آبگیری كاسه بجنورد از سیلاب چقدر است

هنوز خاطره تلخ آخرین سیل بجنورد و آب گرفتگی كوچه و خیابان ها از ذهن مردم پاك نشده است.
صدای رعد و برق كه پیچید، در مدتی اندك 25 میلیمتر باران جاری شد و بیشتر خیابان های بجنورد را آب گرفت و در برخی مناطق زیرزمین خانه ها پر از آب شد.
حتی تأسیسات زیربنایی را هم آب فراگرفت و به گفته مدیركل وقت مدیریت بحران استانداری، اگر بارندگی اندكی بیشتر طول می كشید و به جای 25 میلیمتر به 50 میلیمتر رسیده بود، چه بسا خسارت ها غیرقابل جبران می شد.

*كاسه كه لبریز شود...
شهر بجنورد چون كاسه ای شیبدار است كه به سمت شمال خم شده و با كوهستان هایی در اطراف خود احاطه شده كه بارش ها را به سمت شهر هدایت می كنند.
البته مسیل های حوزه شهری و خندق 50 ساله بجنورد هم با توجه به همین وضعیت خاص، طراحی شده اند كه رواناب ها را به خارج هدایت كنند تا سیلاب مشكل آفرین نشود.
رئیس اداره مهندسی و مطالعات اداره كل منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان شمالی اما معتقد است كه با توجه به تغییرات اقلیمی و بارش های رگباری اگر به فكر توسعه امكانات مقابله با سیل نباشیم، چاله بجنورد با مخاطره مواجه خواهد شد.
بهمن هوشمند، بجنورد را چاله ای توصیف می كند كه مساحت حوضه های آبریز منتهی به آن 90 هزار هكتار است و می افزاید: مساحت دشت بجنورد 10 هزار هكتار است و شهر چاله ای شكل بجنورد هم در این دشت قرار دارد.
وی می گوید: 85 درصد از گستره 80 هزار هكتاری حوضه آبریز منتهی به بجنورد، در جنوب، جنوب غرب و جنوب شرق قرار دارد و سیلاب در این سمت جاری می شود و این رقم در حوضه آبریز شمال بجنورد با وسعت 10 هزار هكتار، 15 درصد است.
وی با اشاره به وجود آبراهه هایی در مناطق ملكش و باغچق، اظهار می كند: مهمترین رودی كه از حاشیه بجنورد و ینگه قلعه عبور كرده و وارد اترك می شود، از فیروزه و گریوان می آید و سپس یك شاخه از مهنان نیز به آن افزوده شده و با درصوفیان، تراقی كُرد و رود بازخانه از بش قارداش عبور كرده و به اترك می ریزند.

