ظریف‌ترین احساسات بشری را هنر تئاتر می‌تواند ارائه دهد

به گزارش روز چهارشنبه خبرنگار فرهنگی ایرنا، هفتم فروردین برابر با 27 مارس روز جهانی هنرهای نمایشی است كه از سال 1393 برای ثبت به عنوان «روز ملی هنرهای نمایشی» در تقویم رسمی كشور مطرح و سرانجام در سال 1395 و در جلسه 783 شورای عالی انقلاب فرهنگی در تقویم به ثبت رسیده است. به همین مناسبت بخشی از فرمایشات مقام معظم رهبری در مورد رسالت هنر تئاتر، ویژگی های مورد توجه در تولیدات این شاخه هنری و نقش و وظیفه ای هنرمندان این حوزه برای تاثرگذاری بیشتر بر مخاطب را بازخوانی می كنیم.
آنچه در ادامه از خاطر شما می گذرد برگزیده ای از بیانات حضرت آیت الله خامنه ای در دیدار اعضای جشنواره تئاتر دهه فجر در تاریخ 21 بهمن سال 1366 است. رهبر معظم انقلاب - كه در آن زمان رئیس جمهور بودند - در این دیدار به تشریح رسالت هنر تئاتر در جامعه نوین ایران و در مواجهه با مفهوم دفاع مقدس پرداختند.

** كارایی هنر تئاتر در بین مردم شناخته نیست
این هنر (تئاتر) كارایی های زیادی دارد و متاسفانه بین مردم این كارایی ها شناخته نیست. در گذشته هم همینطور بوده است. یك هنر دستی، یك كار ظریف كه هنرمندی بنشیند و با دست آنرا درست كند، در مقابل یك جنس لوكس كارخانه ای كمتر به چشم عامه مردم گیرایی دارد. اگر بخواهیم تئاتر را با فیلم مقایسه بكنیم، یك چنین چیزی به ذهن می آید.
قدرشناسان این هنر كم اند، در حالی كه هنر تئاتر از لحاظ تاثیر در شنونده و بیننده خصوصیاتی دارد كه فیلم آن را ندارد، یا دست كم در اغلب موارد ندارد. یك فیلم باید خیلی قوی و بازی در آن فوق العاده و فیلمبرداری و كار تكنیكی و نورپردازی در آن استثنایی باشد تا صحنه بازی آدم ها را زنده و ملموس و واقعی جلوه بدهد.
اما در تئاتر، انسان ها، انسان واقعی اند، حرف، حرفی است كه از دهن خود او در می آید، چهره او در مقابل بیننده قرار دارد، تاثیرات قهری بین دو آدم كه با هم حرف می زنند در تئاتر هست و در فیلم نیست. چیزهایی وجود دارد كه یقیناً شما كه اهل تئاتر هستید به خصوصیاتش و ابعادش بیشتر از بنده وارد هستید. بنده به عنوان یك مستمع و یك تماشاچی احساس خود را عرض كردم.

