به گزارش ایرنا، سامانه بارشی كه از ابتدای امسال در اغلب نقاط كشور فعال شد در برخی نقاط سیل های سنگینی را به راه انداخته و خساراتی در پی داشته است با این حال چشم امید همه به سیلاب هایی است كه با ذخیره سازی و مدیریت آنها بتوان كم آبی را جبران كرد.
هرچند سدسازی به عنوان یك مولفه مهم در ذخیره سازی آبهای سطحی و باران ها به شمار می رود با این حال كارشناسان حوزه آب و منابع طبیعی نظرات متفاوت نسبت به این نوع ذخیره سازی دارند به نحوی كه برخی سدها را چندان راه مطمئن برای ذخیره سازی نمی دانند و برخی نیز بر ضعف مدیریتی در بالادست رودخانه ها تاكید می كنند.
* اگر سیلابها مدیریت شده بود، خسارات سیل اتفاق نمی افتاد
یك متخصص و دكترای منابع طبیعی و سیل در دانشگاه فردوسی مشهد در این زمینه به خبرنگار ایرنا گفت: بارندگی های امسال به گونه ای نبود كه چنین سیل و خسارت هایی را به همراه داشته باشد، به عنوان مثال سیلی كه در شیراز جاری شد ناشی از بارش 23 میلیمتر باران بود كه حجم قابل توجهی نیست.
محمد تقی دستورانی افزود: در سالهای گذشته طبیعت و محیط زیست را به شدت تخریب كردیم به گونه ای كه دیگر زمین، توان نگهداری و ذخیره سازی آب را ندارد.
وی اظهار داشت: زمین دارای خاك حاصلخیز و پوشش گیاهی، هنگام باران مانند یك اسفنج عمل می كند و آب باران در آن نفوذ كرده و وارد سفره های زیرزمینی می شود و در این صورت روان آب و سیلاب زیاد بوجود نمی آید.
رئیس دانشكده منابع طبیعی و محیط زیست دانشگاه فردوسی مشهد گفت: اما اكنون مراتع و جنگلها از بین رفته اند و از آنجا كه سطح زمین در بالادست برهنه شده دیگر آب جذب نمی كند و این آب به سوی رودخانه ها روان شده و منجر به بروز سیل می شود.
دستورانی افزود: طبیعت در طی سالهای گذشته بیمار شده به طوری كه نه تحمل باران زیاد و نه تحمل باران كم را دارد یعنی تغییر اقلیم و نوبت بارندگی و ساخت و ساز در بستر رودخانه ها آسیب پذیری طبیعت را تشدید كرده است.
عضو هیات علمی دانشگاه فردوسی مشهد ادامه داد: راهكار پایدار و درازمدت برای ذخیره سازی و استفاده بهینه از سیلابها، مدیریت حوزه های آبخیز در بالادست رودخانه هاست تا آب، جذب زمین و سفره های زیرزمینی شود و دیگر سیل به وجود نیاورد.
دستورانی اظهار داشت: در مناطقی كه سیل به وجود آمده، خانه ها مملو از رسوب ناشی از خاك حاصلخیزی است كه باران آن را شسته و روانه خانه ها كرده است.
وی گفت: اگر زمین پوشش گیاهی مناسب داشته باشد، سه برابر حد معمول توان جذب آب را دارد و دیگر هر بارندگی منجر به ایجاد روان آب و جاری شدن سیل نمی شود.
* سدسازی راهكاری پایدار نیست
عضو هیات علمی دانشگاه فردوسی مشهد افزود: سد سازی راهكار پایدار برای ذخیره سازی مناسب سیلاب های ناشی از باران نیست زیرا آب پشت سد تبخیر و تالاب های پایین دست رودخانه ها خشك می شود و طبیعت و مردم سهمی از این آب نمی برند.
وی اظهار داشت: بهترین شیوه برای مدیریت سیلابها و جلوگیری از هدررفت آنها، مدیریت صحیح محیط زیست در حوزه بالادست رودخانه است در غیر این صورت آب شیرین رودخانه ها هدر می رود، همان طور كه بیش از 30 میلیارد مترمكعب از آب شیرین رودخانه های استان خوزستان در یك ماه اخیر به دریا ریخته شد، در حالی كه این میزان معادل یك سوم نیاز مصرف سالانه آب در كشور است.
