جنگل های خراسان شمالی، برگی سبز از جاذبه های گردشگری

به گزارش ایرنا، جنگل ها به عنوان متعالی ترین شكل اكوسیستم در این استان بیش از 434 هزار و 550 هكتار وسعت دارد.
بیش از 409 هزار و 550 هكتار از جنگل های استان در ناحیه رویشی ایران-تورانی قرار دارد و جزو جنگل های خشك و نیمه خشك مناطق كوهستانی است.
این رویشگاه در سرتاسر استان از شیب های جنوبی شهرستان مانه و سملقان تا دامنه شمالی شهرستان فاروج را در بر گرفته است.
در این منطقه، آب و هوای خشك و سرد در زمستان حاكم بوده و به دلیل گستردگی ناحیه و اختلاف اقلیمی، جنگل های این ناحیه به دو بخش كوهستانی و جلگه ای تقسیم می شود.
از غرب خراسان شمالی به سمت شهر بجنورد كه برویم، جنگل های ارس منطقه كوه سرای و خمبی در سمت راست جاده آسیایی جلب توجه می كند. این منطقه در محدوده شهرستان گرمه است و به عنوان ذخیره گاه ژنتیكی ارس شناخته می شود و به لحاظ مراتع و غنای گونه های دارویی هم از اهمیت بالایی برخوردار است.
باریجه، گون كتیرایی و لاله واژگون از گونه های شاخص مرتعی و دارویی این منطقه است.
در امتداد كوه سرای و خمبی كوه بزرگی به نام كوه بهار شهرستان جاجرم قراردارد كه به عنوان ذخیره گاه ارس مطرح است.
درختان و درختچه های مناطق خمبی، سرای و كوه بهار كه همراه گونه ارس و افرا كركو در حاشیه و مسیر آبراهه ها مشاهده می شوند شامل زرشك وحشی، شیرخشت، نسترن، آلبالو جنگلی و سیاه تلو می باشد.به موازات كوه خمبی و سرای در قسمت شمالی جاده آسیایی، شاخه‌های متعددی از رشته كوه البرز از جمله كوههای قرخود سبب گشته تا میكرو كلیما‌های با شرایط خاص و با تیپ های مختلف درختی و درختچه ای و مرتعی شكل گیرد.
در امتداد جنگل های پارك ملی گلستان شاهد حضور گونه های شاخص جنگل های هیركانی با فرم رویشی متفاوت هستیم و عمدتا درختان كوتاه قد و درختچه ای به دلیل شرایط خشك و نیمه خشك و كاهش رطوبت ظاهر شده اند.
گونه هایی از قبیل ارس، افرا كركو، انواع ولیك، آلوچه، تنگرس، سیب وحشی، گلابی وحشی، انجیر وحشی، آلبالو جنگلی، شیرخشت،نسترن، تمشك، پلاخور، سیاه ال، ون، كچف، داغداغان و در ارتفاعات مای مرز و پیرو وجود دارند. در این منطقه همچنین مراتع درجه یك و مراتع استپی استان را می توان دید كه گراس لندها و بیشه زارهای مستعدی را در دل خود جای داده است.
پس از طی مسافت حدود 60 كیلومتری از جنگل گلستان به سمت آشخانه و پس از عبور از روستای چمن بید و دالانی كم عرض جنگل های بلوط در سمت چپ جاده آسیایی و ارتفاعات ظاهر می شوند كه این جنگل ها به دلیل واقع شدن در دره ها و یال های متعدد و جاری شدن آب زلال چشمه سارهای منطقه، از مقصدهای بسیاری از كوهنوردان و طبیعت دوستان است.
این جنگل ها به لحاظ نوع پوشش گیاهی و موقعیت جغرافیایی در استان و حتی در كشور حائز اهمیت زیادی است. در جنگل های این منطقه انواع درختان و درختچه های جنگلی را می توان مشاهده كرد. بر اساس تحقیقات و بررسی های انجام شده 53 گونه درختی و درختچه ای در این منطقه وجود دارد. همچنین به دلیل شرایط خاص منطقه، تنوع گونه های گیاهی مرتعی و دارویی نیز در نوع خود بی نظیر است.
علاوه بر گونه غالب بلوط گونه هایی از قبیل افرا كركو، گلابی وحشی، زالزالك، سرخ ولیك، سیاه ولیك، ون، گیلاس وحشی، بارانك، افرا شیردار، اوجا، كچف، سیب جنگلی، آلوچه جنگلی، پلاخور، شیرخشت، سیاه تلو، زرشك وحشی، سیاه ال، نسترن، داغداغان، مای مرز و پیرو نیز در این جنگلها مشاهده می‌ شود.
البته، به دنبال عواملی همچون تغییر اقلیم، بروز خشكسالی ها، سرمای دیررس و عوامل ثانویه ای از قبیل آفات و بیماریها، برخی از گونه های با ارزش منطقه همچون گیلاس وحشی، بارانك و اوجا در معرض خطر زوال می باشند. از جمله گیاهان مرتعی و داروئی نیز می توان به مرزه كوهی، آویشن، كاكوتی، زرین گیاه، سیركوهی، بارهنگ، ثعلب وحشی،‌رازیانه، گل ماهور، گل گاوزبان، اسطوخودوس، بابونه، تاج خروس، مریم نخودی، جاشیر اشاره كرد.
شاخه ای دیگر از رشته كوه البرز از جنگل گلستان به سمت مرز تركمنستان امتداد یافته كه به واسطه شرایط اكوتونی منطقه از اهمیت بخصوصی برخوردار است. در این منطقه علاوه بر گونه های فوق الذكر توده های جنگلی از گونه های گردو جنگلی، پسته وحشی، فندق جنگلی، ارغوان و نارون حضور دارند. توده فندق جنگلی تنها ذخیره گاه فندق شرق كشور می باشد و بدین لحاظ ارزش ژنتیكی بالایی دارد.
