معاون وزیر جهاد كشاورزی: برخی واردكنندگان از خط قرمزها عبور كرده اند

به گزارش روز یكشنبه ایرنا، در سالهای اخیر با توجه به خشكسالی های پی در پی و تشدید تحریم ها علیه ایران، مشكلاتی در تامین و قیمت گذاری علوفه دام و طیور پیش آمد كه موجب افزایش هزینه های تمام شده تولید و تعطیلی بعضی واحدها شد.
بنابراین، دولت برای تنظیم بازار برخی محصولات پروتئینی ناچار به افزایش واردات نهاده های دام و طیور و برخی از محصولات همچون گوشت قرمز و تخم مرغ با ارز رسمی شد تا قیمت ها در بازار متعادل شود؛ با این حال، در ماه های اخیر كماكان با بالا بودن قیمت محصولات پروتئینی روبرو بوده ایم.
برای پیگیری موضوع علت های گرانی قیمت محصولات پروتئینی و اقدامات وزارت جهاد كشاورزی برای متعادل شدن بازار در سال 98، با «مرتضی رضایی» معاون امور دام وزارت جهاد كشاورزی گفت و گو كردیم.

متن كامل این گفت و گو به این شرح است:

- ایرنا: امسال مجموع تولیدات محصولات دامی چه میزان بود و نسبت به سال گذشته چه میزان كاهش یا افزایش داشته است؟
** رضایی: در سال 97 نزدیك به 895 هزارتن گوشت قرمز، 10 میلیون و 733 هزارتن شیرخام، 2 میلیون و 333 تن گوشت مرغ، 903 هزارتن تخم مرغ، 89 هزارتن عسل، 3.3 هزارتن گوشت شترمرغ، 29 هزارتن گوشت بوقلمون و 980 هزارتن پیله تر كرم ابریشم تولید شد.
برای تامین نیاز كشور 160 هزارتن گوشت قرمز و هفت هزار تن تخم مرغ از محل واردات و همچنین تاكنون 900 هزار تن انواع محصولات لبنی، 46 هزارتن گوشت مرغ، 700 تن تخم مرغ، 1.6 تن عسل صادر شده است.
سرانه مصرف گوشت قرمز در كشور 12.4 كیلوگرم، شیرخام 120 كیلوگرم، بیش از 27 كیلوگرم گوشت مرغ، 11.8 كیلوگرم تخم مرغ، 1.06 كیلوگرم عسل در سال است.
این در حالیست كه در سال 96 گوشت قرمز 835 هزارتن، شیر 10 میلیون و 184 هزارتن، گوشت مرغ 2 میلیون و 237 هزارتن، تخم مرغ 888 هزارتن، عسل 88 هزارتن، پیله تر كرم ابریشم 850 هزارتن تولید شده بود؛ كه نشان می دهد تولید داخلی كاهش نیافته است.

- ایرنا: میزان جمعیت دام، طیور، آبزیان به طور كلی و میزان تولید كلی این بخش - میزان واردات و صادرات این محصولات در سال 97 - میزان ارزآوری صادرات و میزان خروج ارز برای واردات این محصولات را بفرمایید؟
** رضایی: طبق آمار سال 96 جمعیت دام گوسفند و بره 46 هزار و 601 راس، بز و بزغاله 18 هزار و 501 راس، گاو و گوساله 8 هزار و 152 راس و گاومیش 215 راس بوده است كه به نظر می رسد جمعیت دامی در سال 97 نسبت به سال ماقبل خود كاهشی نداشته باشد.
البته در این مصاحبه اشاره ای به ارزآوری محصولات پروتئینی صادراتی و میزان خروج هر ساله ارز برای واردات برخی محصولات نشد.

