به گزارش ايرنا، رمضان در كرمانشاه از همان روزگاران گذشته با غبارروبي مساجد، از بين بردن كينه ها در آيين هاي آشتي كنان، داغ شدن بازار پخت غذاهاي محلي، طنين صداي جارچيان به همراه پيچيدن صداي اذان از گلدسته ها در كوچه پس كوچه هاي كاه گلي شهر كرمانشاه آغاز مي شد.
رسومي كه در همه جاي ايران معمول بود ولي برخي آداب آن تنها به استان كرمانشاه اختصاص داشت كه وجود مردمان اهل سنت و تشيع در كنارهم در اين منطقه، تنوع و تفاوت هايي بدان بخشيده بود.
برپايي آيين هاي رويت ماه، برپايي مراسم توپ بيدارباش در ارتفاعات، دادرسي از فقرا، هم نوايي مومنان با ذكر مرحبا و الوداع در كوچه ها، برپايي سفره هاي آش و حليم و غذاهاي محلي و ملي همچون حليم كرمانشاهي، آش عباسعلي، آش ترخينه، خورشت خلال، سيب پلو، خوراك چنگال، شير برنج، كوفته، شله زرد و كله گنجشكي با روغن اعلاي كرمانشاهي به همراه ديد و بازديدهاي دسته جمعي عيد فطر گوشه هايي از جذابيت اين ماه در استان كرمانشاه بود كه برخي از رسوم آن هنوز هم پابرجاست.
**آواي مرحبا مرحبا يا شهر الرمضان در مناطق سني نشين
چنانچه جانشين دفتر نمايندگي ولي فقيه در استان در امور اهل سنت به ايرنا گفت: غبارروبي مساجد و چراغاني و نشان دادن شادي به روش هاي گوناگون يكي از آيين هاي مردم اهل سنت براي پيشوازي از ماه مبارك بود كه براي اعلام غروب آفتاب و افطاري از طبل خاصي استفاده مي شد.
احمد محمدي ادامه داد: در اين ايام اگر كدورتي ايجاد مي شد، با وساطت بزرگان و ريش سفيدان رفع مي شد و آواي مرحبا كه به معناي خيرمقدم به ماه مبارك بود در 15 روز نخست رمضان سرداده مي شد كه در نمازها، ادعيه، شب خواني و نمازهاي مردم اهل سنت نيز آورده مي شد و شامل ابيات «مرحبا مرحبا يا شهرالرمضان»، «مرحبا مرحبا يا شهرالخير و البركت و الاحسان»، «مرحبا مرحبا يا شهر التسبيح و التلاوت القرآن» بيان مي شد.
**سرفطر و قولاندن در مردمان كرد
وي به زكات فطريه نيز اشاره كرد و گفت: رسم ديگر در رمضان پرداخت زكات فطر به مستحقان است كه ثروتمندان، تجار، بازرگانان، كسبه، اعيان و اشراف در اين ماه سخاوتمندانه تر از هميشه، زكات و اموال و دارايي هاي خود را به فقرا، مساكين، بيوه زنان، قاريان قرآن و نابينايان مي پردازند.
به گفته وي، اما فطريه را معمولا از پانزدهم رمضان به بعد به مستحقان شرعي، پرداخت مي كنند.
وي معتقد است، مردمان كرد زكات فطر را «سرفطر» مي نامند و شيوه پرداخت آن را «قولاندن» مي نامند كه به معناي قبولاندن است.
**برپايي نماز تراويح
محمدي با بيان اينكه هم اكنون مساجد اهل سنت به ويژه در ايام ماه مبارك رمضان به سخنراني پاسخگويي مسائل شرعي و مسائل روز با حضور اساتيد، ائمه جمعه و كارشناسان اختصاص دارد، گفت: محفل انس با قرآن پس از نماز ظهر و عصر برگزار مي شود.