* خطر سیلاب
وی با بیان اینكه طرح مطالعاتی آبخیزداری كال پسته بجنورد انجام شده، می گوید: البته در همه این حوزه عملیات آبخیزداری انجام نشده ولی اكنون می توان سیلاب های طبیعی و نرمال را در این محل كنترل كرد.
وی بر واژه «نرمال» تاكید كرده و می افزاید: با توجه به تغییرات اقلیمی، اكنون شاهد بارش های رگباری هستیم و نمی توان دبی ها و آبدهی را پیش بینی كرد و در حالت غیرنرمال و بیش از حد باید به فكر تدابیر دیگری بود.
وی می گوید: در بارندگی های شدید باید شهرداری مراقب باشد و مسیل ها را مرتب باز و به مردم اخطار دهد تا در صورت لزوم اماكن نزدیك به خطر را تخلیه كنند.
وی با اشاره به سیلاب هایی كه در سال های اخیر جاری و مناطقی مانند روستای ینگه قلعه و شمال بجنورد را با تخریب و آب گرفتگی روبه رو كرده است، می گوید: در سرشاخه های مهنان، طرح های آبخیزداری انجام و سازه هایی نیز ساخته شده ولی باید بیشتر كار شود تا قدرت مقابله و هدایت سیلابهای قوی را داشته باشیم.
وی با بیان اینكه طرح مطالعاتی آبراه اركان نیز به اتمام رسیده، می افزاید: برای عملیاتی كردن این طرح به زمان نیاز داریم و در مجموع اگر در این آبراه هم سیل جاری شود احتمال خطر برای شهر بجنورد وجود دارد.
وی اظهار می كند: اگر سد بش قارداش ساخته می شد تا حد زیادی از مخاطرات حوضه آبخیز جنوبی شهر كم می كرد.
وی با بیان اینكه در شمال بجنورد و مناطقی مانند باغچق نیز مشكل آب گرفتگی وجود دارد اما حجم آبریز در این بخش كمتر است، می افزاید: جنوب و جنوب شرق بجنورد بیشتر در معرض سیلاب است و از سویی حوزه اركان شیبدار و سنگلاخی است و اگر رود اركان دبی بیشتر از انتظار داشته باشد، خطر بیشتری برای شهر بجنورد دارد.
وی تاكید می كند: در مجموع با توجه به مورفولوژی بجنورد، سیلاب با خطر نسبتا بالا ما را تهدید می كند.
این كارشناس ارشد مورفولوژی اظهار می كند: از سویی شرایط اقلیمی تغییر كرده است و نظم طبیعی چرخه های طبیعت نیز به هم خورده است و در حالی كه گزارش های هواشناسی به ما می گوید، بارندگی ها در خراسان شمالی 67 درصد بیش از دوره طبیعی 50 ساله بوده لازم است برای مقابله با خطر آماده شویم.

* لزوم انجام اقدامات پیشگیرانه
رئیس كمیسیون عمران و شهرسازی شورای شهر بجنورد نیز بر این باور است كه باید در زمینه سیل اقدامات پیشگیرانه بیشتری انجام شود.
سیدمحسن موسوی می گوید: سیل و زلزله از مخاطراتی است كه شهر بجنورد همیشه با آن درگیر بوده و در مورد سیل هم خطرپذیری شهر زیاد است.

* پلاك كوبی منازل مجاور خندق درست نیست
وی روند توسعه شهر بجنورد را جنوبی خوانده و می افزاید: كانال هدایت آب های سطحی را در این قسمت كار نكرده ایم و از سویی در شمال هم با انباشت و جریان رسوب در اثر روان شدن آب های سطحی مواجهیم.
وی با بیان اینكه كانال ها را باید با توجه به دبی سیلابها طراحی و اجرا كرد، اظهار می كند: براساس ماده 55 قانون شهرداری ها، این نهاد مكلف است در مسیر كانال سیلاب، به بدنه سازی و كف سازی اقدام كند اما این اقدامات در همه مناطق انجام نشده است.
وی تصریح می كند: شهرداری در حریم شهر و در حواشی و مناطقی از شهر مانند جوادیه در مجاورت خندق بنا ساخته است ولی كفسازی و بدنه سازی انجام نشده و منازل واقع در حریم شهر را پلاك كوبی كرده است.
وی می افزاید: در ساخت فضای شهری به خطا رفته ایم و در ادامه خندق، پارك هایی مانند آفرینش و آسایش، ساخته شده است و در این مكان مسافران نیز به صورت انبوه اطراق می كنند.
وی با اشاره به استقرار برخی ادارات كلیدی در جوار خندق بجنورد می گوید: فرمانداری و شركت آب و فاضلاب و حتی سازمان آتش نشانی بجنورد در این منطقه واقع اند و هم چنین مقطع كانالی كه از خیابان شریعتی به سمت منطقه جوادیه امتداد دارد، نیمه كاره رها شده كه خود این موضوع خطرپذیری سیل را افزایش می دهد.
وی تصریح می كند: خطرپذیری در منطقه جوادیه به علت ناپایداری مسكن زیاد و وضعیت این منطقه در صورت بروز سیلاب و آب گرفتگی بحرانی خواهد بود.