- ایرنا : در سال 97 به دلیل نوسان نرخ ارز و قاچاق، نرخ برخی كالاها افزایش چشمگیر پیدا كرد، بفرمایید به چه میزان در قیمت تمام شده تولیدات دامی افزایش داشته ایم؟ و چرا قیمت تولیدات داخلی ما با قیمت ها منطقه نیز تفاوت زیادی دارد؟
** رضایی: نرخ ارز در سال گذشته نوسان زیادی داشت و فاصله نرخ دلار در برابر ریال چند برابر شد كه افزایش كشش صادرات برخی محصولات را در پی داشت؛ یعنی محصولی كه سال قبل 2 دلار قیمت داشت و گوشت مرغی كه هفت هزار تومان بود سه تا چهار برابر افزایش قیمت پیدا كرده است؛ بنابراین كشش برای خروج محصولات یا به اصطلاح صادرات وجود دارد.
به نظر من افزایش نرخ دلار یك فرصت طلایی برای رشد تولیدات كشاورزی، توسعه بخش كشاورزی، افزایش صادرات و در نهایت اقتصاد بهتر است در حالی كه همیشه تولیدكنندگان ما را به نوعی زیرسوال می بردند كه تولید در ایران اقتصادی نیست به ویژه محصولات كشاورزی و دامی اما این تغییرات اثبات كرد كه به طور حتم تولیدات كشاورزی برای صادرات مناسب و اقتصادی است.
خوشبختانه به غیر از گوشت قرمز كه در تولید محدودیت داریم و بخشی از آن را وارد می كنیم در دیگر محصولات همچون گوشت مرغ، تخم مرغ، لبنیات، از لحاظ كیفیت و تناژ تولید توان صادراتی داریم.

- ایرنا : در صورت افزایش صادرات با قاچاق این محصولات به دلیل نوسان نرخ ارز، برای بازار داخلی این محصولات چه برنامه ای دارید؟
** رضایی: به نظر من باید به نرخ داخلی محصولات كشاورزی و دامی توجه شود؛ نهاده های جو، ذرت، كنجاله سویا و مكمل ها، ریز مغذی ها، واكسن ها و جوجه اجداد با قیمت ارز ترجیحی 4200 تومانی وارد می شود و دولت مصمم است این نهاده ها با قیمت مناسب در اختیار تولید كنندگان قرار گیرد تا تولیدات دامی با قیمت های مناسب به دست مردم برسد.
با این وجود باید همه جوانب را در نظر بگیریم البته كه نمی شود محصول یا نهاده ها با ارز دولتی 4200 تومانی را وارد كنیم و بعد محصول نهایی را صادر كنیم بدیهی است كه باید این مهم با نظام تعرفه گذاری متعادل شود.
البته داشتن ظرفیت صادراتی بدان معنا نیست كه با ارز دولتی ذرت، سویا و كنجاله بیاید و مرغ تولید شود و برخی سودجو با نرخ ارز آزاد محصول مرغ را صادر كنند.

- ایرنا: لطفا درباره ظرفیت تولیدات بفرمایید؟ با وجود شرایط اقلیمی سالهای اخیر آیا امكان افزایش ظرفیت تولیدات دامی را داریم؟
** رضایی: در مورد ظرفیت تولید، دیدگاه های مختلفی وجود دارد؛ برخی واحدهای تولیدی مرغداری ها ظرفیت های بالایی برای تولید دارند منتهی اعداد به روز شده ای موجود نیست؛ به تازگی كارگروهی در معاونت امور دام تشكیل دادیم كه ببینیم چند درصد این واحدها به دلیل تجهیزات مستهلك شده یا رها شدن تولید توسط صاحب واحد تولیدی غیرفعال شده اند.
البته این ظرفیت های خالی این امكان را دارد كه فعال شود و به چرخه تولید برگردد تا هم اشتغال ایجاد شود و هم به پایداری تولید كمك كند و هم امكان صادرات داشته باشیم؛ عدد را نمی توان اعلام كرد شوخی نیست همینطوری بدون حساب و كتاب ظرفیت بگوییم اما در اكثر رسته های تولید بین 25 تا 30 درصد ظرفیت خالی داریم كه باید از آنها بهره بگیریم. اكنون آنهایی كه غیرفعال هستند در صورت پیوستن به چرخه تولید برای این صنعت مفید خواهد بود.
اكنون آماری از واحدهای چرخه تولید نداریم، اما سال 97 برای تولیدكنندگان نسبت به سالهای قبل درخصوص قیمت شیر، گوشت و مرغ در حاشیه ضرر نبودند.

