در همين رابطه، سيد علي حسيني، مديرعامل بورس انرژي ايران در گفت وگو با «تعادل» اظهار كرد: اين كار هنوز قطعي نيست. احساس نياز براي اين كار، از درخواست يكي از سدهاي وابسته به وزارت نيرو اين موضوع اعلام شده است. بنابراين ابتدا بايد از لحاظ قيمت‌گذاري ارزش منابع آب شفاف شود و به مصرف بهينه كمك كند. اما زمان اين كار نيز هنوز مشخص نيست. متقاضي آب در بورس انرژي نيز شركت‌هاي صنعتي هستند و بطور كلي براي رفع نياز صنعت‌هاست. در واقع قرار نيست به حوزه آب شهري ورود پيدا كنيم و حتي در فازهاي پيشرفتي اين پروژه نيز چنين موضوعي ديده نشده است.
** سد چگين مشكلات فني دارد
با اين حال حسين عبده تبريزي، كارشناس بازار سرمايه در اين خصوص مي‌گويد: تجربه بورس برق نشان‌دهنده آن است كه در هنگامي كه مقدار قابل‌ملاحظه‌اي از يك بخش اقتصادي به يارانه وابسته باشد، در واگذاري سازوكار معاملات به بازار، بايد توجه كامل به موضوع يارانه ها داشته باشيم و تلاش مبني بر اين باشد كه يارانه‌هاي موردنظر دولت از طريق سازوكار بازار، پرداخت شود. بنابراين احتمالاً شروع كار بورس با آب توليدي سد چگين، بهترين نقطه آغاز نيست، چرا كه اين سد در حال حاضر مشكلات حقوقي و فني متعدد دارد.
وي خاطرنشان كرد: اگر واقعا اراده براي انجام اين كار وجود داشته باشد و تدبير عمل نيز در كنار آن لحاظ شود، اكنون زمان مناسبي براي سپردن فروش آب به بورس نيست زيرا التهابات سياسي اقتصادي در فضاي عمومي كشور وجود دارد. همچنين شروع اين كار مي‌تواند به صورت محلي و منطقه‌اي، در مكان‌هايي كه تقاضاي صنعتي بالاست و تقاضاي مصرفي و فشار اجتماعي نيز وجود دارد، صورت بگيرد و كم كم اين بازار محلي به بورس آب كشور بدل شود. به دليل اهميت آب، بي‌شك مدت زمان زيادي طول نخواهد كشيد كه بخش آب، قسمت مهمي از بورس انرژي را تشكيل دهد.
** سختي تامين مالي صنعت آب
وي در ادامه افزود: تدارك براي آماده شدن بورس انرژي جهت انجام معاملات آب، بخش آسان‌تر مساله است. تأمين مالي صنعت آب از طريق بورس نيز بسيار آسان خواهد بود. آن‌چه مهم است تعريف درستي از «اقتصاد آب» و سازوكار بازار است؛ بحث فني بورس آب در مقام بعدي اهميت است.
به گفته عبده تبريزي، مساله وجود اراده سياسي حل مساله، با وجود ضرورت‌هايي كه حل موضوع از نظر اقتصادي دارد، هنوز روشن نشده است. البته، تصميم‌گيران در معرض فشارهاي اجتماعي و سياسي بسياري براي حل معضل آب هستند. حتي در بخش برق كه تبديل آن به كالاي بازارپذير به‌مراتب آسان‌تر بود، هنوز اراده سياسي در چارچوب اقتصاد سياسي كشور بر اين امر قرار نگرفته است.
** معاملات برق در بورس موفقيت آميز نبود
محمد اسفندياري، مدير كالا و انرژي كارگزاري بانك توسعه صادرات نيز در اين باره به «تعادل» گفت: نمي‌توان گفت كه عرضه برق در بورس انرژي موفقيت آميز بوده است، در اين بازار نيروگاه ها تمايلي براي عرضه برق توليدي خود در بورس انرژي ندارند زيرا قيمت ها دستوري و كنترل شده است و در واقع خبري از رقابت عرضه و تقاضا در اين رينگ معاملاتي ديده نمي‌شود.
وي در ادامه به بيان توصيفي از تاريخ معاملات برق در بورس انرژي پرداخت و گفت: در مقطعي اختلاف قيمت اين بازار و بازار خارج از بورس، اختلاف 2 برابري داشت كه در اين ميان، قيمت بورس دست پايين را پوشش مي‌داد. در آن زمان نيروگاه‌ها حجم بسيار كمي را عرضه مي‌كردند كه مي‌خواستند با آن آماري براي رزومه داشته باشند و در بسياري از اوقات هم خريد انجام نمي‌شد يا شركت‌هايي كه با خود نيروگاه‌ها هماهنگ شده بودند، خريد مي‌كردند. بطور كلي بورسي در زمينه برق وجود نداشت و موفقيت آميز نبود.
اسفندياري اظهار كرد: بنابراين اگر براي آب هم قرار است اين اتفاق بيفتد، موفقيت آميز نخواهد بود زيرا آب كالاي استراتژيكي است كه با توجه به اين مساله خشكسالي، كشف نرخ آن به قيمت واقعي انجام نمي‌شود. اگر اين عرضه انجام شود، به نظر مي‌رسد كه برخي از شركت‌هاي خريدار آن را به صورت دستوري انجام مي‌دهند و برخي از شركت‌ها را خودشان معرفي مي‌كنند. فروشنده نيز انحصاري است و به نظرنمي رسد كه در كوتاه مدت و ميان مدت مثمر ثمر باشد.