با فاصله حدود 20 كیلومتری از این ذخیره گاه به سمت شرق، رشته كوه بزداغی با 36 هزار هكتار قرق جنگلی و در ابتدای آن ذخیره گاه پسته وحشی چهل گذر قرار دارد كه وجود درختانی با تنه‌های قطور و سن های بالا، نشان از جنگلی انبوه و غنی از گونه های ذكر شده در زمان های نه چندان دور دارد.
در حاشیه رودخانه‌های دائمی این منطقه، مشاهده گونه پده با تنه های قطور و ارتفاع زیاد جالب توجه است كه البته سال های اخیر با كاهش و افت آب‌های زیرزمینی در منطقه و تا حدی تجاوزات به حریم رودخانه‌ها توسط افراد سودجو تعدادی از این درختان كهنسال از بین رفته اند.
در این منطقه كه به عنوان بزرگترین محدوده قرق جنگلی خارج از شمال كشور شناخته می شود مراتعی غنی با گونه غالب درمنه در عرصه های آبرفتی و كوهپایه ها و جنگلهایی با تنوع گونه‌ای زیاد در یال‌ها و دره‌ها وجود دارند.
هر چه از سمت غرب استان به سمت شرق می رویم از تراكم جنگل های پهن برگ كاسته می شود تا حدی كه تا نزدیكی شهر بجنورد تنها تك پایه‌ها و توده‌هایی از این جنگل ها باقی می‌ماند. در نزدیكی شهر بجنورد شاهد توده‌های زالزالك به همراه درختچه های نسترن، تنگرس، شیرخشت و سیاه ال صورت پراكنده هستیم. از دیگر مناطق جنگلی شاخص استان جنگلهای گلیل و سرانی شهرستان شیروان است كه تراكم گونه ارس تا حد چشمگیری افزایش می‌یابد.
مراتع مشجر این منطقه نیز همچون منطقه كاستان در شهرستان مانه و سملقان از وضعیت بسیار خوبی برخوردار است. جنگل های ارس این منطقه عمدتا جوان و به دنبال قطع و تخریب رویشگاه در دهه های قبل در حال تجدید حیات و احیاء هستند.
قسمت بزرگی از این جنگل‌ها تحت حفاظت سازمان حفاظت محیط زیست است.در امتداد شاخه اصلی رشته كوه البرز و رشته كوه آلاداغ جنگل های منطقه سالوك و پس از آن جنگل های منطقه شاه جهان شهرستان اسفراین قرار دارند. این دو منطقه به دلیل مراتع سرسبزی كه دارند در فصول بهار و تابستان شاهد حضور عشایر زیادی از نقاط مختلف استان هستند و عمدتا مراتع مشجر با تیپ درختی غالب ارس می‌باشند.
در امتداد مرز تركمنستان و در قسمت شمالی شهرستان های راز و جرگلان، بجنورد، شیروان و فاروج جنگل های ارس نسبتا متراكم هستند كه تشكیل تیپی غالب داده اند. این منطقه تحت تأثیر جریانات هوایی سیبری قرار دارند و گراس لندها و مراتعی سرسبز در این منطقه قرار دارند. با نگاهی به سطح و وضعیت جنگل ها و مراتع استان خراسان شمالی آنچه مشهود می نماید منحصر به فرد بودن بسیاری از مناطق جنگلی و مرتعی استان به لحاظ منظر و ظرفیت گردشگری و اكوتوریسم است كه این امر ضرورت شناساندن این منابع به عموم مردم و استفاده از این ظرفیت خدادای را ملموس می كند.

* 3.5 میلیارد ریال برای احیای جنگل های خراسان شمالی ابلاغ شد
مدیركل منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان شمالی گفت: امسال سه میلیارد و 574 میلیون ریال اعتبار ملی برای اجرای طرح های حفاظت و احیای جنگل های استان ابلاغ شده است.
حسن وحید اظهار داشت: این اعتبار از محل پروژه های طرح های ملی شامل طرح صیانت از جنگل های شمال و صیانت از جنگل های زاگرس تعلق گرفته است.
وی افزود: با این میزان اعتبار در سطح 53 هكتار از عرصه های جنگلی شهرستان مانه و سملقان پروژه احیا، توسعه و غنی سازی جنگل با گونه های بومی و سازگار منطقه انجام می شود.
وی اظهار داشت: 160 هكتار از عرصه های جنگل كاری شده سنوات گذشته شهرستان های مانه و سملقان و راز و جرگلان نیز زیر پوشش مراقبت، نگهداری و قرق قرار می گیرد.
وحید خاطرنشان كرد: امسال در سطح استان عملیات جنگل كاری اقتصادی با نهال های 2منظوره جنگلی با مشاركت مردم و بهره برداران محلی با استفاده از 100 هزار اصله نهال بادام، زرشك و گل محمدی اجرا می شود.
مدیركل منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان شمالی افزود: تا كنون با توجه به مطالعات صورت گرفته برای 93 هزار هكتار از عرصه های جنگلی طرح های جنگل داری چندمنظوره، مدیریت منابع جنگلی و ذخیره گاه های جنگلی تهیه و به تصویب كمیته فنی رسیده است.
گستره جنگل های خراسان شمالی 434 هزار هكتار در 2 ناحیه رویشی است كه 25 هزار هكتار از این میزان مربوط به جنگل های ناحیه هیركانی در شهرستان مانه و سملقان است و مابقی مربوط به ناحیه جنگلی ایران - تورانی و در سطح استان پراكنده است.
7185/ 6042