- ایرنا: دولت برای نهاده های دامی، ارز رسمی اختصاص داده است اما تولیدكنندگان معتقدند بخش كوچكی از نیاز خود را با ارز دولتی تامین می كنند و مابقی را آزاد خریداری می كنند؛ آیا دولت برنامه ای برای این موضوع دارد؟ آیا این یك چالش در بخش تولید نیست؟
** رضایی: به صورت كلان به مقدار كافی بیش از نیاز كشور نهاده های دامی تامین و وارد شده است؛ ذرت ماهیانه 600 تا 700 هزارتن نیاز كشور است كه در ماه های پایانی سال این رقم افزایش می یابد و مصرف بالاتر می رود؛ در نتیجه آمارها به روز است و موجودی بازار مناسب است زیرا امسال به طور متوسط در خصوص دانه ذرت 25 درصد بیش از سال قبل واردات داشتیم.
براساس آمارها نیاز «دان» كشور سالانه بیش از 17 میلیون تن شامل بیش از 5 میلیون تن جو، 3.6 میلیون تن كنجاله سویا و 8.5 میلیون تن ذرت می شود بنابراین حجم مورد نیاز نهاده های مصرفی كشور تامین است اما چنانچه در واردات و ترخیص نهاده ها تاخیری داشته باشیم به طور حتم در این صنعت دچار مشكل خواهیم شد.
اكنون كمبودی نداریم برای نهاده ها، بلكه بیش از نیاز هم در انبارها داریم زیرا بیش از نیاز، این محصولات وارد شده است.
در صنعت مرغداری و گاوداری كه صنعت بزرگی است و به گستره ایران است هرگونه تغییرات كوچك می تواند اثرات بزرگی ایجاد كند.
برخی وارد كنندگان برای تامین و انتقال ارز اختلالی داشتند و حتی برخی از آنها ممكن است در عرضه به موقع نهاده ها به میزان كافی سواستفاده كرده باشند؛ برخی هم به عنوان مخل اقتصادی به عنوان واسطه گر وارد می شوند و نهاده ها را با قیمت های مصوب خریداری می كنند و با نگهداری و احتكار در سیستم عرضه خلل ایجاد می كنند. این مسایل موجب افزایش قیمت این محصولات در بازار می شود.
برخی از تجار و واسطه گران از خط قرمزها عبور كرده اند؛ در دو سه ماه اخیر گزارش هایی در خصوص تخلف هایی درخصوص فروش كنجاله سویا داشتیم كه با قیمت های بالا به دست مرغداران و گاوداران می رسید؛ به همین دلیل در یك ماه اخیر وزیر جهاد كشاورزی دستورالعملی ابلاغ كرد كه تمامی واردكنندگان موظفند تمامی نهاده های وارداتی را تحت نظر وزارت جهاد كشاورزی و سازمان های جهاد كشاورزی استان ها عرضه كنند.
در این خصوص، شركت پشتیبانی امور دام كشور از ظرفیت و ذخایر احتیاطی و استراتژیك خود در یك ماه اخیر در سه مرحله فروش برای مرغداران و دامداران تخصیص داده است و فهرست توزیع به استان ها ابلاغ شده و سازمان جهاد استان ها موظفند به تمامی بهره برداران و مصرف كنندگان طبق فهرست و برنامه ریزی صورت گرفته نهاده عرضه كنند.
بنابراین شركت های خصوصی نهاده هایشان با نظارت دولت و وزارت جهاد كشاورزی توزیع می شود تا تولیدكنندگان دچار مشكل نشوند.

- ایرنا: وقتی می گوییم از ذخایر استفاده می كنیم ممكن است این ابهام پیش بیاید كه دولت وارداتش دچار مشكل شده و از ذخایر استراتژیك استفاده می كند؟
** رضایی: وظیفه شركت پشتیبانی امور دام كشور فروش نهاده ها به دامداری ها و مرغداری ها نیست بلكه وظیفه اساسی آن تنظیم بازار و حفظ ذخایر استراتژیك است كه هر هفته به مرور خرید، جایگزین و تجدید می شوند.
پیش از این (تا دیماه پارسال) بیش از 2.5 میلیون تن نهاده توسط شركت پشتیبانی امور دام كشور خریداری شد در حالی كه در سوابق كشور چنین عملكردی وجود نداشته است؛ در واقع گرفتاری كه در سیستم حمل و نقل پیش آمد توسط شركت پشتیبانی امور دام كشور جبران شد.
حتی در عرضه یك شركت عمده وارد كننده نهاده اختلالی ایجاد شد كه شركت پشتیبانی نیاز بازار را تامین كرد.

