امسال رودهاي راز و جرگلان پرجوش و خروش تر و پرآب ترند و گويا قرار است توتستان ها بيشتر به شكوفه بنشينند و سبد، سبد پيله ها، تافته شوند و تارهاي ابريشم مانند گيسوان رها شده در باد با دستان هنرمند بانوان راز و جرگلاني بافته شوند.
امسال اگر چه راز و جرگلان چهره خشمگين طبيعت را هم به خود ديد اما به لطف خدا و همت تك تك مردمان زحمتكش اين ديار، باز هم دارهاي ابريشم بافي برپا خواهند شد و خانه به خانه ترنم اميد بر دارهاي قالي نقش خواهد بست.
هنوز قاليچه هاي تمام ابريشم و دوروي دويدوخ با آواز دختران خوش ذوق تركمن به رقص درآمده و از دار بالا مي روند تا قصه زيبايي هاي سرزمين راز و جرگلان و دستان هنرمندي كه آنها را بافته است را در لابلاي رنگ ها و نقش هاي خود براي همه مردم دنيا تعريف كنند.
به گزارش ايرنا در جاي جاي شهرستان مرزي راز و جرگلان تيره هاي مختلفي از اقوام تركمن، تات، ترك و كرد در كنار هم زندگي مي كنند كه مراسم و آيين هاي آنها خود داستاني طولاني از تاريخ اين مردمان است.
* قدمتي به عمر پنج قرن
طبيعت بكر و دست نخورده اين خطه، جنگل هاي ارس و رودهايي كه امسال پر آب شده اند از زيبايي هاي طبيعي راز و جرگلان و از همه مهمتر پيشينه تاريخي اين ديار است.
پژوهش هاي مقدماتي باستانشناسي به ما مي گويد شهرستان رازو جرگلان از دورۀ پيش از تاريخ (هزاره سوم قبل از ميلاد) مسكوني بوده و به دليل موقعيت راهبردي و منابع سرشار طبيعي اهميتي ويژه داشته است.
قديمي ترين شواهد توالي استقرار در شهر راز و مناطق شمالي آن در تپه تاريخي باير قلعه و تپه مجاور سفيد باقي مانده است.
اين منطقه 3 هزار و 138 كيلومتر مربعي زمستان هاي سرد و مرطوب و تابستان هاي گرم و خشك دارد.
راز و جرگلان از شمال با كشور تركمنستان، از شرق به شهرستان شيروان، از غرب به شهرستان مانه و سملقان و استان گلستان و از جنوب به شهرستان هاي بجنورد و مانه و سملقان محدود مي شود و مركز آن شهر راز است.
علاوه بر آداب و رسوم و طبيعت خيره كننده اي كه اين خطه در بهار دارد، ميراث فرهنگي اين ديار از جاذبه هاي گردشگري شهرستان راز و جرگلان است.
* ميراث فرهنگي راز و جرگلان
بناي شاهزاده نبي غلامان كه در 200 متري جنوب غلامان و مشرف به آن قرار دارد در سال 1318 به دستور سروان اميرعباس ديباج، حاكم وقت منطقه و به دست استاد شيخ علي نوروزي و به شاگردي محمد رحماني تجديد ساخت شد.
از ساختارهاي قبل از مرمت و بازسازي بنا اثري باقي نمانده و تمامي ساختار امروزي بناي امامزاده مربوط به زمان پهلوي اول است. اين امامزاده در ميان مردم منطقه بسيار مورد احترام است و گورستان امروزي غلامان نيز در اطراف آن شكل گرفته است.
مجموعه تاريخي راز را نيز در تپه تاريخي بايرقلعه و تپه مجاورسفيد مي توان ديد كه با توجه به شواهد باستان شناسي تپه بايرقلعه بخش كوچكي از يك استقرار بزرگ روستايي از قرون ميانه اسلامي (قرن پنجم ه.ق تا به امروز) بوده است.
تپه مجاورسفيد نيز بخشي از استقرار گذشته راز بوده كه كاربرد نظامي و حاكميتي داشته و هنوز در بخش هايي از آن ديوار و استحكامات نظامي باقي مانده است.