** رسالت تئاتر در انتقال مسائل روشنگر و بیدار كننده جامعه است
به دو دلیل و دو جهت، از این هنر باید حداكثر استفاده بشود: یكی از این جهت كه امروز حرف گفتنی برای مردم زیاد است، هزاران زبان لازم است تا انسان بتواند این هزاران پیام را، این هزاران حقیقت ناگفته را، این هزاران زیبایی ناشناخته را برای مردم بیان كند.
اگر همه انواع هنر در جامعه بكار گرفته شود، باز هم زیبایی های ناگفته و حقایق تصویر نشده و ترسیم نشده برای مردم، در جامعه، فراوان است. زیرا كه هنرمند، باری، یك انسان است، یك انسان محدود است و هزاران هنرمند، هزاران انسان محدودند، در حالی كه حوادث و واقعیات و زیبایی ها و ظرافت های موجود در زندگی بشر نامحدود است. همه آن ها را نمی توانند ترسیم كنند.
اما به هر حال وقتی كه در یك جامعه ای به خصوص مثل جامعه انقلابی ما كه این همه حادثه نو دارد، این همه مساله نو دارد، این همه شگفتی های استثنایی در آن مشاهده می شود، كه نظیر برخی از اینها را ما در كتاب ها و در آثار خوانده ایم: این شهامت ها، این ایثارها، این هوشمندی ها، این فداكاری ها، این دشمنی ها، این دفاع های مقدس، این دشواری هایی كه در كار انتقال یك جامعه از وضع قبلی به وضع ایده آل وجود دارد، همه انقلاب ها با این مشكل ها مواجه اند، تمام این ها باید تبیین شود، تمام این ها باید تشریح شود.
چه كس اینها را تصویر خواهد كرد؟ كدام نویسنده قادر است، كدام شاعر قادر است؟ و تازه مگر ما چقدر نویسنده و شاعر داریم؟ كدام بیان رسا و بلیغ لازم است كه به مردم خود ما واقعیات زندگی آنها را و حوادث زندگی آن ها را تبیین كند، به آن ها بگویید تا آنها ببینند، زندگی كنند.
یعنی اگر دست هنر كه در واقع تابلوی زندگی را رسم می كند، بخشی را انتخاب و آن را درشت و زیبا می كند، ترسیم می كند و به نمایش در می آورد، اگر وجود آن در جوامع معمولی لازم است، در یك جامعه انقلابی مثل جامعه ما به دلایل فراوان لازم تر و ضرورتش بیشتر است.
از جمله، همین حوادث شگفت آوری كه در جامعه ما هست، مگر می توان ترسیم كرد؟ یك خانواده شهیدداده را ملاحظه كنید، یك انسان جانباز را در نظر بگیرید، رزمنده ای را كه خانواده ای به جبهه جنگ می فرستد مورد مطالعه قرار بدهید، یك شب جبهه را ترسیم كنید و در ذهنتان منعكس بكنید.
هیجان عظیم مردم در دفاع از انقلاب و میهن را با هزاران نمونه و جلوه و اجزاء پراكنده آن به نظر بیاورید. دفاعی را كه این ملت و این كشور از خود می كند، خصومتی را كه دشمنان با این ملت می كنند و كینه ای را كه دشمنان به این ملت می ورزند. انتقال انسان ها از مراحل بی اعتقادی، بی ایمانی، كم ایمانی یا چسبیدن به زندگی مادی و شخصی، و انتقال به دنیای ملكوتی، فدا شدن در جمع را در نظر بگیرید.
اینها واقعاً هزاران موضوع زنده، مهم، جالب و زیباست كه جز دست هنر هیچ چیز نمی تواند آن را ترسیم كند و جز زبان هنر هیچ چیز نمی تواند آن را بیان كند. اینها را باید با انواع و اقسام هنرها و از جمله هنر نمایش كه یكی از گویاترین و موثرترین زبان هاست، تبیین كنیم. این یك جهت كه در جامعه باید به هنر توجه شود، اهتمام شود. و استعدادها به خدمت گرفته شود.


** باید به هنر نمایش در جامعه پرداخت و تئاتر باید مردمی شود
جهت دیگر آن است كه به هر حال هنر یك خصوصیت بشری ست، یك خصوصیت انسانی ست. نمی توان یك جامعه را تكامل داد اما هنر او را ندیده گرفت، مثل جسمی كه بخشی از اعضای او رشد كند و برخی نه. هنر جزو اصلی مجموعه وجود بشری ست. وقتی كه در یك جامعه بشر بخواهد از لحاظ مادی، معنوی، فكری و ذهنی كمال پیدا كند، باید هنر در او رشد پیدا كند.
اعتقاد ما این است؛ یعنی این از اصول جهان بینی ماست كه هنرها باید همه رشد كنند، از جمله هنر نمایش كه از بسیاری از انواع دیگر هنر زبان رساتر و بلیغ تری دارد. البته امتیازاتی هم شعر یا قصه یا برخی هنرهای دیگر دارد كه نمایش ندارد. اما یقیناً خصوصیاتی هم نمایش دارد كه بقیه شعبه های هنر فاقد ان است.
لذا بنده قویاً طرفدار این فكر هستم كه به هنر نمایش بپردازیم. در گذشته هم ظاهراً این هنر خیلی در جامعه ی ما بین توده ها و قشرهای مردم جا نیفتاده بود، و امروز كه روز حضور همه جانبه مردم در صحنه های زندگی ست این هنر باید مردمی شود. و چقدر خوب است اینكه برادران گفتند در خیابان ها و گذرگاه ها ترتیب داده می شود، این كار اگر رواج پیدا كند بسیار كار خوب و جالبی است.
منتها برادرانی كه سررشته دار این امور هستند توجه كنند كه هر چه هنر حساس تر و هر چه پیام مهمتر باشد، وسواس و دقت در مورد وسیله ابلاغ این پیام هم باید بیشتر باشد.


