با وجود اينكه گروهك تروريستي داعش در حال حاضر در ضعيف‌ترين حالت ممكن قرار دارد با اين حال ويدئوي 18 دقيقه‌اي ابوبكر البغدادي كه دوشنبه 29 آوريل (9 ارديبهشت) از طريق كانال تلگرامي «الفرقان» از ارگان‌هاي خبري داعش منتشر شده است، تمام نگراني‌ها درباره اين گروهك تروريستي را بازتوليد كرد. البغدادي در اين ويدئو كه در يك منزل ضبط شده، در جمع سه نفر از يارانش كه صورت خود را پوشانده‌اند، روي زمين نشسته است. چيدمان محيط اطراف او و حتي سلاحي كه سمت راستش قرار دارد، نشان مي‌دهد كه رهبر داعش در حال تقليد نعل به نعل از اسامه بن‌لادن، رهبر القاعده است. اما مهم‌تر از چيدمان محيط اطراف، نوع سخن گفتن و اظهارات البغدادي است.
او آرام و شمرده و گاهي با مكث كوتاه بين جملات سخن مي‌گويد؛ مردمك چشمانش دائما درگير سه نفري است كه در سمت چپ او نشسته‌اند. در اين ويدئو، ابوبكر البغدادي به پايان درگيري‌هاي ماه مارس و شكست داعش در شهر باغوز، آخرين پايگاه داعش در شرق سوريه و نواحي مرزي با عراق، اشاره مي‌كند. البغدادي در اين فايل تصويري بارها و بارها غربي‌ها را با عنوان «صليبيون» تهديد مي‌كند. وي در پيامش گفت كه اين گروه در هشت كشور مختلف 92 عمليات انجام داده است. او مي‌گويد حملات سريلانكا كه منجر به كشته شدن 250 نفر شد، به انتقام از شكست باغوز صورت گرفته است: «برادران شما در سريلانكا با انفجارهاي انتحاري خود، قلوب اعضاي توحيدي «دولت اسلامي» را تسكين دادند، و به اين گونه در ايام عيد پاك، لرزه بر بستر صليبيون مسيحي افكندند تا انتقام خون برادران باغوز را بگيرند.»
او البته اين را هم گفت كه «اين بخشي از انتقامي است كه صليبيون بايد در انتظار آن باشند.» باغوز، آخرين منطقه تحت تسلط داعش بود كه 22 مارس 2019 (اول فروردين 97) به دست «نيروهاي دموكراتيك سوريه» افتاد. در پي اين آخرين نبرد، صدها تن از نيروهاي داعش كشته شدند و هزاران نفر به اسارت درآمدند. در پي اين شكست، بخشي از شبه‌نظاميان داعش به بيابان‌هاي اطراف باغوز در خاك سوريه عقب‌نشيني كردند.
در اين ويدئو البغدادي ادعا مي‌كند كه نيروهاي داعش مشغول «جنگي فرسايشي» هستند تا به اين ترتيب انتقام همرزمان كشته يا زنداني‌شده خود را بگيرند. او از آن دسته از ستيزه‌جويان كه در غرب آفريقا حضور دارند مي‌خواهد كه حملات خود را عليه «جنگ صليبي فرانسه و متحدانش» چندبرابر كنند. او دائما از انتقام مي‌گويد و به حاميان پيام مي‌دهد كه بايد همچنان بجنگند و مي‌گويد كه «خداوند ما را به جهاد و نه پيروزي» وعده داده است.
او همچنين مي‌گويد پيكارجوياني در بوركينافاسو و مالي با داعش بيعت كرده‌اند و با اشاره به تظاهرات‌هاي اخير سودان و الجزاير مي‌گويد كه جهاد تنها راه‌چاره مقابله با «جباران» است. رهبران هر دو كشور در پي اعتراضات مسالمت‌آميز عمومي از قدرت خلع شده‌اند.
با اين حال تصوير بغدادي در اواخر ويدئو ديگر ديده نمي‌شود و فقط صداي او در اشاره به حملات سريلانكا پخش مي‌شود كه نشان مي‌دهد احتمالا اين بخش بعد از تهيه ويدئوي اصلي ضبط شده است.
هرچند زمان دقيق ضبط اين ويدئو مشخص نيست اما اشاره ابوبكر البغدادي به اتفاقات در الجزاير و سودان و حملات اخير سريلانكا نشان مي‌دهد به‌تازگي اين ويدئو ضبط شده است.
در پايان اين ويدئو پوشه‌هايي در اختيار البغدادي قرار مي‌گيرد. يك نفر براي او درباره اين پوشه‌ها توضيحاتي مي‌دهد. در اين تصاوير، ولايت قفقاز، تركيه، يمن و آفريقاي مركزي مشاهده مي‌شود ولي اطلاعاتي بيشتر در اين باره داده نمي‌شود كه آيا اين يك تهديد عليه اين كشورهاست يا اطلاعاتي از نيروهاي داعش در اين كشورها در آن ثبت شده است.