سومين اثر اين مجموعه گورستان تاريخي راز است كه در بخش جنوبي بافت امروزي شهر راز قرار دارد و با توجه به سنگ نگاره هاي قبور آن، قدمت گورستان به دوران صفوي بازمي‌گردد.
در بخش جنوب غربي اين گورستان بقاياي مقبره موسوم به فخر رازي قرار دارد كه در ميان اهالي منطقه بسيار مورد احترام است. با توجه به تخريب كامل سنگ قبر اين مقبره و از ميان رفتن شواهد باستانشناسي آن، از هويت اصلي شخص مدفون در آن اطلاع دقيقي در دست نيست و آخرين اثر اين مجموعه درخت سرو 800 ساله بافت مركزي راز ايت كه به عنوان يك اثر طبيعي در فهرست آثار ملي به ثبت رسيده است.
* ارگ آلمادوشن
غلامان يكي از شهرهاي راز و جرگلان است كه ارگ آلمادوشن در بلندترين بخش كوهي استوانه‌اي شكل و منفرد بر تارك اين شهر مي درخشد.
در تمام بخش‌هاي سطح اين كوه آوار و توده‌هاي لاشه‌سنگ وجود دارد، آواري كه هر كدام مخروبه‌هاي يك بنا بوده است.
در جنوبي‌ترين سطح اين كوه و در نزديكي لبه پرتگاهي آن مخروبه يك بناي مستطيل شكل بزرگ وجود دارد كه گويا مهمترين ساختمان اين قلعه بوده است.
مي توان گفت ارگ آلمادوشن يك قلعه نظامي است كه از دوران اشكاني تا قرون ميانه اسلامي يعني قرون 6 و 7 هجري قمري كاربرد داشته و با توجه به موقعيت و ويژگي طبيعي از جهت نظامي در يك سير 1500 ساله يعني از دوران‌هاي اشكاني تا قرون ميانه اسلامي حائز اهميت بوده است.
در غلامان محوطه هاي باستاني ديگري كه قدمت آن به دوره اشكاني بازگردد مانند تپه ارگ بالا، تپه ارگ كوچك و بزرگ روستاي داشلي قلعه، تپه ارگ پايين غلامان هم ديده مي شود كه حكايت از اهميت حيات تاريخي اين نواحي در هزاره هاي اخير تاريخي و اسلامي دارند و قلعه ارگ بالا با توجه به وسعت و موقعيتي كه در آن قرار دارد از مهمترين قلعه‌هاي نظامي منطقه شمال خراسان است.
* تاريخي به قدمت قرن ششم
قدمت محوطه تاريخي راستقان به دوران اسلامي ميانه يعني قرون 6 تا 8 هجري قمري بازمي گردد، بقاياي يك ارگ نظامي در 100 متري شرق اين محوطه و يك گورستان بزرگ در فاصله 300 متري جنوب اين محوطه كه هر سه همپوشاني زماني دارند نيز اهميت اين بنا را دوچندان مي كند.
بقعه سيدبزرگ از ديدني هاي منطقه با ويژگي معماري محلي است كه در 500 متري شرق روستاي مرزي پرسه‌سو قرار گرفته و به نظر مي‌رسد بنا قبلا چهارطاق گنبدداري بوده كه بعدا ايوان هم به آن الحاق شده است.
نمي توان از ميراث فرهنگي اين خطه نام برد و مسجد روستاي قاولقا را فراموش كرد.
اين مسجد زيبا با معماري خاص و طراحي داخلي منحصر به فرد كه ثبت ملي نيز شده است، يكي از بناهايي است كه بايد در سفر به اين شهرستان حتما ديد.
معاون ميراث فرهنگي اداره كل ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري خراسان شمالي گفت: برابر آخرين بررسي هاي علمي و باستان شناسي قريب به 90 اثر تاريخي و فرهنگي در محدوه شهرستان راز و جرگلان شناسايي شده است.به گفته علي مستوفيان افزود: از اين تعداد 37 اثر تاريخي و فرهنگي در فهرست آثار ملي به ثبت رسيده است.
ب/5132
بجنورد - ايرنا - ديار كهن اسب و ابريشم، چشمه و كوه، دشت و دره با وجود بارندگي هايي كه از آخرين روزهاي سال قبل آغاز و موجب سيلابي شدن رودهاي اين خطه شد، باز هم بهاري و زيبا است.
