معضل چاقي دانش آموزان، زنگ خطر مدارس و جامعه

به گزارش ايرنا، در صندوقچه خاطرات مدرسه هيچ چيز به اندازه آن جنب و جوش ها و شيطنت هايي كه در زنگ تفريح و ساعت هاي ورزش و پس از آن در قرارهاي 'گل كوچك' و 'وسط بازي' و 'لي لي' با هم كلاسي ها داشتيم آدمي را به وجد نمي آورد، روزهايي كه به قول مادربزرگ 'يك جا بند نمي شديم و از سر و كول هم بالا مي رفتيم'.
اكنون؛ كه تكنولوژي در كنار همه پيشرفت هاي خوب، بر زندگي آدمي چنبره زده، عادت هاي عجيب را در ميان روزمرگي ها پديد آورده كه نه تنها نشاني از آن همه شور و تحرك قديم در آن نيست بلكه بيشتر افراد جامعه بخصوص دانش آموزان را در باتلاق 'بي تحركي' گرفتار كرده است.
چاقي پيامد تخريبگر زندگي ماشيني است، اگر چه كه شرايط براي زيستن راحت تر شده است.
بر اساس گزارش سازمان بهداشت جهاني در سال 2014، نزديك به 41 ميليون كودك زير پنج سال دچار اضافه وزن يا چاقي هستند كه 48 درصد آنها در آسيا زندگي مي كنند.
بررسي ها نشان مي دهد شيوع اضافه وزن و چاقي در 73 كشور جهان از سال 1980 تا 2015 دو برابر شد. در ايران نيز 29 ميليون نفر دچار اضافه وزن و چاقي هستند كه مرگ هاي ناشي از چاقي در كشور هم دو برابر گزارش شده است.
صاحبنظران و متخصصان روند شيوع چاقي و اضافه وزن در ايران را بسيار خطرناك و هراس انگيز دانسته اند، تازه ترين آمارها حاكي از آن است، 29 ميليون نفر در ايران، داراي چاقي و اضافه وزن هستند.
بر اين اساس، در سال 1980 (1359)، تعداد افراد چاق در ايران، معادل 2 ميليون نفر بوده كه به 11 ميليون نفر در سال 2015 (1394) رسيده و 5.5 برابر افزايش يافته است، همچنين تعداد افراد دچار اضافه وزن در ايران، طي همين دوره، از پنج ميليون نفر به 18 ميليون نفر افزايش يافته و بيش از 3.5 برابر شده است.
در ايران از سال 1980 (1359) تا 2015 (1394)، شيوع اضافه وزن در زنان بالغ از 31٫7 درصد به 32٫3 درصد و شيوع اضافه وزن در مردان بالغ از 23٫9 درصد به 35٫3 درصد رسيده است.
در همين فاصله زماني، شيوع چاقي در زنان از 16٫6 درصد به 24٫1 درصد و شيوع چاقي در مردان از 5٫8 به 13٫8 درصد افزايش پيدا كرده است، شيوع اضافه وزن در دختران زير 20 سال از 6٫4 درصد به 10٫3 درصد و شيوع اضافه وزن در پسران زير 20 سال از 4٫1 درصد به 8٫9 درصد رسيده است.
شيوع چاقي در دختران زير 20 سال، از 1٫7 درصد به 4٫5 درصد و شيوع چاقي در پسران زير 20 سال از 1٫2 درصد به 4٫3 درصد افزايش يافته است.
در مجموع، شيوع استاندارد شده سني اضافه وزن و چاقي در زنان و مردان بالغ از 39٫2 درصد در سال 1980 به 53٫1 درصد در سال 2015 رسيده و شيوع استاندارد شده اضافه وزن و چاقي در كودكان دختر و پسر در مجموع ، از 6٫7 درصد به 13٫9 درصد افزايش پيدا كرده است.