وی گفت: مشهد شرایط خوبی در مدیریت سیلابها ندارد و طبیعت در بالادست رودخانه های منطقه طرقبه و شاندیز تخریب شده است و در اراضی و بستر رودخانه های آنجا ویلا سازی كرده اند.
دستورانی افزود: از یك سو مراتع و پوشش گیاهی در بالادست از بین رفته و از سوی دیگر ویلاسازی ها مسیر عبور آب را بسته است، لذا بارندگی در ارتفاعات منجر به بروز سیل می شود.
وی اظهار داشت: وجود مسیل ها در شهر مشهد نیز دردی را دوا نمی كند زیرا ظرفیت آنها در جمع آوری به قدری نیست كه همه آبها را هدایت كند و در صورتی كه بارندگی از حد معینی بیشتر شود، كل شهر دچار مشكل می گردد.
* سازمان هواشناسی تجهیز شود
یكی از استادان و متخصصین حوزه جغرافیا و بنیانگذار جغرافیای سیاسی در كشور نیز در این باره به خبرنگار ایرنا گفت: طی 70 سال اخیر بارش چنین بارانی در كشور بی سابقه بوده و همه اقشار بسیج شدند تا خسارت های ناشی از بروز این بارندگی را به حداقل و همچنین میزان جمع آوری سیلابها را به حداكثر برسانند.
محمد حسین پاپلی یزدی افزود: مشكلاتی كه در نتیجه سیل در كشور به وجود آمد نشان داد كه اشكالاتی در حوزه های آبخیزداری و آبخوانداری وجود دارد ضمن این كه در نتیجه تخریب مراتع و جنگلها و محدود كردن حریم رودخانه ها، نقاط شهری و روستایی با اندك بارانی از سیل آسیب می بینند.
وی اظهار داشت: این مشكلات نشان می دهد باید در سیاست های مرتبط با حفظ منابع طبیعی و محیط زیست تجدید نظر كنیم و در این راستا نخستین گام می تواند اختصاص بودجه بیشتر به سازمان هواشناسی برای افزایش تجهیزات آن به منظور پیش بینی بهتر تغییرات اقلیمی باشد.
این استاد دانشگاه گفت: در برخی كشورها سازمان هواشناسی قادر به پیش بینی تغییرات جوی تا سه ماه آینده است لذا در صورتی كه اعتبارات بیشتر به این سازمان داده شود تا بتواند ارتباطات جهانی خود را گسترش دهد و تجهیزاتش را به روز كند می تواند با پیش بینی زودتر وضعیت هوا از بروز سوانح جلوگیری و همچنین باعث مدیریت بهتر بارندگی ها شود.
پاپلی یزدی افزود: اگر سازمان هواشناسی فعالیت سامانه بارشی سال جاری را دو ماه زودتر پیش بینی می كرد مسئولان پشت سدها را تخلیه می كردند تا هنگام بروز سیلابها، آب بیشتری در آنها جمع شود.
* نظارت بر اجرای قوانین مهمتر از سدسازی است
این پژوهشگر حوزه جغرافیا گفت: مجلس شورای اسلامی نیز باید قوانین سختگیرانه تری نسبت به تخریب محیط زیست و منابع طبیعی در كشور وضع كند البته قوانینی در حوزه آبخیزداری و آبخوانداری و همچنین تشكیلات اداری در زمینه مدیریت این بخش وجود دارد اما این قوانین به خوبی اجرا نمی شود.
پاپلی یزدی اظهار داشت: سالهاست كه هزاران هكتار از مراتع تخریب شده و در آن كشت دیم یا ویلاسازی انجام گرفته، هزاران هكتار از جنگلها از بین رفته است و این آثار نتیجه عمل نكردن به قانون و نظارت ضعیف بر اجرای قوانین است.
