجامی است، با الزامات نهادهایی چون FATF غیر قابل قبول است. از اتحادیه اروپایی انتظار داریم با نگاهی واقع بینانه و به دور از استانداردهای مرسوم دوگانه به این موضوع (تروریسم) پرداخته و با آن برخورد جدی و اقدام نماید . وزارت خارجه ایران همچنین تاكید كرد كه موضوع فعالیت های دفاعی ایران صرفاً دفاعی، بازدارنده و بومی است و این موضوع هرگز در دستور كار مذاكره ما با دیگر كشورها نبوده و نخواهد بود.
همزمان با اعلام این طرح اروپایی برای كار با ایران ،«گوردون ساندلند» سفیر آمریكا در اتحادیه اروپا در تهدیدی علیه روابط بازرگانی میان كشورها اعلام كرد شركت هایی كه از سازوكار حمایت از تبادلات تجاری ایران و اروپا برای تسهیل تجارت با ایران استفاده كنند با تحریم مواجه خواهند شد. سفیر آمریكا گفت كسانی كه از این ساز و كار (اینستكس) برای مبادله هر چیزی غیر از اقلام انسانی استفاده كنند، توسط آمریكا تحریم خواهند شد. ما آنها را یافته و تحریم خواهیم كرد. آنها قادر به انجام هیچ نوع تجارتی با ایالات متحده نخواهند بود.
در همین اثنا اتحادیه اروپا تحریم های جدیدی علیه ایران در خصوص ادعاهای طرح های تروریستی در خاك اروپا اعلام كرد.
آندرس ساموئلسون وزیر امور خارجه دانمارك ضمن اعلام آغاز تحریم هایی علیه ایران در ارتباط با ادعاهای مربوط به سوء قصد به برخی مخالفان در اروپا، مدعی شد كه این تحریم ها تاثیری بر حمایت اروپا از برجام ندارد.
تحریم های جدید اروپا علیه ایران در حالی بود كه پیش از این مقامات وزارت خارجه ایران ادعاهای مطرح شده علیه جمهوری اسلامی در خاك اروپا را رد كرده و آنها را ناشی از تلاش سرویس اطلاعاتی رژیم صهیونیستی برای لطمه به روابط تهران و بروكسل بعد از خروج آمریكا از برجام دانسته اند.

**هشدار رهبری درباره خباثت اروپایی ها/ صبر رو به پایان و نگاه ایران به داخل
در اسفند ماه امسال پایگاه اطلاع رسانی رهبر معظم انقلاب گزیده‌ای از بیانات آیت الله خامنه ای در دیدار رئیس‌جمهور و اعضای هیئت دولت در تیر ماه گذشته را منتشر كرد كه در آن خطاب به مقامات دولت و سیاست خارجی تاكید شده بود كه نباید مردم را نسبت به 'بسته اروپایی' شرطی كرد. این بیانات بازتاب گسترده ای در رسانه های خارجی داشت و از جمله رویترز گزارش داد: انتشار سخنان (آیت‌الله) خامنه‌ای 9 ماه پس از دیدار هیات دولت نشان می‌دهد كه با وجود تلاش دولت برای حفظ برجام با قدرتهای اروپایی، رهبر انقلاب به این تلاش‌ها خوشبین نبوده است.
رهبر انقلاب با اشاره به تجربه برجام گفتند: مردم را درباره‌ی بسته‌ی اروپایی شرطی نكنید. البتّه اروپایی‌ها مجبورند، ناچارند، چشمشان چهارتا! بایستی بگویند چگونه خواهند توانست از منافع ما دفاع كنند -كه اسمش همان بسته است- امّا این را جزو موضوعات اصلی كشور قرار ندهید؛ بسته‌ی اروپایی بیاید، نیاید. ما كارهایی در كشور داریم، مقدوراتی در كشور داریم، این مقدورات بایستی تحقّق پیدا كند؛ دنبال این مقدورات بروید؛ گره نزنید بهبود اقتصاد كشور را به چیزی كه از اختیار ما خارج است.
آیت الله خامنه ای افزودند: من به آقای رئیس‌جمهور هم گفتم كه اینها همان نوامبری را كه از اوّل گفتند، همان را دارند دنبال میكنند - كه تا نوامبر ادامه بدهند - بعد كه همه چیز تثبیت شد و تحریم ها جا افتاد، بعد یك چیزكی مثلاً بدهند یا ندهند. دنبال این هستند و این، خباثت اینها است.
در همان روز دوشنبه 13 اسفند ماه نیز ظریف وزیر امور خارجه با اشاره به گزارش جدید آژانس بین المللی انرژی اتمی در تائید اجرای تعهدات برجامی ایران اعلام كرد: بر خلاف دروغ‌های نتانیاهو و ترامپ علیه ایران، آژانس بین‌المللی انرژی اتمی یك بار دیگر پایبندی ما به حرف خودمان و به توافق هسته‌ای را تایید كرد . ظریف در عین حال تاكید كرد: اما صبر ما رو به پایان است
سید عباس عراقچی معاون سیاسی وزیر امور خارجه اواسط اسفند ماه پیش از نشست كمیسیون مشترك برجام در وین گفت: تعهدات كشورهای عضو برجام برای تامین خواسته های ایران و همكاری های اقتصادی باید راهش پیدا شود .
وی با بیان اینكه 'اینستكس در ابتدای راه است و هنوز نمی دانیم كه چگونه می‌تواند مشكل‌گشا باشد و چگونه می‌تواند كار كند و البته خیلی دیر عرضه شده است' افزود: خواست ما از اروپایی‌ها این است كه خیلی جدی‌تر در این عرصه وارد شوند .
وزیر امور خارجه ایران بارها از جمله در كنفرانس امنیتی مونیخ و همچنین در گفت وگویی با روزنامه سوئیسی «باسلر سایتونگ» در خصوص ادامه اجرای تعهدات ایران در برجام گفت كه این موضوع به خواست مردم بستگی خواهد داشت.
ظریف با طرح این احتمال كه اقلیت مخالف برجام در ایران، روزی به اكثریت تبدیل شود، ادامه داد: بنا به یك نظرسنجی، هنوز 51 درصد مردم از ماندن در توافق حمایت می‌كنند. وی تاكید كرد: ما نمی‌توانیم اقدامی خلاف خواست مردم انجام دهیم.
یك هفته مانده به پایان سال 97 ، 'پر فیشر' مدیر آلمانی سازوكار مالی اینستكس به ایران سفر كرد و ضمن دیدار با روسای نمایندگی‌های سه كشور آلمان، فرانسه و انگلیس در تهران در دور تازه رایزنی ها و مذاكرات هیات كارشناسی ایران با نمایندگان سه كشور فرانسه، آلمان و انگلیس و اتحادیه اروپایی درخصوص عملیاتی كردن هرچه سریعتر اینستكس شركت كرد.
بدین ترتیب در پایان یك سال پر فراز و نشیب در روابط ایران و اروپا كه تلاش برای حفظ برجام ترجیع بند آن بوده و در حالی كه مقامات ایرانی خاطرنشان كرده اند كه اروپایی ها آماده پرداختن بها و هزینه لازم برای حفظ برجام نبوده اند، اكنون در آغاز سال 98 این پرسش مهم بیش از گذشته خودنمایی می كند كه آیا كشورهای اروپایی هزینه لازم برای حفظ برجام و تامین منافع امنیتی خود را پرداخت خواهند كرد یا جمهوری اسلامی ایران رویكرد دیگری در ارتباط با برجام خواهد داشت؟
اروپام**1078** 1546