بر اساس اين آمار، در مجموع از كل تعداد مرگ و ميرها در سال 1990 كه شامل 372 هزار فقره بوده، حدود 21 هزار و 500 مرگ يعني حدود 6 درصد مرگ ها قابل انتساب به اضافه وزن و چاقي بوده اند؛ در حالي كه از تعداد كل 385 هزار مرگ در ايران طي سال 2015 ، حدود 50 هزار مرگ يعني معادل 13 درصد از مرگ و ميرها، قابل انتساب به اضافه وزن و چاقي بوده است.
اين مرگ ها، طي سال 1990 ( 1369) در زنان حدود 10 هزار و 500 فقره بوده كه در سال 2015 (1394) به 22 هزار مورد رسيده و بيش از دو برابر شده است، تعداد مرگ هاي قابل انتساب در مردان از حدود 11 هزار در سال 1990 به 27 هزار در سال 2015 افزايش پيدا كرده و بيش از دو برابر شده است.
به گفته كارشناسان امر، يكي از نگران‌كننده‌ ترين نتايج مطالعه جهاني آن است كه شيوع چاقي در كودكان و نوجوانان در كشورهايي با درآمد متوسط بيش از سه برابر شده است و اين درحالي است كه شروع چاقي در سنين پايين معادل است با افزايش بروز ديابت، پرفشاري خون ، بيماري هاي مزمن كليوي و ساير بيماري هاي غيرواگير طي سالهاي آينده، در اين ميان نكته قابل تامل آن است كه اين خطر با كاهش وزن در ميان افرادي كه در نوجواني چاق بوده يا اضافه وزن داشته اند كاهش نمي‌يابد!
بر اساس پژوهش ها، شيوع اضافه وزن و چاقي در كودكي و نوجواني كه بدترين نوع چاقي است، همچنين محققان مصرف غذاي اضافه و كم تحركي را از علل مهم شيوع چاقي و اضافه وزن در بين ايراني ها بر شمرده اند.
بررسي ها نشان مي دهد، ايراني‌ ها جزو كم‌ تحرك‌ترين مردم جهان به شمار مي روند و بيش از 80 درصد آنها تحرك كافي ندارند.
كارشناسان پيش بيني كرده اند افزايش شيوع قند خون به عنوان عوارض چاقي، از ميزان 10 درصد فعلي تا 25 درصد طي 20 سال آينده است كه اين مساله ضرورت برنامه ريزي براي كنترل خطرناك ترين رهاورد زندگي ماشيني را دو چندان مي كند.
به گفته مسوولان، در زمان حاضر 60 درصد جمعيت بالاي 18 سال در كشور دچار اضافه وزن ‏هستند، همچنين 22 درصد نوجوانان كشور اضافه وزن دارند. 12 تا 13 درصد كودكان زير دو سال كشور در معرض اضافه وزن ‏هستند كه در برخي استان ‌هاي برخوردارتر مثل استان ‌هاي شمالي، اين ميزان به 20 تا 30 درصد رسيده است، در گروه سني 7 تا 18 سال نزديك به 22 تا 23 درصد اضافه وزن و چاقي وجود دارد و چاقي شكمي نيز ‏در 21 درصد اين گروه سني مشاهده شده است.
با توجه به شيوع اضافه ‏وزن و چاقي و ديابت در جهان و در ايران، سازمان جهاني بهداشت توصيه كرده كه كمتر از 10 درصد انرژي دريافتي روزانه و ‏ترجيحا كمتر از پنج درصد آن از قندهاي سالم تامين شود.
سرانه مصرف روغن در كشور حدود 46 گرم در روز است اين در حالي است كه بر اساس سبد مطلوب غذايي براي حفظ سلامتي بايد ‏روزانه 35 گرم روغن در روز مصرف شود.
‏مطالعات نشان مي‌دهد كه با رعايت تغذيه سالم و درست مي‌توان 30 تا 40 درصد از ‏بروز سرطان‌ها و تا 50 درصد از بروز بيماري‌هاي قلبي و عروقي و تا 80 درصد از بروز ديابت پيشگيري كرد.‏