وی ادامه داد: اخیرا در 150 كیلومتر از مرز ایران و عراق و در كردستان آن كشور، به اندازه بارندگی های اخیر در ایران، باران باریده اما به دلیل پابرجا بودن جنگلها و مراتع و شبكه صحیح آب در شهرها، هیچ سیلی به وجود نیامد.
وی گفت: در بارندگی های اخیر پشت سدها و تالاب ها و دریاچه ها از آب پر شد اما به همان میزان گل و لای ناشی از سیل در خانه ها انباشته شد و اگر مراتع و جنگلها و پوشش گیاهی اراضی بالادست رودخانه ها از بین نمی رفت هیچ گاه شاهد بروز سیل نبودیم.
این استاد دانشگاه تربیت مدرس و دانشگاه فردوسی مشهد افزود: سدسازی در كشور واجب است اما مهمتر از آن مدیریت صحیح مراتع و جنگلها و همچنین پیش بینی درست هواشناسی است كه باید در این زمینه تدابیر ویژه اندیشیده شود.
* بارندگی در خراسان رضوی به خوبی مدیریت شد
مدیر عامل شركت آب منطقه ای خراسان رضوی نیز گفت: بارندگی امسال در این استان بسیار مناسب بود و بارش های اندك سالهای گذشته را جبران كرد.
محمد علایی افزود: میانگین بارش باران در خراسان رضوی طی یك سال زراعی 221 میلیمتر است اما از ابتدای امسال تاكنون در مدت یك ماه 244 میلیمتر باران در این استان بارید.
وی اظهار داشت: با این حجم باران شاهد بروز اتفاق ناگوار در نتیجه سیل نبودیم و این نشان دهنده مدیریت مناسب بحران در خراسان رضوی است.
وی گفت: در بارش های اخیر این استان انسجام مدیریتی مناسب بین مسئولان استان ایجاد شد و در همه شهرستان ها از دستگاه قضایی تا مدیران كل و شهروندان همه برای مدیریت وقایع، همراهی و همدلی مناسبی داشتند.
دبیر كمیته سیل در خراسان رضوی افزود: با همراهی مدیران گلوگاه های خطر بروز سیل در همه شهرستان های استان لایروبی شد و به عنوان مثال 80 كیلومتر از بستر رودخانه كشف رود لایروبی و كانال زركش در مدت پنج شبانه روز باز شد.
علایی اظهار داشت: سیل های سالهای گذشته خرابی های بسیار در مشهد، تایباد، تربت حیدریه و برخی نقاط دیگر خراسان رضوی به همراه داشت اما امسال با انسجام و همدلی مسئولان خسارت های ناشی از سیلاب های شدید در كلات، درگز، بجستان، گناباد، تربت جام ، خواف و سایر نقاط كمتر بود.
وی گفت: آبهای سطحی و سیلابهای ناشی از باران هدر نمی رود، بخشی در پشت سدها جمع آوری شده و بخشی دیگر دشتها را تغذیه می كنند.
مدیر عامل شركت آب منطقه ای خراسان رضوی افزود: در نتیجه بارندگی و جاری شدن سیلابهای امسال حجم آب پشت سدهای استان از 290 میلیون مترمكعب به 600 میلیون مترمكعب رسید و در پشت سد دوستی نیز بیش از 250 میلیون مترمكعب آب جمع شد.
علایی با بیان اینكه سد دوستی تامین كننده آب شرب مشهد است اظهار داشت: برای تامین 30 میلیون متر مكعب آب مورد نیاز سد دوستی باید دو هزار میلیارد تومان هزینه می شد اما به بركت باران های اخیر بیش از 250میلیون مترمكعب آب به پشت این سد رسید.
7489 / 6053/2025
مشهد- ایرنا- خشكسالی چندین ساله در كشور زخم عمیقی بر رودخانه ها، تالاب ها و حتی دریاچه ها گذاشت و بحرانی به نام كم آبی را به وجود آورد و حال كه آسمان روی خوشش را به ایرانیان نشان داده و رحمت الهی بر زمین فرود آمده، بضاعتمان در گردآوری این سیلابها چه قدر است ؟