** حرف تاثیرگذار را در تئاتر با تكنیك قوی باید زد
اولاً روی تكنیك باید خیلی خیلی دقت شود. بهترین حرف ها را اگر شما با تكنیك ضعیف زدید و ناهنرمندانه ارائه كردید، ضایع می شود و از بین می رود. گاهی حرف خوب فقط یكبار فرصت گفته شدن و شنیده شدن دارد، اگر همان یكبار بد گفته شد دیگر هرگز فرصتی برای خوب گفتن آن پیدا نمی شود.
گاهی اوقات چیزهایی را در نمایش های تلویزیونی می بینیم یا گاهی در نمایش های رادیویی حرفی می خواهند بزنند، حرف هم حرف بدی نیست، آدم می فهمد كه حرف خوبی ست، ولی آنقدر بدادا می شود كه انزجاری كه انسان از شیوه ادا پیدا می كند، به اصل پیام هم سرایت می كند و از آن مطلب هم آدم بیزار می شود.
پس تكنیك قوی در كار هنری خیلی مهم است. بهترین مضامین را دست شاعری كه شعر بد می گوید بسپرید، او مضمون را ضایع خواهد كرد. پس تكنیك قوی شرط اول است، شرط تاثیر است، اصلاً شرط مفید بودن است. یعنی اگر نمایش بد اجرا شد، این تعریف و تمجیدی كه من از تئاتر كردم (و خیلی كمتر از حد آن است) دیگر متعلق به آن نمایش نخواهد بود، این تعریف و تمجیدها همه از آن نمایش خوب است، از آن یك ارائه صحیح و قوی ست.
نكته دوم مضمون است، مضامینی كه امروز انقلاب در فضای جامعه ما خلق كرده، همین مضامین كه نمونه هایی از آنرا عرض كردم: در زمینه جنگ، در زمینه جهاد و آن روح جهادی كه امروز بر این ملت مستولی ست.
بنده گاهی با برخی از خانواده های شهدا می نشینم، توی خانه شان روی فرششان و میان محیط حقیقی زندگی خانوادگیشان، پدر، مادر، همسر، برادر و خواهر، فرزند، و می گویم كه حرف های آنها را با ضبط صوت ضبط كنند، خودم گوش می كنم كه دقیقاً حرف های آنها را بشنوم و درست آن ظرافت هایش را بدست بیاورم و می گویم كه آن حالات مختلف را عكس بگیرند، اما مگر كافی ست، مگر قابل تصویر است؟
اینها را شما به نمایش بگذارید، اینها را شما نشان بدهید. شما می توانید، هنر می تواند و هنر تئاتر خوب می تواند، چون به اعتقاد من ظریفترین و لمس نكردنی ترین احساسات و عواطف بشری را هنر تئاتر و بازیگری خوب در نمایش می تواند ارائه دهد. و شما می توانید این كار را بكنید. این نقش شماست.



** گروه‌های هنرمند واقعاً مفاهیم حقیقی اسلامی را بیان كنند
همچنین حضرت آیت الله خامنه ای در سال 1394 طی دیدار با دانشجویان ضمن تاكید بر درك و بیان مفاهیم حقیقی اسلام با زبان هنر به اهمیت هنرهای نمایشی پرداختند. مقام معظم رهبری در صحبت‌هایشان به تأثیرگذاری این هنر اشاره داشتند و خواستار نمایش مفاهیم اسلامی در تئاتر شدند.
ایشان فرمودند: متأسفانه در محیط هنری ما، تئاتر از اول هم بد متولد شده. یعنی تئاتر ما، یا تئاتر لغو بیهوده بوده، یا تئاتر اعتراضیِ بی‌جهت یعنی بدون سمت‌وسوی درست‌.
تئاتر یعنی بازیگری جلو چشم بیننده درصحنه. برخلاف سینما، برخلاف فیلم كه فقط روی پرده شما یك‌چیزی را می‌بینید، اینجا در تئاتر، انسانْ، انسان‌ها را حس می‌كند، حرفشان را از زبان خودشان می‌شنود... خیال می‌كنند كه تئاتر حتماً بایستی زبان ابهام و رمزی و رازآلود داشته باشد كه چنین چیزی نیست؛ الزامی ندارد تئاتر زبان ابهام و رمزی و راز آلود داشته باشد.
فراهنگ**9266**9157