**25 درصد دانش آموزان كشور چربي خون دارند
به گفته قائم مقام وزير بهداشت، درمان و آموزش پزشكي 25 درصد دانش آموزان كشور چربي خون دارند از اين رو لازم است سبك زندگي اين افراد از مقطع ابتدايي و در مدارس اصلاح شود.
ايرج حريرچي اظهارداشت: بر اساس استاندارهاي بين المللي هر دانش آموز و نوجوان بايد روزانه در حدود يك ساعت ورزش را در برنامه هاي خود داشته باشد.
وي ادامه داد: امروز از هر 10 نوجوان ايراني يك نفر چاق، يك نفر اضافه وزن، 2 نفر چاقي شكمي دارد و از هر 10 نوجوان و دانش آموز، هشت نفر از آنها كمتر از نيم ساعت در روز فعاليت ورزشي دارند.
حريرچي يادآور شد: متاسفانه 25 درصد دانش آموزان كشور به طور متوسط، روزانه ميان وعده هاي ناسالم مانند غذاهاي شور و نوشابه مصرف مي كنند و از هر 10 دانش آموز به طور ميانگين چهار نفر روزانه مسواك نمي زنند.

**ضرورت اجراي دقيق طرح سفيران سلامت مدارس
حريرچي در ادامه با بيان اينكه بيشتر رفتارهاي مربوط به سلامت در دوران نوجواني شكل مي گيرد، اضافه كرد: اجراي طرح سفيران سلامت در مدارس مي تواند جلوي بسياري از رفتارهاي پرخطر مانند كم تحركي، چاقي، مصرف غذاهاي ناسالم، استعمال دخانيات، مواد مخدر و برخي رفتارهاي پرخطر جنسي را در جواني و بزرگسالي كنترل كند.
به گفته وي آموزش نحوه صحيح زندگي بايد دغدغه همه مسئولان و اولياي دانش آموزان باشد تا در آينده جامعه اي سالم و پرنشاط داشته باشيم.
وي با بيان اينكه درزمان حاضر از هر 10 دانش آموز يك نفر در طرح سفيران سلامت مشاركت فعال دارد، افزود: 2 ميليون دانش آموز كه معادل 16 درصد كل دانش آموزان كشور مي شود در طرح سفيران سلامت مشاركت دارند.
حريرچي اضافه كرد: دانش آموزان طي مشاركت در طرح سفيران سلامت نقش كليدي در آموزش و ترويج مباحث سلامت فردي، جسمي، رواني و اجتماعي در ميان هم سالان و خانوده هاي خود ايفا مي كنند.

** كنترل چاقي، نيازمند عزم ملي
دبير انجمن پيشگيري از چاقي نيز در اين زمينه معتقد است: براي كنترل اضافه وزن و چاقي به ويژه در كودكان يك عزم ملي لازم است كه بايد از خانواده ها شروع شود.
محمد هاشمي درگفت و گو با ايرنا اظهارداشت: ضرورت دارد مداخلات مهد كودك و مدارس براي تغذيه مناسب و افزايش فعاليت بدني و ورزش در پيشگيري از چاقي با جديت اجرا شود.
وي با بيان اينكه اصلاح سبك زندگي از سنين كودكي آغاز شود، افزود: براي پيشگيري از بروز بيماري هايي كه در صورت چاق بودن احتمال ابتلا به آنها افزايش پيدا مي كند، بايد خودمان و كودكانمان را اصلاح كنيم زيرا كودكان چاق در جواني كارآيي لازم را در جامعه و زندگي اجتماعي ندارند و گرفتار بيماري هاي مختلف مي شوند.
به گفته وي افرادي كه از 6 تا 9 سالگي چاق شده اند، درمان آنها براي لاغري دشوار است و حتما بايد خانواده در اين زمينه با پزشك در تماس باشد.
هاشمي اضافه كرد: بهترين راه حفظ تندرستي كودكان آن است كه پدر و مادر هرچه زودتر مشكل افزايش وزن كودك را كنترل كنند.

** اصفهان از نظر آمار چاقي جايگاه خوبي ندارد
مسئول بيماري هاي غير واگير مركز بهداشت شيوع اضافه وزني و چاقي در افراد زير 18 سال در شهرهاي استان را به ترتيب 10.4 و 13.2 درصد اعلام كرد و گفت: اين آمار در بين دختران استان به ترتيب 10.2 و 10.3 درصد و در بين پسران 8.7 و 12.5 درصد است.
مهشيد احمديان با بيان اينكه فقط 13.7 درصد از افراد زير سال 18 در استان اصفهان داراي تحرك كافي هستند، گفت : 7.4 درصد آنها هيچ تحركي ندارند.
وي تصريح كرد: ما از جايگاه خوبي برخوردار نيستيم كه يكي از مهمترين دلايل آن نوع سبك زندگي و صنعتي بودن اين خطه است.
به گفته وي، اضافه وزن كودكان و نوجوانان زير 18 سال در اين منطقه زنگ خطر شيوع ديابت در سال هاي آينده را به صدا در آورده است.
احمديان ادامه داد: 9.3 درصد كودكان و نوجوانان استان اصفهان مبتلا به اضافه وزني و11.3 درصد مبتلا به چاقي هستند.