**بي‌دقت اما با نواخت بالا
اسلحه ابوبكر البغدادي كه دقيقا در سمت راست او قرار دارد، همان سلاحي است كه اسامه بن‌لادن رهبر القاعده نيز در ويدئوها و تصاويري كه منتشر مي‌كرد، آن را كنار خود داشت. اين سلاح مدل كوتاه شده AK-74 با كاليبر 39×5/54 ساخت شوروي سابق است. وزن اين سلاح در حدود دو كيلو و 700 گرم است. اين سلاح در بازار غيرنظامي و ايالات متحده آمريكا با نام«كرينكوف» شناخته مي‌شود. با وجود نواخت تير بالاي اين سلاح (700 تير در دقيقه) دقت بسيار پايين و برد كمي دارد. بنابراين AKS-74U را بايد سلاحي دانست كه در درگيري‌هاي نزديك يعني فواصل زير 200 متر برد مفيد دارد به همين دليل اين نوع سلاح براي واحدهاي نيروهاي ويژه، خودروهاي رزمي پياده‌نظام، چتربازان، مهندسان نظامي، نيروهاي پليس و گاردهاي امنيتي بسيار مناسب است.
**تغيير لحن از خلافت به سازمان
سال 2014 و يك ماه پس از اشغال موصل و بخش‌هايي از عراق، بر اساس ويدئويي كه داعش آن زمان منتشر كرد، ابوبكر البغدادي سركرده داعش در مسجد النوري موصل بالاي منبر رفت. در اين ويدئوي 15 دقيقه‌اي، او رداي خلافت بر تن دارد و خود را خليفه مسلمانان مي‌خواند و با لحني مقتدرانه همه را به بيعت با خود فرامي‌خواند: «من ولي امر شما هستم... اگر مرا برحق مي‌دانيد به من ياري دهيد. اگر مرا برحق نمي‌دانيد به راه حق برگردانيد و تا زماني كه من تابع پروردگار هستم، از من پيروي كنيد.» او اما در ويدئوي تازه‌منتشرشده‌اش، به نظر مي‌رسد چيزي از موصل به همراه ندارد. منبر مسجد، جايش را به يك خانه يا چادر داده؛ رداي خلافت هم لباسي ديگر شد و ادعاي خلافت نيز به «وظيفه جهاد» تغيير كرده؛ حتي خبري از حضار هم نيست و سه نفر كه او از آنان با عنوان «امراي مناطق» ياد مي‌كند، حضور دارند.
او در اين ويدئو، از ضرورت انتقام صحبت مي‌كند و به حاميانش پيام مي‌دهد كه بايد همچنان بجنگند، او مي‌گويد كه «خداوند ما را به جهاد و نه پيروزي» وعده داده است. او با اين كلمات، خلافت پايان‌يافته از جهت ميداني را از جهت فكري نيز ساقط مي‌كند و مشابه يك رهبر «سازماني» به جاي رهبر دولت ادعايي عراق و شام سخن مي‌گويد. البغدادي در اظهارات جديدش ديگر به‌دنبال تصاحب سرزمين براي توسعه وسعت خلافت نيست، او راهبردش را جنگ «فرسايشي» اعلام مي‌كند و از افراد حاضر و ديگر اعضاي داعش مي‌خواهد كه چنين سياستي را در پيش بگيرند، و در حوزه‌هاي انساني، نظامي، اقتصادي و هر آنچه به نظرشان مي‌رسد دشمنان را دچار فرسايش كنند.
**چرا مالي و بوركينافاسو؟
البغدادي خبر از بيعت گروه‌هايي مسلح با داعش در دوكشور مالي و بوركينافاسو داده و گفته بيعت آنان را مي‌پذيرد. يك ماه پيش گروهك تروريستي داعش در گزارشي از فعاليت خود در سه كشور «مالي، نيجر و بوركينافاسو» در آفريقا، از آن به نام «ميدان وسيع جهاد عليه صليبي‌ها و مرتدها» ياد و ادعا كرد بيش از 30 نظامي فرانسوي و آمريكايي را اخيرا در آنجا كشته است.
اما اين دوكشور در چه وضعيتي هستند كه داعش توانست در آنها دست به جذب گروه‌هاي مسلح بزند؟ سال 2012 نظاميان در اعتراض به ناكامي «آمادو توماني توره»، رئيس‌جمهور مالي در مبارزه با شورشيان طوارق وي را با كودتا از كار بركنار كردند. طوارق نام قومي بزرگ از اقوام بربر در شمال آفريقاست كه در صحراي آفريقا زندگي مي‌كند و با يك ميليون و 500 هزار نفر جمعيت به قبايل متعدد تقسيم شده‌اند. قوم طوارق در كشورهاي نيجر، مالي، الجزاير، ليبي و بوركينافاسو پراكنده هستند، ولي موطن اصلي آنها منطقه «ازواد» در شمال مالي است. در دهه‌هاي گذشته نيز اين قوم عليه دولت‌هايي مانند چاد و نيجر قيام كرده و خواستار پايان دادن به انزواي خود و برخورداري از سهم بيشتري از درآمدهاي فروش فلزات گرانبها از جمله اورانيوم شده بودند.