وي به برپايي نماز تراويح پس از نماز عشا در مساجد اهل سنت نيز اشاره كرد و افزود: اين كلمه لغتي عربي است و به نمازهايي اطلاق مي شود كه مسلمانان اهل سنت در شب هاي رمضان به جماعت مي خوانند و كه پس از اتمام آن نماز وتر هم خوانده مي شود.
اين مسوول يادآور شد، مردمان اهل سنت در صبح روز عيد و ساعتي پيش از طلوع آفتاب، لحن آَشنا و زيباي «الله اكبر، الله اكبر، الله اكبر، لا اله الا الله و لله الحمد» را از بام مساجد سر مي دهند و مردم راهي مساجد مي شوند تا شكرانه نعمت هاي الهي را به جاي آورند.
**چرخيدن جارچي در كوچه پس كوچه هاي شهر
يكي از پژوهشگران كرمانشاهي هم در گفت و گو با ايرنا، به نوعي اطعام ويژه مناطق كردنشين استان در عيد رمضان اشاره كرد و گفت: در برخي از مناطق روستايي استان پس از رويت ماه و آغاز روز عيد فطر، اهالي روستا به همسايگان خود سر زده و مهمان سفره آنان مي شوند.
اردشير كشاورز ادامه داد: در گذشته روستايي به نام دره لول (تپه فتحعلي خان) كه اكنون انتهاي كوچه ثبت ورودي شهرك بعثت كرمانشاه است، وجود داشت كه اين مكان به دليل قرار رفتن در ارتفاعات توسط ارتش براي اعلام زمان سحر و افطار روزه داران انتخاب شده بود.
به گفته اين پژوهشگر تاريخي، در اين مكان توپ هايي با استفاده از باروت و پارچه هاي كهنه به دليل داشتن صدايي رسا شليك مي شد و ساكنان شهر از زمان اوقات شرعي براي روزه داري مطلع مي شدند.
وي از چرخيدن جارچي يا نواختن بر طبل در كوچه ها و روستاها به عنوان راهي ديگر براي آگاهي دادن به مردم از اوقات شرعي در روزگاران گذشته كرمانشاه خبر داد.
**استقرار گنبد گردسي در مسجد عمادالدوله
در پايان محمدعلي سلطاني، پژوهشگر و نويسنده تاريخ و اديان به ايرنا گفت: در يادداشت هاي رجال و اشراف كه در برخي كتابخانه ها موجود است، آمده كه در دوره امام قلي ميرزاي عمادالدوله كه به سال 1267 قمري تا 1294 قمري برمي گردد به ابتكار معماران شهري در ورودي مسجد عمادالدوله كرمانشاه كه بر بخش عمده اي از نقاط شهر اشراف داشت، گنبد گردشي احداث شد.
وي كه در مراكز آموزش عالي به تدريس علوم انساني مي پردازد، اضافه كرد: وجه تمايز اين گنبد گردشي با ديگر گنبدها در اين است كه در ديگر مساجد در گلدسته ها اذان مي گفتند اما گنبد گردشي به چند اذان گو نياز داشت كه موذن ها در اين گنبد مي گشتند و با خواندن اذان، صداي آنان از هر چهار طرف شهر شنيده مي شد و با اين كار روزه داران را به هنگام سحر از خواب بيدار مي كردند.
**پرتاب توپ در دوره پهلوي
سلطاني با بيان اينكه نمونه اين كار تنها در كرمانشاه بوده افزود: اين اقدام تا اواخر دوره قاجاريه مرسوم بوده است كه در دوره پهلوي اول، روزه داران را به هنگام سحر با توپ از خواب بيدار مي كردند كه براي اعلام اذان صبح و غروب از همين شيوه استفاده مي كردند.
به گفته سلطاني، محل استقرار توپ نيز در تپه فتحعلي خان در انتهاي كوچه ثبت بوده است.