** چاقي زنان بيشتر از مردان
رئيس گروه سلامت خانواده مركز بهداشت اصفهان به ايرنا گفت :كم تحركي در ميان زنان نسبت به مردان بيشتر و لازم است كه آنها برنامه هاي پياده روي و ورزش را جدي تر بگيرند.
وي ميزان چاقي شكم را نيز در ميان زنان بالا دانست و گفت : 58 درصد زنان در كشور و 60 درصد زنان استان اصفهان دچار چاقي دور شكم هستند كه اين شاخص در ميان مردان 20 درصد است.
رئيس گروه سلامت خانواده مركز بهداشت اصفهان شيوع بيماري هاي غير واگير ديگري مانند ديابت و فشار خون بالا را نيز ناشي از كم تحركي و اضافه وزن دانست و افزود : حدود 11.5 درصد از مردم به ديابت و 25 درصد به فشار خون بالا مبتلا هستند.
وي از زنان خواست تا هر هفته دست كم 150 دقيقه فعاليت فيزيكي (شامل پياده روي و حركات نرمشي ) داشته باشند و به مراكز بهداشت بمنظور تشكيل پرونده سلامت الكترونيك مراجعه كنند تا زير پوشش برنامه هاي غربالگري و مشاوره هاي سلامت و تغذيه قرار گيرند.

** سهم آلودگي هواي اصفهان در بروز چاقي
رييس پژوهشكده پيشگيري اوليه از بيماري هاي غير واگير دانشگاه علوم پزشكي اصفهان به ايرنا گفت: براساس تحقيقات انجام شده از سوي مراكز علمي بين المللي از جمله سازمان جهاني بهداشت، آلودگي هوا بر افزايش بيماري چاقي و ديابت تاثيرگذار است.
رويا كليشادي افزود: براين اساس، در جاهايي كه ميزان آلاينده ها زياد بوده و ساكنان آن با آلودگي هوا مواجه بودند، آمار مبتلايان به بيماري چاقي نسبت به ساير مناطق بالا بوده است.
وي با اشاره به اينكه افزايش آلاينده ها و استنشاق هواي آلوده موجب افزايش بيماري هاي غير واگير از جمله قند، فشار خون و نارسايي كليه مي شود، تصريح كرد: اثرات نامطلوب هواي آلوده بر سلامت كودكان و نوجوانان بيشتر است.
رئيس پژوهشكده پيشگيري اوليه از بيماري هاي غير واگير دانشگاه علوم پزشكي اصفهان اظهارداشت: براساس اعلام سازمان جهاني بهداشت، ميليون ها نفر در نقاط مختلف جهان دچار بيماري هاي غير واگير شده اند كه بيشتر آنها قابل پيشگيري بودند اما به دليل بي توجهي به اين نوع بيماريها مبتلا شده اند.
وي بيان كرد: براساس مطالعات انجام شده در اصفهان، كودكان و نوجواناني كه در معرض آلودگي هوا قرار گيرند احتمال ابتلاي آنها به بيماري قند بسيار زياد است.
كليشادي اضافه كرد: لايه هاي دروني رگ هاي خوني اين كودكان نيز آسيب جدي خواهند ديد و احتمال مبتلاي اين كودكان و نوجوانان به سرطان خون زياد است.