* شهر امن است
در همین حال و با وجود نگرانی هایی كه برخی كارشناسان از ناحیه افزایش بارندگی ها ابراز می كنند، معاون فنی و امور زیربنایی شهردار بجنورد به شهروندان اطمینان می دهد كه شهر را سیل نخواهد برد.
مجتبی پارساپور به خبرنگار ایرنا می گوید: مسیل های بجنورد در اختیار شركت سهامی آب منطقه ای استان است كه باید آن را رسیدگی، لایروبی و كنترل و نگهداری كند.
وی می افزاید: در بحران چند روز قبل هم وارد عمل شدیم و با استفاده از امكانات خود تمام مسیل های اطراف بجنورد را كه احساس می شد مساله ساز باشد و یا عرض مسیل كم بود، باز كردیم.
وی با بیان اینكه آب های روان از كال پسته، دوبرار تا كلاته آروین می رود و بعد از باقرخان و جوادیه از شهر خارج می شود، اظهار می كند: شهرداری در محل هر پل در حوضه های آبریز داخل شهر به حالت آماده باش است و بیل مكانیكی مستقر كرده تا در صورت نیاز از آن استفاده شود.
پارساپور می افزاید: با توجه به برنامه ریزی های مدونی كه شده مسیر آب هایی را كه در بحران گذشته ممكن بود به میدان های اصلی برسد، تغییر دادیم و علیرغم حجم زیاد بارشها، نه سیلاب كه حتی آب گرفتگی هم نداشتیم.
وی با اشاره به اعمال ممنوعیت ورود افراد به پارك های خطرپذیر بجنورد در زمان بروز سیلاب، می گوید: اگر بارش ها به اندازه ای شود كه تاسیسات پارك آفرینش را شسته و با خود ببرد، آن زمان ممكن است، خطری جدی ایجاد شود اما اكنون شهر ایمن است.

* اصلاح پل ها در دستور كار است
مدیر رودخانه ها و سواحل شركت آب منطقه ای خراسان شمالی هم می گوید: 12 مسیل در خروجی جنوب بجنورد به هم پیوسته و تا پل تقاطع غیر هم سطح كنارگذر شمالی در جاده بجنورد - باباامان ادامه می یابند و در آن قسمت رودهای حمید و اسفیدان نیز به این مسیل ملحق شده و قبل از تونل باباامان به اترك می ریزند.
برات امیری می افزاید: اقدامات سازه ای در خروجی این مسیل ها در تقاطع غیر هم سطح جاده باباامان انجام شده و در كال پسته و پل جانباز نیز در مجموع 1500 متر اقدامات سازه ای انجام داده ایم.
وی با بیان اینكه برخی از پل ها ممكن است جوابگوی سیلاب های شدید بجنورد نباشد، عنوان می كند: اصلاح این پل ها در دستور كار شركت آب منطقه ای قرار دارد.

* سیلاب، ناگاه از راه می رسد
در هر حال دگرگونی های طبیعی قابل پیش بینی نیست و باران و برف و سیل و زلزله منتظر نمی شوند تا ما راهكارهای مقابله با سیل و هر حادثه طبیعی دیگر را مطالعه و اجرا كنیم.
معروف است كه باران رحمت الهی است اما باید تلاش كرد تا این رحمت موجب زحمت مردم نشود و این كار ممكن نیست مگر این كه باور داشته باشیم كه باید اولویت هایمان را در مورد حوادث طبیعی تغییر دهیم تا با مشكل مواجه نشویم و فاجعه ایجاد نشود.
براساس گزارش های هواشناسی خراسان شمالی، میزان بارندگی نوروزی در برخی مناطق 136.2 میلیمتر بوده است و بهار امسال بارندگی های این استان بیش از معمول خواهد بود.
این در حالی است كه میانگین بارندگی سالانه خراسان شمالی در دوره آماری بلندمدت از 240 میلی متر گذر نكرده است.
اداره كل هواشناسی خراسان شمالی با صدور اطلاعیه ای از ورود سامانه ای بارشی به استان خبر داد و پیش بینی كرد كه از عصر شنبه تا یكشنبه شب رگبار باران و رعدوبرق این استان را فرابگیرد.
بر اساس اعلام این اداره، با توجه به بارش تگرگ و رگباری بودن باران، احتمال آبگرفتگی معابر و سیلابی شدن مسیل ها دور از انتظار نیست.
ب/5132