اما كودتا بر ناآرامي‌ها و سطح شورش طوارق افزود و آنها در مناطق شمالي مالي اعلام استقلال كردند. در اين اقدام دو گروه «جنبش آزادي‌بخش ملي آزاواد» كه از جدايي‌خواهان قوم طوارق تشكيل شده و همچنين گروه «انصار دين»، كه در فرانسه به نام القاعده مغرب عربي شناخته مي‌شود، نقش داشتند. احتمال دارد گروه انصارالدين كه پيشتر با القاعده بيعت كرده بود، اين بار با جدايي از اين گروه به داعش پيوسته باشد. احتمال بسيار خطرناك ديگر پيوند القاعده و داعش مي‌تواند باشد. البته به‌تازگي نيروهاي داعش امارت صحرا در جنوبي مالي را تاسيس كردند.
اوضاع در بوركينافاسو هم چندان متفاوت از مالي نيست. تروريست‌ها در اين كشور به‌راحتي مي‌توانند دست به كشتار بزنند. روز يكشنبه، درست يك روز قبل از انتشار ويدئوي سخنراني ابوبكر البغدادي و درخواست او از اعضاي داعش براي كشتار مسيحيان، تروريست‌ها با حمله به يك كليسا در اين كشور پنج تن را كشتند. اين اولين حمله به يك كليسا در بوركينافاسو از سال 2015 ميلادي تاكنون محسوب مي‌شود.
در مجموع مي‌توان گفت وجود ناآرامي‌ها در مالي و بوركينافاسو؛ وجود يك ارتش غيردولتي ساختارمند و داراي پيوندهاي مشخص با القاعده و همچنين حضور نظاميان اروپايي و آمريكايي در اين كشورها باعث شده داعش تمركز خود را به سمت اين قاره ببرد. اين گروه اگر در غرب آسيا نتوانست قدرت خود را به دليل حضور ايران و روسيه در سوريه تثبيت كند اما در آفريقا كمتر دولت مقتدري يافت مي‌شود كه توان ايستادگي در برابر تروريست‌ها را داشته باشد.
**اعلام تلويحي تغيير خط‌مشي
ابوبكر البغدادي قرار بود با حمايت آمريكا، اروپا و دلارهاي نفتي كشورهاي عربي حاشيه خليج‌فارس، دولت بشار اسد را سرنگون كند. آنان در سوريه پيشروي قابل‌توجهي داشتند و مسير را به سمت عراق ادامه دادند تا پس از سرنگوني دولت عراق به سمت ايران و تشكيل ولايت خراسان بيايند. اما ايران و متحدانش در نبرد با داعش هر دو پايتخت خودخوانده داعش يعني رقه و موصل را بازپس گرفتند تا روياي دولت اسلامي هيچ‌گاه تعبير نشود. در آن ايام ابوبكر البغدادي هيچ‌ويدئويي منتشر نكرد تا به نيروهايش انگيزه مبارزه بدهد اما حالا كه آخرين شهر يعني باغوز را از دست داده‌اند، به ميدان آمده است.
آيا تمام شهرها و مناطقي را كه ايران، حشد الشعبي، حزب‌الله و سوريه آزاد كردند، اهميت نداشته و تنها باغوز براي خليفه داعش مهم بوده است؟ و تنها شهري كه توسط نيروهاي كرد تحت حمايت آمريكا آزاد شده، اهميت داشته و باعث شده است بغدادي مقابل دوربين بنشيند؟ به نظر مي‌رسد مساله اين نيست و سركرده داعش در يك رودربايستي با نيروهايش گرفتار شده است. او به‌خوبي مي‌داند ديگر داعش- حداقل در غرب آسيا- امكان قدرت يافتن ندارد و ايده خلافت اسلامي حداقل در اين منطقه به پايان رسيده است. اعلام شكست اين ايده، به معناي پايان داعش است اما البغدادي نمي‌خواهد چنين اتفاقي بيفتد. او نياز به ساخت يك دشمن دارد تا به بهانه ادامه نبرد، جمع پراكنده نيروهايش حفظ شود. اين دشمن نه كردها كه حاميان آنان هستند. البغدادي اين حاميان را نه آمريكا يا اروپا كه تمام مسيحيان مي‌خواند و از جنگ‌هاي صليبي مي‌گويد. او با وجود اينكه نقش اصلي در نابودي داعش را ايران و متحدانش برعهده داشتند، مسيحيان را عامل شكست داعش خوانده تا به اين بهانه اقدام به تهييج نيروهايش عليه غرب كند.