**چاقي و خطر رخداد بيماري هاي غير واگير
مهرماه سال تحصيلي جاري معاون تربيت بدني و سلامت وزير آموزش و پرورش در همايش دبيران تربيت بدني آموزش و پرورش كاشان-از شهرستان هاي اصفهان- هشدار داد اگر نسبت به شيوع چاقي هوشيار نباشيم، نسل آينده با رخداد گسترده بيماري هاي غيرواگير رو به رو خواهد شد.
مهرزاد حميدي افزود : شخصيت كودكان با بازي ها شكل مي گيرد از اين رو نبايد به مقوله بازي كردن كودكان بي توجهي كرد.
وي با تاكيد بر لزوم تكاپوي بدني كودكان و نوجوانان اظهارداشت : افسردگي ها، آسيب هاي اجتماعي، دلزدگي ها و انزواها با تحرك جسماني و ورزش درمان مي شود.
وي تصريح كرد: كودكان روزانه 6 ساعت در اختيار مدرسه و پس از آن در خانه هستند اما بايد پرسيد، سهم محله براي ورزش كودكان و نوجوانان چيست.
حميدي به ضرورت افزايش سواد حركتي در كشور اشاره و اضافه كرد : نبايد نسل آينده را به فراموشي سپرده و همه توان و اعتبار در ورزش قهرماني هزينه شود، زيرا اين شرايط جامعه آينده را كم تحرك و غير پويا خواهد كرد.
معاون تربيت بدني و سلامت وزير آموزش و پرورش ادامه داد: نمي توانيم تنها با درس تربيت بدني كمبودهاي حركتي دانش آموزان كشور را از بين ببريم زيرا زندگي ماشيني، تلفن همراه و تبلت كودكان را به يكجانشيني و چاقي مبتلا مي كند.

**ضرورت باز تعريف ورزش مدارس
يكي از دبيران تربيت بدني مستقر در غرب اصفهان در اين خصوص به ايرنا، گفت: لازمه ترغيب دانش آموزان به ورزش و تحرك بدني اين است كه نگاهمان را به درس تربيت بدني تغيير دهيم.
به گفته وي مادامي كه دانش آموزان و والدين آنها نمره ورزش را نقطه اتكايي براي رشد معدل درسي مي دانند از توجه به اثرات واقعي ورزش غافل مي شوند.
زهرا رستمي افزود: اگر چه سرعت توسعه امكانات و تجهيزات ورزشي مدارس به مراتب از گذشته بهتر است و اهتمام مديران و مسوولان به اين مساله دو چندان شده است، اما مشكل بزرگ اين است كه همچنان دانش آموز ما تصور مي كند ساعت مختص به ورزش اتلاف وقت است.
به گفته وي، ورزش نيز مانند ساير درس ها بايد روزي جايگاه واقعي خود را در سيستم آموزشي كشور بيابد.

** سايه رقابت هاي درسي بر ورزش مدارس
اين دبير تربيت بدني در ادامه با بيان اينكه معدل گرايي و رقابت هاي درسي مقوله تحرك بدني را در مدارس به حاشيه رانده است، افزود: نيازمند آن هستيم كه هم خانواده ها و هم معلم ها در مدرسه ، سلامت جسم و روان را بر پيشرفت تحصيلي مقدم بشمارند و به آن بها دهند، چرا كه به راستي سلامتي پيش نياز همه مراحل زندگي به شمار مي رود.
رستمي، ورود ملموس مديران و دبيران مدارس به مقوله ورزش را از راهكارهاي تشويق دانش آموزان به فعاليت بدني دانست و افزود: ورزش بخصوص اگر به طور جمعي و مشاركتي انجام شود نشاط افزايي، صميميت، آرامش و اعتماد به نفس را به دنبال خواهد داشت كه در سايه آن مي توان به موفقيت هاي ديگر رسيد.
اين مربي تربيت بدني با بيان اينكه ساعت ورزش مدارس محدود است، اضافه كرد: با توجه به اين كه دانش آموزان و حتي معلمان روزانه ساعت زيادي را در مدرسه مي گذرانند مي توان با برنامه ريزي اصولي، جاي پاي ورزش و تحرك را بين انبوه كلاس هاي تئوري فراگير كرد اگر چه اين مهم نيازمند توسعه زيرساخت ها، استفاده از توان مربيان ورزشي و جذب آنها به آموزش و پرورش است.
به گفته وي با توجه به فراگير شدن فضاهاي مجازي، وقت تعداد زيادي از دانش آموزان در شبكه هاي اجتماعي تلف مي شود، اينجاست كه نقش كليدي خانواده ها در كنترل فرزندان براي هدايت آنان به سبك زندگي سالم تر موثر واقع مي شود.
رستمي خاطر نشان كرد: تحرك بيشتر، پيگيري سياست هاي تغذيه اي در مدرسه و اجراي متنوع و خلاق برنامه هايي كه عادات غذايي سالم‌تر را بين دانش آموزان ترويج كند، در كنترل چاقي دانش آموزان موثر است.
6026/9861