مدير كالاو انرژي كارگزاري بانك توسعه صادرات خاطرنشان كرد: شايد اين بازار در بلندمدت اگر بورس به موفقيت نسبي برسد، آن هم در شرايطي است كه بورس واقعي شود، در آن كشف نرخ صورت مي‌گيرد و عرضه و تقاضاي واقعي انجام شود. با اين شرايط شايد اين اتفاق نيز به روند متعادل و مطلوبي برسد.
** عرضه آب با حساسيت دوبرابري نسبت به برق
همچنين محمدرضا اسلامي، ديگر كارشناس بورس انرژي در گفت وگو با «تعادل» در اين خصوص گفت: بدنه اصلي شركت بورس انرژي ايران را مي‌توان بر اساس معاملات محصولات نفتي و پتروشيمي و معاملات برق استوار دانست، گرچه از معاملات اوراق قراردادهاي سلف موازي استاندارد كه با هدف تامين مالي شركت‌هاي عرضه‌كننده اينگونه اوراق صورت مي‌پذيرد نيز نمي‌توان چشم پوشي كرد. عامل اصلي و تاثيرگذار در ارزش و حجم معاملات برق از ابتداي راه‌اندازي تاكنون، تزريق منابع مالي از سوي وزارت نيرو و افزايش توانمندي‌هاي خريد شركت‌هاي توزيع برق در اين بازار مالي است. هم اكنون با هدف معاملات مستقيم برق بين نيروگاه ها و مصرف كنندگان بالاي 5 مگاوات نيز به كمك بستر شركت بورس انرژي ايران و ايجاد مزاياي قيمتي براي خريداران از يك سو، و تامين نقدينگي براي فروشندگان از سوي ديگر، شاهد عرضه‌هاي برق در تابلوي معاملات فيزيكي شركت بورس انرژي ايران هستيم.
وي در ادامه افزود: در حال حاضر بحث ورود آب به بورس انرژي مطرح شده كه از سوي مديران ارشد اين صنعت در حال پيگيري است. سياست دولت دوازدهم به گفته وزير نيرو مديريت مصرف آب است و در همين راستا تمامي برنامه‌هاي وزارت نيرو بر همين اصل پايه‌گذاري شده است و اصلاح نرخ آب بها مصرفي يكي از ضرورت هاي اجرايي مديريت اقتصاد آب در كشور ايران است. در اين زمان كه زمزمه هايي از راه اندازي بورس آب يا به بيان بهتر، ورود آب به بازار سرمايه و حضور در بورس انرژي به گوش مي‌رسد. بايد ديد هدف مديران ارشد وزارت نيرو در اين خصوص استفاده از توانمندي هاي ارزشمند بازار سرمايه در استفاده از روش‌هاي نوين تامين مالي است يا كشف نرخ عادلانه محصول آب در بورس انرژي و ايجاد بستري امن و شفاف براي معاملات اين ماده حياتي است يا سازكاري با رويكرد تمامي موارد مذكور كه مي‌تواند گامي بزرگ در اقتصاد آب ايران به شمار آيد.
وزارت نيرو يكي از حاميان اصلي راه‌اندازي بورس انرژي ايران بوده است، اما وابستگي اين وزارت خانه به يارانه هاي دولت و رديف بودجه‌اي مصوب وزارت خانه در سال‌هاي اخير، نوسانات زيادي را در تزريق منابع مالي به بورس انرژي به همراه داشته است. رشد چشمگير معاملات برق در برهه‌هايي از زمان و ركود معاملات برق در زماني ديگر در بورس انرژي حاصل همين وابستگي وزارت نيرو جهت تامين بودجه لازم براي معاملات برق در بورس است.
اسلامي خاطرنشان كرد: با توجه به حضور شركت آب و فاضلاب در ساختار اصلي وزارت نيرو آغاز به كار اين بورس، براي تمامي فعالين صنعت آب جذاب شود. همچنين با نقش پررنگتر وزارت نيرو و زير ساخت هاي قوي حاصل از چندين سال تجربه معاملات برق در بورس انرژي، در نهايت شاهد راه اندازي بسته‌اي كامل از انواع خدمات حوزه مالي تحت عنوان بورس آب در شركت بورس انرژي ايران باشيم.
همچنين بايد توجه داشت كه با توجه به وابستگي كامل آب بهاي مصرفي در تمامي بخش‌ها اعم از خانگي، كشاورزي، صنعتي و ... به تصميمات دولت و يارانه‌اي بودن صنعت آب در ايران، راه‌اندازي بورس آب نيازمند رويكردي دقيق و در سطح كلان كشور است كه اين امر نيازمند ايفاد نقش پررنگ تمامي اركان بازار سرمايه و نهادهاي مربوط به صنعت آب قرار دارد.
منبع: روزنامه تعادل، 1398.01.20
گروه اطلاع رساني**9117**2002
تهران- ايرنا- يكي از مهم‌ترين موضوعاتي كه در سال گذشته، پيرامون توسعه بازار سرمايه مطرح شده است، عرضه آب در بورس انرژي بود. اين موضوع براي اولين بار از سوي وزارت نيرو با اتكا بر تجربه عرضه برق در بورس انرژي ارايه شده و عرضه آب سد چگين براي مصارف صنعتي نيز به عنوان پايلوت اين پروژه مطرح شد.