- ایرنا: آیا این مشكل اساسی ما نیست كه عمده وارد كننده نهاده های دامی یك نفر یا شركت است و می تواند به راحتی خللی در بازار ایجاد كند؟ حتی شركت پشتیبانی هم نمی تواند از پس این خلل بربیاید و بازار در انحصار یك نفر است و تا زمانی كه انحصار در دست یك نفر است مشكل بازار حل نمی شود؟
** رضایی: یك اشكال اساسی در صنعت دامپروری كشور وجود دارد؛ متاسفانه تشكل ها در همه رسته ها توانمند نشده اند و خودشان را ملزم به اعضای خود نمی دانند تا خدمت رسانی كنند. برخی از این تشكل ها در این زمینه ضعیف عمل كرده اند و تقریبا فعالیتشان تفاوت معناداری با صفر ندارد؛ یعنی اینها فكر نمی كنند تامین نهاده ها جز وظایف سازمانیشان است؛ درحالی كه اگر بخواهیم زنجیره تولید را در نظر بگیریم، تامین نهاده ها و مدیریت تولید، فروش محصولات رصد و كنترل ونظارت بر عهده تشكل هاست كه در این زمینه حلقه اول و آخر معمولا با مشكل مواجه است.

- ایرنا: چه كسانی می توانند به رفع این چالش ها كمك كنند؟
** رضایی: این یك كار فرهنگی است كه باید برایشان جا بیافتند؛ ما از تشكل ها خواستیم كه برای سال 98، نهاده های مورد نیازشان را تامین كنند؛ من تاكنون ندیده ام كه صنعتی از بخش خصوصی منتظر بماند كه دولت برایشان نهاده تامین كند.
كمتر می شنویم كه دولت متولی تامین نهاده های بخش خصوصی باشد؛ در واقع دولت متولی بستر سازی تامین ارز و سیاست گذاری ها است و تشكل ها در این عرصه وارد نمی شوند.
این موضوع صحیح است كه چرا باید چند نفر وارد كننده خاص در بازار باشند كه كنجاله تامین می كنند بلكه این افراد باید صدها مورد باشند تا انحصار در دست یك نفر یا تعداد محدودی نیافتد.
این امكان وجود دارد من به صراحت عرض می كنم كه تشكل ها كارت بازرگانی بگیرند كه البته برخی از آنها كارت بازرگانی دارند تا خودشان نهاده های مورد نیاز را تامین و توزیع كنند.
هیچ محدودیتی در این زمینه نداریم تشكل ها به صورت تاریخی غفلت كرده اند و وارد عرصه نشده اند وقتی چنین اتفاقاتی می افتد تازه یادشان می آید كه باید وارد این عرصه شوند كه دیگر دیر است؛ زیرا این موضوع فرایند زمان بری است تا با بازار بین المللی آشنا شوند با نحوه حمل، نحوه انبارداری و توزیع را یاد بگیرند. الان دیر شده و هیچ محدودیتی برای ورود تشكل ها نیست.
به هر حال برای بخش خصوصی ما تحكمی نمی توانیم برنامه ریزی كنیم اما این اشكالات را داریم.

- ایرنا: در همه كشورهای دنیا چون بخش كشاورزی پرریسك است، دولت حمایت های خوبی می كند و در ایران نیز دور از ذهن نیست، اما چرا تشكل ها وارد این عرصه نمی شوند نامفهوم است شاید توان مالی ندارند.
** رضایی: بله، تشكل ها ادعا دارند توان مالی كافی در این خصوص ندارند؛ اما اكنون دارای صندوق های ملی و استانی حمایت از بخش تولیدات طیور، دامی و زنبورعسل هستیم كه این صندوق ها سرمایه های خوبی در اختیار دارند كه می توانند در اختیار تشكل ها قرار دهند.
درحالی كه اكنون تشكل ها می گویند حدود چند صد هزار تن نهاده از واردكنندگان بخش خصوصی خریداری كرده اند كه اگر 400 هزارتن نهاده خریداری كرده باشند معادل بار هفت كشتی است؛ بنابراین، این موضوع نشان می دهد كه تشكل ها توان مالی خرید دارند اما همت، درایت و تیزبینی لازم را ندارند؛ درحالی كه شرایط به نحوی است كه باید خودشان ورود پیدا كنند.
به هر حال، هر كار بازرگانی سود خودش را هم دارد؛ به طور قطع واردكنندگانی كه در این عرصه حضور دارند ضرر نمی كنند بنابراین علاوه بر سودش كه به جیب تشكل ها می رود توزیع به موقع نیز می تواند به تولیدكنندگان كمك كند.
به هر حال با یك مفهوم كلی، اگر تشكل ها وارد زنجیره تامین، تولید تا مصرف نشوند، هر سال ممكن است با تامین، توزیع و فروش دچار مشكل باشیم؛ این فرایند كاربخش خصوصی است و وظیفه دولت نیست كه محصولات را از تامین، تولید تا مصرف و صادرات هدایت كند؛ زیرا در تمامی كشورهای پیشرفته دنیا تشكل ها از مزرعه تا مصرف حضور دارند؛ به طور مثال در سالهایی كه با وفور تولید مرغ مواجه بودیم صادرات توسط بخش خصوصی انجام می شد اما امسال برای تامین بازار داخلی محدودیت های موقتی اعمال شده است كه به تدریج برداشته می شود.
این كه دولت نهاده ها را دریافت كند و توزیع را به تشكل ها كند، خارج شدن تشكل ها از زیر بار مسئولیت است و همچنین كسی برای تشكل ها محدودیت و خط كشی نگذاشته كه وارد این عرصه نشوند.
ورود تشكل ها به واردات فرایند پیچیده ای نیست بلكه با شناسایی شركت فروش در كشور مبدا، تامین، خرید و ثبت سفارش به بانك معرفی شوند و با تعییین بانك مبدا و مقصد واردات انجام می شود، منتهی این فرآیند زحمتی بر دوش تشكل ها است كه نمی خواهند تقبل كنند.
هیچ صنعت بخش خصوصی به جز كشاورزی وجود ندارد كه انتظار تامین نهاده ها و مواد اولیه اش را از دولت داشته باشد.