**طنين نواي دف و مرحبا در ميان مردمان اهل سنت
وي به رسم گفتن نواي «مرحبا» در روستاها و شهراي اهل سنت همانند پاوه و روانسر اشاره كرد و افزود: در 15روز اول ماه اين رسم انجام مي شد به گونه اي كه بخشي از مومنان به هنگام سحر از خواب بيدار مي شدند و در كوچه ها با نواختن دف مردم را از خواب بيدار مي كردد و به ماه مبارك رمضان مرحبا مي گفتند.
اين پژوهشگر ادامه داد: از 15 رمضان به بعد توسط اين افراد الوداع سرداده مي شد كه اكنون به دليل گسترش وسايل ارتباطي اين كار تنها به چندين روستا محدود شده است.
**24 ساعته شدن حمام هاي عمومي
سلطاني از 24 ساعته شدن حمام هاي عمومي در ايام رمضان به عنوان يكي ديگر از آداب كرمانشاهيان در ماه رمضان ياد كرد و گفت: مردم در اين ماه، شب ها براي استحمام مي رفتند كه تا قبل از سحر در حمام سرد از آنان پذيرايي مي شد اگر زمستان بود اين پذيرايي با چاي و قليان و اگر تابستان بود با شربت، آب يخ و سكنجبين از روزه داران پذيرايي مي شد.
**نقالي و شاهنامه خواني در قهوه خانه ها
سلطاني يادآور شد، كار قهوه خانه نيز از افطار آغاز مي شد و تا سحر ادامه داشت كه در اين اماكن نقالي، شاهنامه خواني، قرائت داستان هايي همچون محمدحنفي رواج داشت.
وي در خصوص غذاهايي كه بيشتر در ماه رمضان در استان رواج داشت از آَش عباسعلي و حليم ياد كرد.
اين پژوهشگر به پخش غذاي نذري در مساجد در شب هاي احيا اشاره كرد و گفت: مساجد عمادالدوله، حاج شهبازخان، مسجد معتمد و برخي تكايا از رايج ترين اين مراكز بود.
**آيين دادرسي از مستحقان در رمضان
اين استاد دانشگاه به شناسايي افراد بي بضاعت به عنوان يكي ديگر از رسوم كرمانشاهيان در اين ماه اشاره كرد و گفت: اين رسم در ايام ماه و عيد فطر با انجام مي شد كه بسته هاي غذايي به صورت ناشناس در درب خانه هاي فرد مستحق قرار مي گرفت.
سلطاني در خصوص آداب كرمانشاهيان براي برپايي جشن عيد فطر گفت: در برخي مناطق و روستاهاي بزرگ غذاهاي مخصوصي پخت مي شد كه معمولا در برگيرده حبوبات و گوشت بوده است و تا صبح بر سر اين ديگ ها مي ايستادند و آن را به هم مي زدند و به هنگام صبح اهالي محل را اطعام مي دادند.
**عيد ديدني دسته جمعي زنان و مردان كرمانشاهي در عيد فطر
وي به طهارت اكثر مردم كرمانشاه در حمام ها در روز عيد فطر اشاره كرد و گفت: روز نخست زمان ديد و بازديد مردان و روز دوم به ديد و بازديد بانوان اختصاص داشت كه به صورت دسته جمعي انجام مي شد كه اين عيد مباركي معمولا پس از نماز عيد فطر و پس از بازديد از خانه بزرگان و علما به ديگر خانه ها اختصاص مي يافت.
از جمعيت 2 ميليون نفري استان كرمانشاه بيش از 67 درصد اهل تشيع و 22 درصد اهل تسنن هستند.
گزارش از زهره كريم زاده
7460/8066
كرمانشاه- ايرنا- قدمت بالاي كرمانشاهيان در دينداري و پايبندي به شريعت موجب شده تا هرساله داستان هاي متفاوت و جذابي از سوي پيشكسوتان وپژوهشگران در خصوص پيشينه رمضان در اين منطقه نقل شود تا با گوشه اي از آداب كرمانشاهيان در اين ماه مبارك آشنا شويم.