ابوبكر البغدادي و گروهكش ايجاد يك دولت را اولويت خود مي‌خواندند. اگر به اين سمت حركت كنند كه به جاي ايجاد دولت، صليبيون را هدف قرار دهند، يعني آنان دچار يك چرخش در اولويت‌هايشان شده‌اند. مسيري كه داعش در حال حركت در آن است، براي كارشناسان امنيت بين‌الملل بسيار آشناست. اين همان مسيري است كه سال‌ها قبل گروهك تروريستي القاعده به دنبال آن بودند. ايمن الظواهري و پيش از آن اسامه بن‌لادن معتقد بودند كه تمركز بايد روي حمله به ايالات متحده آمريكا باشد.
آنان لزوم مبارزه با «دشمن دور» را اولويت مي‌دانستند و نسبت به ايجاد دولت پيش از فراهم آمدن شرايط لازم بدگمان بودند. تغيير خط‌مشي داعش از تصاحب زمين به هدف قرار دادن صليبيون (اروپا و آمريكا) به معناي نزديكي نگاه داعش و القاعده است. اين خطري است كه از ماه‌ها پيش كارشناسان مسائل امنيتي به آن اشاره كرده و هشدار داده بودند كه اين اتحاد مي‌تواند دوره جديدي از ناامني را در سراسر جهان گسترش دهد.
**همگرايي داعش و القاعده
با وجود برخي اختلافات، داعش و القاعده در كليت خود به‌واسطه پيوندهاي شخصي متعددي يكپارچه هستند. دانيل بيمن در انديشكده بروكينگز در اين باره نوشت بسياري از افرادي كه جزئي از جنبش افراط‌گرايي هستند- به‌ويژه خارج از هسته عراق و سوريه - خود را براداران يكديگر مي‌دانند و مايل به طرفداري از يك جانب (داعش يا القاعده) نيستند. توجه به منابع مالي و تامين نيروي انساني يكسان نيز ديگر زمينه‌هاي تسهيل‌كننده اتحاد آنهاست. سه سال پيش بروس هافمن يكي از انديشمندان حوزه تروريسم گفته بود امكان ادغام اين دو گروه وجود دارد.
اولين بار در آوريل 2017 و «ششمين كنفرانس امنيتي مسكو» نسبت به مذاكرات پنهان اين دو گروه تروريستي هشدار داده شد. در اين كنفرانس، «والري مميوريكوف»، از مقامات پيمان سازمان امنيت جمعي، گفت: «اطلاعاتي در دست است كه نشان مي‌دهد مذاكراتي ميان داعش و القاعده براي پشت سر گذاشتن اختلافات و تبديل آنها به يك اتحاديه در جريان است.
اگر چنين شود چه پيامدهايي خواهد داشت؟» اين كارشناس امنيتي روس تاكيد كرده بود كه اگر چنين شود تهديد تروريستي در جهان چندين برابر خواهد شد. همين موضوع باعث شد كه «سرگي كوژيتيف»، معاون رئيس يكي از بخش‌هاي سازمان امنيت خارجي روسيه، براي اولين‌بار به صورت علني در اوايل سپتامبر گذشته اعلام كند كه «نيروهاي ويرانگر تروريستي تازه‌اي با تواني گسترده در راه است، زيرا تروريست‌هاي داعش و القاعده در پي ايجاد نهادي هستند كه احتمالا منابع مادي و انساني ويژه خودش را داشته باشد و اين يعني جهان در برابر چالش خطرناك و كشنده‌اي قرار گرفته است.»
ناظران سازمان ملل متحد نيز در ماه آگوست گذشته در گزارش مفصلي در ارزيابي وضعيت گروه‌هاي تروريستي تاكيد كردند كه القاعده همچنان قدرت خود را حفظ كرده و در برخي مناطق خطر آن از داعش بيشتر است و هشدار دادند كه احتمال همكاري مشترك ميان اين دو گروه براي آغاز عمليات نظامي در كشورهاي مختلف بالاست.
منبع: روزنامه فرهيختگان؛ 1398،02،11
گروه اطلاع رساني**2059**2002
تهران- ايرنا- ابوبكر البغدادي، سركرده گروهك تروريستي داعش، پنج سال پس از پيام ويدئويي‌اش در مسجد نور موصل، يك پيام ويدئويي ديگر از خود منتشر كرد. داعش در خلال اين چندسال، تمامي سرزمين‌هايي را كه در عراق و سوريه تصرف كرده بود، واگذار كرد تا عملا «دولت اسلامي عراق و شام» در حد يك رويا باقي بماند.