- ایرنا: طبق آمارهای وزارت جهاد با وجود این كه تولید گوشت قرمز، مرغ و تخم مرغ كاهش نیافته اما دولت برای تنظیم بازار ناچار به افزایش مجوز واردات گوشت قرمز در حدود 260 هزارتن یعنی دو تا سه برابر سال گذشته كرده است،اما همچنان دچار مشكل گرانی محصولات پروتئینی در بازار هستیم ؟ چرا تنها 160 هزارتن گوشت تاكنون وارد شده است؟
** رضایی: بله درست است طبق آمارها كاهش تولید نداریم و برای تنظیم بازار تاكنون 260 هزارتن مجوز واردات گوشت قرمز صادر شده اما تنها 160 هزاتن گوشت گرم و سرد گوسفندی، گوشت گرم و منجمد گوساله و دام زنده گوسفندی قطعی و وارد كشور شده است.
سال گذشته گوشت گوسفندی به دلیل ذائقه مردم مورد اقبال قرار گرفت بنابراین موجب تغییر در تركیب واردات شد تا جایی كه در سال 97بیش از 45 هزارتن گوشت گوسفندی وارد كشور شد درحالی كه در سال 96 این میزان 16 هزارتن بوده است.
امسال محدودیتی برای صدور مجوزهای واردات گوشت قرمز نداریم اما علت این كه بخشی از مجوزها هنوز تامین و وارد كشور نشده، مشخص نیست.
بخشی از قیمت گوشت قرمز حباب است به طوری كه اگر قیمت دام زنده 40 هزارتومان هم باشد قیمت گوشت قرمز برای مصرف كنندگان باید بین 80 تا 83 هزارتومان محاسبه شود؛ بنابراین عرضه این محصول با رقمی بیش از نرخ مذكور گران فروشی است كه البته بخشی از این موضوع به واسطه گری برمی گردد كه باید جلوی آن را با كنترل و نظارت توسط دستگاه های نظارتی و قضایی گرفته شود.
با واردات نزدیك 50 هزار راس واردات دام زنده حباب و جو روانی از بین می رود و پس از این شاهد آرامشی در بازار گوشت قرمز خواهیم شد.

- ایرنا: با وجود خودكفایی كشور در تولید گوشت مرغ، علت مجوز اخیر واردات مرغ برای چه بوده است؟
** رضایی: براساس مصوبه شورای عالی امنیت ملی كشور مجوز واردات گوشت مرغ برای حفظ ذخایر احتیاطی این محصول صادر شده به طوری كه 70 هزارتن گوشت مرغ ذخایر شركت پشتیبانی امور دام كشور كه برای تنظیم بازار طی ماه های اخیر عرضه شده، جبران شود.
بنابراین تاكنون مجوز واردات 3 هزار تن گوشت مرغ صادر شده اما تاكنون گوشت مرغی به كشور وارد نشده است.
در برخی مواقع واردات اقدامی برای غلبه به نرخ های لجام گسیخته بازار است زیرا نظارت بر دست پنهان اقتصاد به تنهایی نمی تواند كنترل تمامی بازار را در دست بگیرد. ادامه رویه تامین و عرضه انواع گوشت قرمز، مرغ و تخم مرغ توسط شركت پشتیبانی امور دام كشور موجب آرامش بازار در سال 98 خواهد شد
گفت و گو: هما همت خواه
اقتصام**9186**9189